کبد کارخانه شیمیایی بدن است و بسیاری از اعمال پیچیده برای ادامه حیات در این عضو مهم صورت می‌گیرد.نقش کبد در حذف مواد و سموم اضافی حاصل از سوخت‌و‌ساز موادغذایی زندگی‌ساز است و بی‌شک بدون این عضو نمی‌توان زندگی کرد.کبد در قسمت بالا و راست شکم در زیر دنده‌ها قرار گرفته و بین ۵/۱ تا ۵/۲ کیلوگرم وزن دارد.حادترین شرایط بیماری کبدی،نارسایی های کبدی است که احتیاج به پیوند کبد پیدا می کنند.
● هپاتیت در کجای ایران شایع‌تر است؟
گفته می‌شود شیوع ۲ درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی ۱۰ سال آینده سیر نزولی خواهد داشت اما استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان با بیشترین شیوع و استان مرکزی با کمترین میزان شیوع و استان تهران با حدود ۲درصد شیوع، رتبه‌بندی آماری این بیماری در شرایط کنونی را دارا هستند.
ارزیابی در بحث بیماری‌های گوارش و کبد در طول ۴سال خدمت اینجانب به عنوان وزیر بهداشت و درمان آموزش پزشکی به گونه‌ای بود که در چند مسیر باید حرکت می‌کردیم.یکی از این اقدامات واکسیناسیون علیه بیماری هپاتیت بود که واکسیناسیون نوزادان در سال ۱۳۷۱ در سراسر کشور آغاز شد و در سال ۱۳۷۳ توسعه یافت.
اقدام دیگر آغاز طرح واکسیناسیون هپاتیت B در افراد بالای ۱۷ سال بود که از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و با پوشش حدود ۷۵ درصدی پیشرفت کرد.اکنون هموطن بالای ۲۴سال نداریم که واکسن به او زده نشده باشد.
از دیگر اقدامات، شناسایی گروه‌های پرخطر بود چون عده‌ای از عارضه خود بی‌خبر بودند و عده‌ای نیز می‌توانستند به عنوان مخزن و منبع انتشار عمل کنند.از این‌رو درمان رایگان بیماران هموفیلی و تالاسمی که به این ویروس‌ها آلوده شده بودند، آغاز شد.
● برای درمان چه باید کرد؟
اوج بیماری کبدی، نارسایی کبدی است که نیاز به پیوند کبد پیدا می‌کند؛ از این‌رو در سال ۱۳۸۵ وزارت بهداشت طرح انجام رایگان پیوند کبد را مصوب کرد و از آن پس هزینه‌های پیوند کبد برای هموطنان از سوی این وزارتخانه تقبل شد.با این کار اقشار کم‌توان جامعه به پیوند کبد دسترسی یافتند.
اگرچه هم‌اکنون حدود ۴/۱ میلیون نفر در کشورمان به هپاتیت B مبتلا هستند اما باید بدانیم که درصد قابل توجهی از این رقم را افرادی ناآگاه از آلودگی خود به این ویروس تشکیل می‌دهند.واکسیناسیون هپاتیت B در میان افراد با ریسک بالای ابتلا اقدامی موثر در پیشگیری از افزایش آمار مبتلایان است.
همه می‌دانند هپاتیت چطور منتقل می‌شود؟
هنوز هم عده فراوانی از هموطنان نسبت به راه‌های انتقال ویروس هپاتیت B ناآگاه هستند.باید دانست که تنها مخزن این عفونت، انسان بوده که از راه‌های مختلفی از جمله انتقال از مادر به جنین شیوع پیدا می‌کند.عفونت هنگام عبور جنین از کانال زایمان و نه از طریق جفت و بند ناف انتقال می‌یابد. در سال ۱۳۷۴ آمارها حاکی از تعداد فراوان موارد انتقال از مادر آلوده به جنین بود.
راه دیگر انتقال به وسیله تماس جنسی با فرد ناقل ویروس هپاتیت است.
برای پیشگیری از این امر، انجام واکسیناسیون در سنین پایین‌تر و استفاده از وسایل جلوگیری از انتقال حین روابط جنسی (کاندوم) توصیه می‌شود.پس از انجام واکسیناسیون و تعیین سطح ایمنی لازم، می‌توان بدون هیچ نگرانی‌ای به زندگی سالم زناشویی ادامه داد.
در موارد دیگر می‌توان به احتمال انتقال بیماری از بیماران به پرسنل درمانی و پزشکان اشاره کرد که برخی اوقات حین اقدامات درمانی به‌ویژه جراحی یا دندانپزشکی، احتمال آلودگی وجود دارد.استفاده از ابزارهای غیراستریل حین درمان‌های دندانپزشکی، سوراخ کردن غیربهداشتی گوش، حجامت و خالکوبی، تاتو و… از راه‌های انتقال عفونت ویروسی محسوب می‌شود.
● خانم‌های باردار آزمایش بدهند
یکی از اقدامات مهم در حال انجام در کشورمان غربالگری خانم‌های باردار از نظر آلودگی احتمالی به هپاتیت B است که توصیه می‌شود همه زنان باردار در ۳ماهه دوم بارداری خود تست HBS Aj (اچ بی اس آنتی‌ژن) را انجام دهند.اقداماتی که برای زندان‌ها، رانندگان مسیرهای ترانزیت و طولانی، پرسنل درمانی و پلیس صورت می‌گیرد تا حدود فراوانی نقش غربالگری و شناسایی ناقلان را ایفا می‌کنیم.
