یک بیماری است که در آن تخمدان قبل از سن 40 سالگی از کار می افتد.نارسایی زودرس تخمدان از علل مهم ناباروری در زنان است. اگر چه علائمی شبیه یائسگی دارد ولی اغلب قاعدگی نامنظم برای سال بعد شروع شده و توانایی بارداری وجود دارد در حالی که در یائسگی چرخه های قاعدگی به طور کامل بسته شده و بارداری وجود ندارد. دلایل نارسایی زودرس تخمدان نامشخص است.هر چند به احتمال زیاد ترکیبی از عوامل ژنتیکی ، هورمونی ، و شاید خود ایمنی باشد
یائسه به زنی گفته میشود که به مدت 12 ماه متوالی عادت ماهانه نشود و در این زمان به این اطمینان می‌رسیم که دیگر تخمدان‌ها فعالیتی نداشته و امکان باروری وجود ندارد. در این افراد میزان هورمون‌های زنانه‌ای که از تخمدان ترشح میشود، بشدت کاهش می‌یابد و در نتیجه فرد یائسه با عوارض این مساله یعنی پوکی استخوان، گرگرفتگی، خشکی واژن، تغییرات پوست و… روبه‌رو میشود. سن معمول یائسگی حدود پنجاه سالگی است که البته بیش از هر چیز ژنتیک تعیین‌کننده سن یائسگی است؛ یعنی در کسانی که بستگان درجه یکشان زودتر یائسه می‌شوند، یائسگی زودتر اتفاق می‌افتد.
اما زمانی از کلمه یائسگی زودرس استفاده می کنیم که بیمار در سن زیر چهل سالگی یائسه شود که این مساله برای فرد ناراحت کننده است و عوارض روانی زیادی دارد. برای محرز شدن تشخیص باید آزمایش انجام شود تا مطمئن شویم خانم یائسه است و سپس درمان های لازم را شروع کنیم؛ البته این درمان ها برای پیشگیری از یائسگی نیستند، چون یائسگی درمان ندارد. بلکه درمان ها برای پیشگیری از عوارض یائسگی از جمله پوکی استخوان، گرگرفتگی و خشکی واژن است.
در این افراد از آنجایی که احتمال بیماری های قلبی به دلیل کاهش هورمون های زنانه بشدت افزایش می یابد، باید درمان های هورمونی هر چه زودتر آغاز شود و به او تذکر داد که عوارض درمان هورمونی در او که سن پایین تری نسبت به افراد یائسه معمولی دارد، قابل اغماض است و از طرفی مصرف این داروها می تواند برای ایشان یک زندگی عادی را به دنبال داشته باشد.
در این افراد همراه با کنترل های مربوط قرص استروژن همراه با پروژسترون داده می شود که گاه این درمان به خونریزی های اندک ماهانه منجر می شود، اما نباید به اشتباه افتاد و فکر کرد که با این کار عملکرد تخمدان ها برگشته است؛ البته در موارد اندکی (حدود 5 تا 10 درصد) تخمدان به مدت کوتاهی به فعالیت عادی بر می گردد و امکان باروری هم به وجود می آید، در بیشتر این افراد امکان باردار شدن به صورت طبیعی نیست، اما می توانند از تخمک اهدایی برای بارور شدن استفاده کنند.
علت چیست؟
از علل این مشکل رادیوتراپی است: بیمارانی که به دلیل انواع سرطان ها تحت درمان با اشعه ایکس قرار می گیرند، براساس سن بیمار در زمان درمان و دوز اشعه و محل رادیوتراپی ممکن است، دچار نارسایی زودرس تخمدان و یائسگی شوند. هرچه سن بیشتر باشد و هر چه میزان اشعه بالاتر، احتمال یائسگی بیشتر است. از عوامل دیگر شیمی درمانی است، در این مورد نوع داروی شیمی درمانی در ایجاد یائسگی نقش دارد، اما سعی می شود با دادن داروهای مختلف قبل از شیمی درمانی و رادیوتراپی از آسیب شدید به تخمدان جلوگیری شود. حتی امروزه سعی می کنند از این بیماران قبل از درمان تعدادی تخمک گرفته و در شرایط آزمایشگاهی نگه دارند تا در زمان مناسب برای بارور شدن بیمار از آن استفاده کنند.
اما مهم ترین علت نارسایی زودرس تخمدان عوامل ژنتیکی و کروموزومی و همین طور اختلالات ایمنی است؛ بنابراین در این افراد باید بررسی کروموزومی انجام و در صورت وجود بیماری های خاص، این بررسی در فرزندان و بستگان درجه یک بیمار صورت می گیرد تا اقدام های لازم برای این افراد انجام شود.