درمورد افسردگی فصلی چه می دانید و این اختلال چه پیامدها و تاثیراتی روی روحیه افراد می تواند بگذارد چگونه می توان آن را درمان کرد و از پیشروی آن در روح و روان فرد مبتلا جلوگیری نمود!
فصل پاییز را همگان به نام فصل هزار رنگ می‌شناسند، اما همین فصل رنگارنگ به دلیل کوتاهی روز و بلندی شب فصلی افسرده قلمداد می‌شود و در عوض فصل بهار به عنوان فصل طراوت و شکوفایی در اذهان همگان نقش بسته است.
هر یک از روزهای سال از اهمیت و ویژگی‌های خاصی برخوردار است اما پدیده‌ای به نام سندروم افسردگی فصلی موجب بروز اختلالاتی در برخی افراد می‌شود.
افسـردگی فصـلی معمولا با نام اختلال عاطفی فصلی (SAD) شنـاخـته می‌شود و نوعی افسردگی است که هر سال در یک زمان معین در فرد بروز می‌کند. معمولا از پاییز و زمسـتان شـروع شـده و در بـهار یـا اوایل تابستان پایان می‌یابد. ایـن بـیماری خیلی جدی‌تر از سندروم کم اهمیت «بـی حوصلگی زمستان» است.
یکی دیگر از انواع SAD که با نام «افسردگی تابستانه» شناخته می‌شود، در اواخر بهـار یـا اوایـل تابستان شروع شده و تا پاییز ادامه پیدا می‌کند. افسردگی فصلی یکی از اختلالات خلقی و رفتاری است که برخی از افراد در طول زندگی آن را تجربه می‌کنند.
در چنین شرایطی فرد ممکن است در فصول خاصی متوجه تغییرات روحی و خلقی شود و احساس کند نسبت به سایر فصل‌ها بی‌حوصله‌تر و بی‌حال‌تر شده و انگیزه کافی برای انجام کارهایش را ندارد. همچنین زمانی که از خواب بیدار می‌شود احساس کسالت، خستگی و خواب‌آلودگی داشته و هر قدر هم خوابیده باشد، تصور می‌کند کافی نبوده است. روانشناسان معتقدند اختلال خلقی و بی‌حوصلگی این افراد در روابط اجتماعی و عملکرد روزانه‌شان هم تاثیر می‌گذارد تا آنجا که گاهی احساس می‌کنند بسیار عصبی و تحت فشارهای روحی متعدد هستند.
سندروم افسردگی در کشورهایی با روزهای کوتاه زمستان بیشتر بروز می‌کند. باید توجه داشت که در کشور ما مطالعاتی در زمینه میزان شیوع این بیماری انجام نشده است و اغلب این بیماری در مناطقی با شرایط جوی همچون پاییز و زمستان که در خود روزهای کوتاه، شرایط جوی بارانی، ابری و شب‌های طولانی دارد، بروز می‌کند. برای مثال نقاطی همچون شمال اروپا با افزایش بروز این نارسایی مواجه است و بروز این سندروم در کشور ما از فراوانی چندانی برخوردار نیست.
کمبود آفتاب در بروز سندروم افسردگی
یک روانشناس درباره سندروم افسردگی می‌گوید: سندروم فصلی اغلب در فصول پاییز، زمستان و تابستان در بین افراد شیوع پیدا می‌کند. برخی از صاحب‌نظران در این زمینه دلیل اصلی بروز این نارسایی را آفتاب و میزان تابش نور خورشید در برخی از ماه‌های سال می‌دانند. فرید براتی‌سده می‌افزاید: سندروم فصلی با بی‌حوصلگی، غم، غصه، عدم ایجاد خواب مناسب و کاهش اشتها همراه است.
باید توجه داشت که بروز این سندروم در بین افراد یک امر کاملا بیولوژیکی است. به گفته او صاحب‌نظران روانشناسی بروز این پدیده را به دلیل کمبود آفتاب و عدم دسترسی افراد در برخی مناطق به نور خورشید می‌دانند.
این روانشناس درباره کاهش صدمات این سندروم می‌افزاید: افراد در معرض این سندروم باید به روانپزشک مراجعه کنند و این افراد باید به فعالیت‌های گوناگون بپردازند تا به این ترتیب امکان پیشروی افسردگی را کاهش دهند.
براتی‌سده تاکید می‌کند: بروز سندروم فصلی موجب افسردگی و عدم میل به فعالیت در افراد می‌شود که این نارسایی را می‌توان با ورزش، انجام فعالیت‌های موثر، گردش و حضور در محافل اجتماعی، هر چه سریع‌تر برطرف کرد. به گفته او افراد مستعد به سندروم باید بیشتر در معرض نور مستقیم آفتاب قرار گیرند.
