چه عواملی زمینه را برای فرزندسالاری ایجاد می کنند و شرایط را برای حکمرانی فرزندان بر والدین ایجاد می کنند والدین باید از چه رفتارهایی با اینگونه فرزندان بپرهیزند و راه حل برخورد با اینگونه شخصیت ها در اطفال چگونه است؟
شرایطی است که در آن فرزند خانواده در بالای هرم سلسله مراتب قدرت خانواده قرار گرفته و بر والدین تسلط دارد. در تعریفی دیگر فرزندسالاری روشی افراطی است در زمینه پاسخگویی به نیازهای طبیعی و غیرطبیعی فرزندان و در واقع وقف آنها شدن است که معمولا به صورت لوس‌بازی، زیاده‌خواهی، بی‌ادبی و بی‌نظمی در کودکان سنین پایین‌تر و در سنین نوجوانی و جوانی با تحکم، زورگویی و قلدری بروز می‌کند. در این خانواده‌ها نیازها و انتظارات فرزندان مقدم بر تمام سلسله فعالیت‌های خانواده قرار می‌گیرد و فرزندان ارجحیت می‌یابند و برای اینکه اختلالات رفتاری در آنان ایجاد نشود، والدین سعی می‌کنند انعطاف بیش از حد در قبال فرزندان خود بروز دهند و پس از مدتی فرزند محور اصلی خانواده می‌شود.
چه کسانی از گذشته تاکنون سالار بودند؟
در گذشته معمولا مدیریت خانه بر عهده پدر خانواده بود و تظاهرات پدرسالاری بارها به چشم می‌آمد. برخی خانواده‌ها نیز مادرسالاری در آنها به چشم می‌خورد، اما امروزه با تغییرات مختلفی که ایجاد شده پدیده فرزندسالاری اتفاق افتاده است. این پدیده به بلوغ اجتماعی فرزندان صدمه می‌زند و باعث می‌شود تا فرزندان به افرادی زیاده‌خواه تبدیل شوند و چون در خانواده ناکامی را تجربه نمی‌کنند، بنابراین انتظار دارند در جامعه نیز به تمام خواسته‌های آنان پاسخ داده شود. علت ایجاد این پدیده پاسخگویی نامناسب به نیاز فرزند و برآورده ساختن افراطی خواسته‌های اوست. مشغله زیاد والدین و نداشتن وقت کافی برای رسیدگی به امور تربیتی فرزندان، بی‌علاقگی والدین به فرزندان، اختلالات افسردگی شدید والدین، بی‌توجهی والدین به خودشان به عنوان مدیر خانه، بالاتر بودن سطح تحصیلی فرزندان از والدین و ائتلاف والدین با فرزندان از جمله دلایل فرزندسالاری است. در این شرایط ناخودآگاه والدین مدیریت خانه را از دست می‌دهند و فرزندان بر آنها پیشی می‌گیرند. همچنین خانواده‌هایی که پدر و مادر هر دو شاغل هستند و نمی‌توانند به امور تربیتی فرزندان به‌طور کامل رسیدگی کنند و وقت محدودتری دارند، برای اینکه عذاب وجدان نداشتن حضور خود در خانه را کم کنند یا برای اینکه فرزند آنها کمتر احساس ناراحتی کند اقدام به دادن خدمات بیش از حد به آنها می‌کنند.
برای خوردن غذا جایزه می‌دهند!
پیمان چهار سال دارد. پدر و مادرش هرگونه امکانات از اسباب بازی‌های جورواجور گرفته تا جدیدترین نرم‌افزارهای ارتباطی همچون تبلت، لپ‌تاپ، تلفن همراه و… را در اختیارش قرار داده‌اند. به گفته مادرش او بدغذا بوده و برای اینکه یک وعده غذا بخورد برایش جایزه‌های متعدد خریداری می‌شود. این پسر چهار ساله به نسبت کودکان هم سن و سال خود کم‌حرف‌تر است و بیشتر با تبلت و تلفن همراهش به بازی‌های متعدد مشغول است. این پسر بچه که به نوعی گروکشی را از همین کودکی آموخته است، در مقابل ترک هرگونه رفتار نا بهنجار خود والدین را مجبور به پرداخت امتیازهای متعدد می‌کند. مادر او از این اخلاق فرزندش کلافه شده ومی‌گوید: من فقط همین یک فرزند را دارم. برای اینکه بتوانم او را از خودم راضی نگه دارم مجبورم امتیازهایی به او بدهم. او می‌افزاید: من و پدرش هر دو شاغل هستیم. برای اینکه از صبح تا شب فرزندمان در خانه تنها می‌ماند مجبور هستیم او را از خود راضی نگه داریم، اما این اخلاق او در نوجوانی و بزرگسالی صدمات گوناگونی را برایش به دنبال دارد.
