پریتونیت معمولا نشان دهنده سوراخ شدن روده است که محتوای روده، از جمله باکتری به داخل حفره شکم وارد میشود. این ممکن است در نتیجه آپاندیس و کولیت، یا به دلیل التهاب روده باشد که از طریق دیواره روده وارد میشود.پریتونیت به طور بالقوه تهدید کننده زندگی است و نیاز به درمان اورژانس و معمولا عمل جراحی دارد
پريتونيت عبارت است از تورم لاية سروزي كه كف حفرة شكم و احشاء را مفروش مي كند. حفرة صفاق استريل و سترون است و هنگامي كه عفونت (در اثر عواملي مانند سوراخ شدگي روده و يا آپانديس و يا كلون در اثر ديورتيكوليت ) از محيط اطراف به آن وارد شود ايجاد پريتونيت ميكند. همچنين چنانچه مواد شيميايي تحريك كننده مانند اسيد معده و ياصفرا از طريق سوراخ شدگي زخم معده و يا دوازدهه و يا صفرا از طريق پارگي كبد به آن راه يابد ، ايجاد تورم در صفاق مي كند.در زنان پريتونيت هاي موضعي و يا لوكاليزه اغلب در حفره لگني به علت عفونت لوله فالوپ و يا پاره شدگي كيست تخمدان اتفاق مي افتد. همچنين در ايسكمي و نكروز امنتوم بطور خودبخود يا در اثر پيچ خوردگي روده ها ابتدا ترشحات سروزي و خوني در شكم جمع شده كه به مرور و بر حسب مورد باكتري وارد آن شده و باعث عفونت صفاق مي شوند.
پريتونيت اوليه
اين نوع عفونت صفاقي بر حسب تعريف بدون هيچگونه منشاء داخل شكمي ايجاد شده و اغلب قريب به اتفاق آن در بيماران مبتلا به سيروز مزمن كبدي پيش مي آيد . آلودگي صفاق در اين بيماران به نظر مي رسد كه از سه طريق اتفاق و يا Translocation بيفتد كه به ترتيب احتمال عبارت است از جابجائي باكتري از جدار روده به داخل صفاق و يا جابجائي از طريق لنفاتيك هاي مزانتريك (روده بند ) و بالاخره از طريق گردش خون حدس زده مي شود.
پريتونيت هاي ثانويه
طيف ميكروبي در اين دسته كمتر تك ميكروبي بوده و برحسب محل سوراخ شدگي و ضايعه احشائي متفاوت است،آلودگي از منشاء انتهائي روده باريك و يا كلون علاوه بر چند ميكروبي بودن مخلوطي از ميكروب هاي هوازي و غيرهوازي است .
پريتونيت سلي
پريتونيت سلي در كشورهاي پيشرفته نادر است . اما دركشورهاي توسعه نيافته همچنان ديده مي شود. در بيماراني ديده مي شود که دچار نقص ايمني هستند مانند اين بيماري غير اختصاصي بوده و شروع آن تدريجي است و علائمي از قبيل تب خفيف، بي اشتهائي و كاهش وزن دارند . اغلب قريب به اتفاق آنها در مطالعات تصويري دچار آسيت مي باشند و تعدادي از آنان از نظر كلينيكي هم آسيت واضح دارند.
محققان معتقدند كه هشت علت موجب بروز عفونت قارچي داخل شكم مي شود كه عبارتند از:
1 دادن آنتي بيوتيك هاي وسيع الطيف به مدت طولاني
2 استفاده از داورهاي كاهش دهنده و سركوب كننده اسيد معده به مدت طولاني
3 وجود كاتترهاي وريد مركزي
4 تغذيه وريدي
5 بي غذايي و كاشكسي
6 ديابت
7 تجويز استروئيدها
8 كاهش ايمني به هر علت
علايم شايع
درد سراسر شكم يا قسمتي از آن ، اين درد معمولاً به طور ناگهاني آغاز شده و به طور پيشرونده تشديد مي يابد. درد ممكن است در ابتدا حالت متناوب داشته باشد و سپس حالت ثابت پيدا كند. بيمار دچار اين درد اغلب ترجيح مي دهد كه به پشت بخوابد و هيچ گونه حركتي نكند زيرا حركت يا فشار به شكم باعث افزايش اين درد مي شود.
درد شانه (گاهی)
لرز و تب(اغلب تب بالا)
منگي و ضعف
تندی ضربان قلب
فشارخون پايين
تهوع و استفراغ
تشنگي
علل
التهاب شديد پرده صفاق كه هنگام ورود مواد خارجي به حفره شكم رخ مي دهد. اين مواد خارجي شامل باكتري ها يا محتويات لوله گوارش ، نظير ترشحات هضم كننده غذا، خون ، غذاي ناقص هضم شده يا مدفوع مي باشد. اين مواد در پي اتفاقات زير وارد حفره شكم مي شوند:
پارگي يا سوراخ شدگي هر عضو داخل شكمي ، نظير آپانديسيت ملتهب ، زخم گوارشي ، يا ديورتيكول يا كيسه صفراوي عفوني شده
آسيب به ديواره شكم مثلاً در اثر چاقو يا گلوله
بيماري التهابي لگن
پارگي حاملگي نابجا
عوامل افزايش دهنده خطر :
تأخير در درمان علل ذكر شده در بالا
جراحي اخير شكم
مصرف كورتيكواستروييد
بيماري پيشرفته كبدي
پيشگيري :
درمان فوري اختلالات زمينه اي
عواقب مورد انتظار :
با تشخيص و درمان زودرس معمولاً قابل علاج است . تأخير در درمان اين بيماري و بروز عوارض آن مي تواند كُشنده باشد. عاقبت اين بيماري به سن بيمار، طول مدت بيماري ، علت آن و وجود هرگونه بيماري قبلي بستگي دارد.
عوارض احتمالي
شوك
مسموميت خون (سپتي سمي )
انسداد روده ناشي از چسبندگي هاي بعدي (نوارهاي بافت جوشگاهي تشكيل شده پس از التهاب )
نارسايي كبد يا كليه
درمان:
داروها
آنتي بيوتيك ها براي مقابله با عفونت
تجويز مسكن ها گاهي پس از تشخيص يا جراحي لازم مي شود.
فعاليت :
پس از درمان ، تا برطرف شدن علايم در بستر استراحت نماييد. اگر جراحي ضرورت يابد، پس از آن به تدريج فعاليت هاي طبيعي خود را از سر بگيريد.
رژيم غذايي
تا فروكش التهاب حاد از خوردن هرگونه غذا يا آشاميدني خودداري كنيد تا لوله گوارشي بتواند استراحت كند. مايعات و موادمغذي از طريق وريدي براي شما تجويز مي شود. هنگامي كه دستگاه گوارشي تحمل خوراكي را پيدا كرد مي توانيد تغذيه دهاني را از سر بگيريد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان داراي علايم پريتونيت باشيد. اين وضعيت اورژانس است . تشخيص و درمان زودرس اختلال زمينه اي ، نظير آپانديسيت ، زخم گوارشي يا حاملگي نابجا بسيار مهم است . در صورت بروز درد شكم ، زمان ارزشمند را با درمان هاي خانگي ، به خصوص مصرف ميلين ها، تلف نكنيد. مصرف ملين ها ممكن است باعث پارگي اعضاي شكمي ملتهب گردد.