این روانشناس درباره سندروم پاییزی و نحوه مقابله با شدت صدمات آن اظهار داشت: علم روانشناسی و روانپزشکی منشأ این سندروم را فصول سرما و کمبود آفتاب می‌داند، البته نارسایی‌ها و اختلال‌هایی نیز در فصل‌های بهار یا تابستان بروز می‌کند که به دلیل کمبود آفتاب نیست. براتی‌سده درباره نقش تلقین در بروز افسردگی می‌گوید: در سندروم افسردگی وضعیت محیطی بر فرد تاثیر می‌گذارد و فقط با انجام مهارت‌های اجتماعی ثمربخش می‌توان شدت نارسایی‌ها را کاهش داد و باید توجه داشت که بروز این نارسایی پایه بیولوژیک دارد و تلقین در این بیماری چندان تاثیرگذار نیست. به گفته او متخصصان می‌توانند به کمک درمان‌های دارویی یا با استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات خاص، مشکل را حل کنند. این روانشناس به افرادی که دچار افسردگی فصلی می‌شوند، توصیه می‌کند: آنها باید در طول روز بیشتر از خانه خارج شوند و مدتی در معرض نور خورشید قرار بگیرند. همچنین بهتر است هنگامی که در خانه هستند، کنار پنجره نشسته و از نور بیرون استفاده کنند و پرده را کنار بزنند. در ضمن به‌کارگیری یک برنامه ورزشی منظم و متناسب نیز می‌تواند در کاهش احساس ضعف و بی‌حوصلگی موثر باشد.
ارتباط بیولوژیک بدن با طبیعت
یک روانشناس دیگر دلیل بروز سندروم افسردگی را تاثیر بیولوژیک در چرخه‌های حیاتی بدن انسان برمی‌شمارد و به «آرمان» می‌گوید: بیولوژیک بدن با طبیعت در ارتباط است.
شیوا دولت‌آبادی می‌افزاید: نور می‌تواند در افزایش نشاط تاثیرگذار باشد، این در حالی است که تاریکی و روزهای کوتاه سال در مقایسه با روزهای طولانی‌تر می‌تواند در خلق و خو و بروز احساس نامطلوب در افراد موثر باشد. او درباره کم و کیف تاثیر سندروم افسردگی فصلی در بین افراد می‌گوید: این امر پایه بیولوژیکی دارد و عنصر تلقین نیز در آن بی‌تاثیر نیست اما واقعیت این است که حتی با استفاده از نورهای مصنوعی هم می‌توان از شدت این افسردگی‌های مقطعی نجات یافت.
این روانشناس با بیان اینکه در قدیم‌الایام هر یک از فصول سال با سمبل و نماد خاصی معرفی می‌شدند، تصریح می‌کند: برای مثال از لحاظ فرهنگی در بین ایرانیان فصل بهار نماد تازگی و رویش است که این امر می‌تواند در ایجاد خلق و خوی مطلوب در افراد موثر باشد؛ به این ترتیب وقتی طبیعت به سمت خستگی، استراحت و خاموشی می‌رود، می‌تواند در افراد تاثیرگذار باشد. به گفته او امروزه بشر در این زمینه به راه‌حل‌های گوناگونی دست یافته است تا بتواند به مقابله فرهنگی بپردازد. برای مثال شب یلدا را می‌توان اوج این اقدامات به عنوان نماد جمع‌گرایی، شادی و نشاط برشمرد.
او با بیان اینکه انسان به‌طور طبیعی بیولوژیک خود را با طبیعت هماهنگ می‌کند، تاکید می‌کند: انسان به هرچه که در ذهن و اراده خود ایجاد می‌کند مبتلا می‌شود.
در اصل انسان محکوم به افسردگی فصلی نیست، بلکه بخشی از آن به دلیل چرخه‌های طبیعی بشر و بخشی دیگر نیز فرهنگی و ارادی است و تا وقتی که انسان پاییز را خوش‌رنگ‌ترین فصل سال ببیند و با دید مثبت به اطراف بنگرد به نسبت افسردگی نیز در جامعه کاهش می‌یابد. او درباره عوامل موثر در ایجاد افسردگی فصلی، می‌گوید: نظریه‌های مختلفی در این مورد مطرح شده است، ولی هنوز علت دقیق و اصلی این مساله مشخص نیست. برخی می‌گویند انتقال‌دهنده‌های عصبی که وظیفه انتقال مواد شیمیایی مغز را به سایر بخش‌ها برعهده دارند، در این فصل‌ها دچار تغییرات خاصی می‌شود و همین مساله منجر به بروز احساس افسردگی می‌شود.
روزنامه آرمان
