مدفوع انسان و جانوران نشان دهنده علائم مهمی از جمله میزان سلامتی و یا مبتلا بودن وی به بیماری است. انسان برای حفظ حالت پایدار محیط داخلی بدن نیاز به دفع مواد زائد و مدفوع دارد. تغییر رنگ مدفوع به علل مختلفی ایجاد می شود که گاهی می تواند بسیار خطرناک باشد. در ادامه با دکتر سلام همراه باشید.
شاید تصور کنید رنگ مدفوع تنها به آنچه که می‌خورید بستگی دارد. اگرچه این فرضیه تا حدودی درست است اما بهتر است بدانید رنگ مدفوع می‌تواند نشانه وجود و یا عدم وجود مشکلات چسمی هم باشد. مدفوع سیاه حالت غیرمتعارف مدفوع است که در صورت وجود باید وضعیت عمومی بدن بررسی و دلایل بروز مدفوع تیره رنگ مشخص گردد.
رنگ مدفوع معمولا قهوه‌ای است و خیلی‌ها وقتی رنگ مدفوعشان تغییر می‌کند نگران و کنجکاو می‌شوند. بیشتر این تغییرات معنی خاصی ندارند اما بعضی از تغییرات مخصوصا اگر تغییرات مداوم باشد و فقط در یک‌مرتبه دفع دیده نشود، می‌تواند حائز اهمیت باشد. رنگ مدفوع در حالت نرمال و طبیعی باید قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ بوده و غلظت آن مثل خمیردندان باشد. همچنین مدفوع طبیعی باید بدون فشار و درد از بدن خارج شود.
دلیل تغییر رنگ مدفوع چیست؟
رنگ مدفوع معمولا به‌خاطر وجود صفرا، مخصوصا بیلی‌رابین موجود در آن است. بیلی‌رابین از هموگلوبین خون تولید می‌شود. هموگلوبین ترشح شده از نظر شیمیایی تغییر یافته و توسط کبد از خون جدا می‌شود. در کبد هموگلوبین تغییر یافته که بیلی‌رابین نامیده می‌شود به موادشیمیایی دیگر می‌چسبد و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود. برحسب میزان غلظت بیلی‌رابین، رنگ صفرا از سیاه به زرد کمرنگ تغییر می‌کند. اگر محتوی روده با سرعت طبیعی حرکت کنند، رنگ مدفوع قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ می‌شود. اگر محتوی روده سرعت بالاتری داشته باشد، تغییرات شیمیایی بیلی‌رابین یا فقدان آنها موجب سبز شدن مدفوع می‌شود. این به خودی‌خود تغییر رنگ مهمی نیست. اگر در مدفوع هیچ مقدار بیلی‌رابین وجود نداشته باشد، رنگ آن خاکستری می‌شود که تغییر رنگ مهمی است چون نشان می‌دهد جریان صفرا به روده قطع شده است. متداول‌ترین دلیل انسداد، وجود تومور در مجرای صفرا یا پانکراس است.
چرا مدفوع سیاه می‌شود؟
تغییر رنگ مدفوع نسبت به سن هر فرد، معنای متفاوتی دارد. علت تیره یا روشن بودن رنگ مدفوع و اینکه آیا خون در مدفوع وجود دارد یا خیر، با توجه به سن فرد تحلیل و تشخیص داده می‌شود. یک فرایند درونی مهم که می‌تواند بر رنگ مدفوع تاثیر داشته باشد، خونریزی روده‌هاست. به‌خاطر تغییرات شیمیایی هموگلوبین در خون که تا قسمتی به خاطر عمل آنزیم‌های روده ایجاد می‌شود، مخصوصا اگر خونریزی خیلی سریع باشد و میزان بالایی هموگلوبین در روده‌ها وجود داشته باشد، رنگ مدفوع ممکن است سیاه شود. یک فوق تخصص و جراح کلیه در این باره می‌گوید: وجود خون در مدفوع، علامت مهمی است و حتما باید به پزشک مراجعه شود. بیماری‌هایی که در گذشته فقط در افراد مسن دیده می‌شد، امروزه در افراد جوان‌تر هم مشاهده می‌شود. «تومورهای کولون» یا همان تومورهای روده بزرگ از جمله این بیماری‌هاست.
لازم به ذکر است که مصرف قرص‌های آهن و گوشت قرمز نیز ممکن است باعث تیره شدن مدفوع شوند که البته در این صورت، جای نگرانی وجود ندارد.
مدفوع سیاه زنگ اخطاری برای برخی بیماری‌های خطرناک گوارشی است که نیاز به مراقبت پزشکی دارند.
توجه: مدفوعی که به خاطر خونریزی گوارشی، رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد. این وجه تمایز بین مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.
مواد هضم‌شده زیادی می‌تواند رنگ مدفوع را تغییر دهد. مثلا آهن و داروهای حاوی بیسموت رنگ مدفوع را سیاه می‌کنند. چغندر و برخی از سبزیجات قرمزرنگ و میوه‌ها می‌توانند موجب قرمز شدن رنگ مدفوع شوند. رنگ‌های غذایی که برای رنگ کردن موادغذایی استفاده می‌شوند هم موجب رنگ‌دار شدن مدفوع می‌شوند.
