کاهش قند خون در افراد غیر دیابتی (بخش دوم)

انواع هیپوگلیسمی و علل ایجاد آن

جدا از هیپوگلیسمی ناشی از دیابت، دو نوع هیپوگلیسمی دیگر شناسایی شده است:

1- در نوع اول قندخون 2تا 4 ساعت بعد از خوردن مواد غذایی دچار افت می‌‌شود که این هیپوگلیسمی به عنوان هیپوگلیسمی بعد از غذا مطرح است.

از علل این نوع هیپوگلیسمی می‌‌توان به پاسخ بیش از حد یا دیر هنگام انسولین اشاره کرد که خود می‌‌تواند ناشی از مقاومت انسولین یا پپتید شبه گلوکاگون(GLP-1) افزایش یافته، افزایش انسولین گوارشی، (که بعد از جراحی معده- مانند جراحی بای پس معده- متداول است و در این صورت به علت رسیدن سریع غذا به روده و در نتیجه جذب سریع  گلوکز و بعد از آن پاسخ بیش از حد انسولین، هیپوگلیسمی اتفاق می‌‌افتد و سندروم دامپینگ که معمولا بعد از جراحی معده اتفاق می‌‌افتد ناشی از همین عبور سریع غذا و در نتیجه هیپوگلیسمی و عوارض دیگر نظیر اسهال است که با صرف وعده‌‌های غذایی کوچک اما مکرر و نسبت کمتر کربوهیدرات به چربی و پروتئین خصوصا دریافت کمتر کربوهیدرات ساده می‌‌تواند در بهبود مشکل موثر باشد).

سندرم‌‌های وراثتی نادر  مانند گالاکتوزمیا، عدم تحمل فروکتوز وراثتی باشد و از طرف دیگر خوردن مقدار زیاد کربوهیدرات با معده خالی بعد از مدت طولانی غذا نخوردن نیز می‌‌تواند سبب بروز این نوع از هیپوگلیسمی شود، هم چنین نوعی از  هیپوگلیسمی با منشا ناشناخته در این گروه قرار دارند که ترشح انسولین به صورت طبیعی است اما حساسیت به انسولین افزایش یافته است و پاسخ گلوکاگون کاهش یافته است که این نوع از هیپوگلیسمی نادر است و به صورت خودبه خودی در افراد اتفاق می‌‌افتد و می‌‌تواند باعث هیپوگلیسمی نوع یک باشد.

2- هیپوگلیسمی ناشی از نخوردن  7تا 8 ساعته مواد غذایی یا هیپوگلیسمی بعد از جذب که در این صورت توانایی بدن برای موازنه گلوکز دچار آشفتگی شده است.

این نوع از هیپوگلیسمی اغلب به علت یک بیماری زمینه ای است که شامل اختلالات خوردن و یا کمبود هورمون‌‌هایی مثل گلوکاگون، کاتکول آمین، بیماری کبدی، بیماری کلیوی و هم چنین مصرف داروهایی خاص نظیر (سالسیلات، پروپرانولول) و دوزهای بالای آسپرین، انسولینما و… میتواند منجر به این نوع از هیپوگلیسمی شود در این نوع هیپوگلیسمی اگر مشکل زمینه ای حل شود هیپوگلیسمی نیز رفع خواهد شد.

مدیریت هیپوگلیسمی

در مدیریت هیوگلیسمی دو چیز مطرح است:

1- بهبود علائم ناشی از افت قندخون از طریق بازگردانی قندخون به محدوده طبیعی

2- برطرف کردن علت زمینه ای هیپوگلیسمی

درمان فوری افت قند‌خون

خوردن غذاها و نوشیدنی‌‌های حاوی کربوهیدرات( قند) (مثال؛ آب قند، آبمیوه)، به علت اینکه گلوکز حاصل از شکست کربوهیدرات به داخل جریان خون جذب می‌‌شود و باعث افزایش قندخون شده و لذا علائم ناشی از هیپوگلیسمی کاهش می‌‌یابد و اگر بیماری زمینه ای دلیلی بر هیپوگلیسمی باشد درمان آن بیماری و  یا اختلال ضروری است.

توصیه‌‌های مهم و کاربردی کاهش قند خون

1- وعده‌‌های اصلی غذایی را به صورت کوچک بخورید و خوردن میان وعده‌‌ها را بین وعده‌‌های اصلی و قبل از خواب قرار دهید.

این به این دلیل است که خوردن 5 تا 6 وعده کوچک به جای دو تا سه وعده بزرگ می‌‌تواند به صورت مداوم گلوکز را به جریان خون آزاد کند.

2- بیماران دچار هیپوگلیسمی بهتر است شمارش کربوهیدرات را یاد بگیرند تا بدانند که در هر وعده ی اصلی و میان وعده چه میزان کربوهیدرات (قند) استفاده کنند تا دچار افت قند‌خون نشوند.

هر واحد کربوهیدرات معادل 15 گرم کربوهیدرات که به این افراد توصیه می‌‌شود در وعده غذایی اصلی  3 تا 4 واحد کربوهیدرات (3×15=گرم45 یا 15×4=60گرم) و در میان وعده 1 تا 2 واحد کربوهیدرات را داشته باشند.

چون تعیین این که در وعده اصلی یا میان وعده نیاز دقیق بیمار به کربوهیدرات چقدر است نیازمند ارزیابی انرژی و بررسی نیاز فرد است لذا توصیه می‌‌شود فرد مبتلا به هیپوگلیسمی به متخصصین تغذیه مراجعه  و رژیم غذایی متناسب با نیاز خود را دریافت کند.

3- غذاهای حاوی پروتئین که چربی اشباع کمی داشته باشند می‌‌توانند در وعده‌‌ها و میان وعده‌‌ها به عنوان منبع کالری و ایجاد سیری در برنامه غذایی به کار رود اما باید حد تعادل را نیز رعایت کرد از آن جهت که پروتئین نیز همانند کربوهیدرات می‌‌تواند سبب تحریک آزادسازی انسولین شود.

4- غذاهای حاوی کربوهیدرات را در سرتاسر روز  پخش کنید و بدانید که حذف کامل کربوهیدرات از رژیم غذایی باعث می‌‌شود که بدن توانایی اش را برای به کار بردن صحیح  کربوهیدرات از دست بدهد بنابراین حذف کامل کربوهیدرات توصیه نمی شود.

مواد غذایی حاوی کربوهیدرات شامل نشاسته‌‌ها، میوه‌‌ها، آبمیوه‌‌ها، شیر و ماست و غذاهای حاوی شکر که البته محتوای کربوهیدراتی این مواد غذایی از لحاظ نوع و مقدار متفاوت است.

5- اجتناب یا محدود کردن غذاهایی با محتوی شکر و کربوهیدرات زیاد به خصوص با معده خالی نظیر نوشابه، شربت، آبنبات، آبمیوه، ماست‌‌های میوه‌ای، پای‌‌ها و کیک‌‌ها.

6- اجتناب از غذاها و نوشیدنی‌‌های حاوی کافئین از آن جهت که علائمی همانند هیپوگلیسمی ایجاد کرده و احساس شخص را بدتر می‌‌کند.

در پایان لازم به یادآوری است که رژیم غذایی متعادل، متناسب با نیاز فرد و کافی می‌‌تواند برای افراد مبتلا به هیپوگلیسمی مفید باشد.