اشتغال والدین، توجیهی برای رفتار فرزند سرکش
دانیال 12 سال دارد و در مواردی مثل درس خواندن، غذا خوردن، لباس پوشیدن، سلام کردن به بزرگ‌تر در برابر گفته‌های پدر و مادرش رفتارهایی معکوس انجام می‌دهد. این کودک فرزند دوم خانواده است و در برابر هر نوع رفتاری به دنبال کسب امتیاز و خرید فلان خوراکی یا گرفتن تبلت پدرش است. مادرش درباره نحوه رفتار فرزندش می‌گوید: فرزندم من را در خانه آن طور که باید و شاید ندیده است. از وقتی او به دنیا آمده، من شاغل بودم و این رفتارها هم شاید به دلیل عدم رسیدگی من و پدرش به اوست. این مادر جوان می‌گوید: عصرها که از سرکار به خانه می‌آیم به غیر از رتق و فتق کردن امور منزل کار دیگری نمی‌توانم انجام دهم حتی در برخی مواقع هم به دلیل خستگی حوصله‌ای برای فرزندم ندارم.
فرزندسالاری به دلیل کوتاهی در آموزش کودکان
یک فعال حوزه کودکان درباره فرزندسالاری می‌گوید: در ابتدا باید واژه فرزندسالاری را بررسی کرد، آن هم به این دلیل که این الفاظ برای فرار از مسئولیت و نحوه فرزندپروری والدین به کار گرفته شده است. ثریا عزیزپناه می‌افزاید: فرزندسالاری ویژگی‌هایی دارد که به هیچ عنوان بار معنایی درستی در آن نیست و نمی‌توان تحلیل درستی از آن داشت؛ اگر فرزندسالاری به معنای قبول کردن حرف فرزندان و توجه کردن یا به معنای این است که ساعتی را به آنها اختصاص دهیم. باید دانست که این جملات و طرز فکر از فرهنگ سنتی نشات گرفته شده است. به گفته او در جامعه سنتی ایران عادت به شنیدن حرف‌های کوچک‌ترها وجود نداشت و در آن شرایط نیز هیچ‌وقت کودکان جدی گرفته نمی‌شدند. این فعال حوزه کودکان می‌گوید: اگر در جامعه شاهد بروز پدیده نامیمون فرزندسالاری هستیم، این امر به دلیل عدم آگاهی صحیح و بی‌حوصلگی والدین است. متاسفانه برخی از والدین برای ساکت کردن فرزندانشان به آنها امتیازهای متعددی می‌دهند. در اصل بروز پدیده فرزندسالاری و اختصاص امتیازهای متفاوت به آنها به دلیل عدم توجه والدین به وجود آمده است. عزیزپناه این نارسایی را امروزه متوجه اغلب خانواده‌ها می‌داند و می‌افزاید: اگر والدین با آگاهی و به موقع با فرزندانشان رفتار کنند بی‌شک هیچ نیازی به ساکت کردن کودک و پرداخت امتیازهای مختلف به او نیست. به گفته او باید به امر آموزش کودکان توجه شود. امروزه به دلیل چشم و هم‌چشمی والدین فرزندان را مجبور به شرکت در کلاس‌های متعدد می‌کند. حال این پرسش مطرح است که آیا در این شرایط نظر و سلیقه کودکان در این تصمیم‌گیری‌ها اعمال می‌شود؟ باید توجه داشت که این برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسی و غیراصولی منجر به کاهش توانایی قدرت یادگیری در کودکان و خستگی آنها و خانواده‌هایشان می‌شود. این فعال حوزه کودکان تاکید می‌کند: اگر روند فرزندپروری علمی باشد بی‌شک سرفصلی به نام فرزندسالاری در آن نمی‌گنجد. این نارسایی‌ها به دلیل کوتاهی والدین در امر آموزش بروز کرده است.
آرمان