● چطور باید این بیماری را تشخیص داد؟
اندازه‌گیری آنتی‌ژن سطحی این ویروس (هپاتیت B) موسوم به Ag HBS (اچ بی اس آنتی‌ژن) راه تشخیص ابتلا به این بیماری محسوب می‌شود.اگر پاسخ این آزمایش مثبت بود یعنی در بدن فرد ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این نتیجه را نهایی می‌کند حال عمومی فرد و سایر آزمایش‌های کبدی و عملکردی است.
در چنین شرایطی توصیه می‌شود سایر افراد خانواده نیز مورد آزمایش قرار گیرند.
افراد ناقل باید هر ۶ماه یک‌بار توسط پزشک برای انجام آزمایش‌های کبدی بررسی شوند تا هرچه سریع‌تر در صورت فعال شدن بیماری خود، اقدامات لازم انجام شود.گفته می‌شود شیوع ۲درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی ۱۰ سال آینده سیر نزولی خواهد داشت؛ استان‌های سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین شیوع و استان مرکزی کمترین میزان شیوع این بیماری را در کشور دارند
● وای اگر مزمن شود!
یکی از دغدغه‌ها درخصوص این بیماری آن است که تا سال‌های طولانی بدون علامت باقی می‌ماند.بی‌اشتهایی، ضعف، بی‌حالی، پررنگی ادرار و زردی مهم‌ترین علائم هپاتیت است که در هپاتیت حاد ویروسی دیده می‌شود.خوشبختانه تنها ۱۰درصد افراد مبتلا به این عارضه دچار موارد مزمن شده و به عنوان ناقل باقی می‌مانند.
در موارد انتقال عفونت از مادر به نوزادان در اغلب موارد حالت ناقل ماندگار خواهد بود و این نوزادان آلوده هستند که جامعه فردا را آلوده می‌کنند.در واقع ایجاد سازش میان ویروس‌ها و سیستم دفاعی بدن موجب می‌شود این بیماری سال‌های سال باقی مانده و فرد دچار دیگر مشکلات کبدی نشود.
بررسی‌ها حاکی است یک تا ۲درصد افراد در طول یک سال قادرند ویروس را از بدن خود حذف کنند. این پرسش مطرح است که آیا ناقلان می‌توانند به بیماری «سیروز کبدی» مبتلا شوند یا نه؟ باید پاسخ داد در درصد کمی شاید این احتمال وجود داشته باشد اما امروزه با عرضه داروهای جدید و به تاخیر انداختن روند بیماری می‌توان امیدهای ارزشمندی ایجاد کرد.
● طرفداران حجامت مراقب باشند:
متاسفانه یکی از موارد حاد هپاتیت B در کشورمان به دلیل انجام خالکوبی و تاتو مشاهده می‌شود و هرقدر که بهداشت و نظافت در این اقدام رعایت شود باز هم از سوی ما توصیه نمی‌شود.
مورد دیگر حجامت است؛ اگرچه این اقدام در طب سنتی جایگاه مهمی دارد و کسی نمی‌خواهد آن را انکار کند اما مکان‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، به‌ویژه محل‌هایی که وجهه قانونی و درستی ندارند و توسط پزشک این کار انجام نمی‌شود به عنوان یک منبع آلوده‌کننده محسوب می‌شوند.
چندی پیش در شیراز فردی با عارضه هپاتیت B حاد به من مراجعه کرد و تمام بررسی‌های انجام شده، تنها علت ابتلای او به این عارضه را انجام حجامت معرفی کرد.
● آیا هپاتیت درمان دارد؟
امروزه داروهای فراوان ضدویروسی از جمله داروی اینترفرون آلفا می‌تواند سبب تحریک سیستم دفاعی بدن شود.داروی دیگر داروی لامیوو دین است که با مهار آنزیم مسئول تکثیر ویروس هپاتیت B موجب مهار تکثیر و کنترل بیماری می‌شود.داروی اول ۶ماه تا یک سال و داروی دوم حداقل ۲ سال نیازمند پژوهش است.
باید دانست با تلقیح واکسن هپاتیت B به فواصل یک ماه و ۶ ماه به این صورت (صفر، یک ماه، ۶ماه) می‌توان تا ۹۵ درصد مصونیت ایجاد کرد.
● هپاتیت C چه فرقی با B دارد؟
درخصوص بیماری هپاتیت C باید دانست که این عارضه هم یکی از مشکلات مهم بهداشتی در سراسر جهان محسوب می‌شود.ویروس هپاتیت C در خارج از بدن و حتی درون خون خشک شده حدود ۹۰روز زنده می‌ماند ولی در صورت جوشیده شدن در مدت ۵دقیقه با درجه حرارت ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد کشته می‌شود.
در سال‌های ۷۵-۱۳۷۴ استفاده از خون و فراورده‌های خونی آلوده مهم‌ترین علت انتقال ویروس به شمار می‌رفت اما در سال‌های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده‌های آن می‌توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف کنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون‌های آلوده به شکل استفاده مشترک از سوزن مصرفی، مهم‌ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.
برای ابتلای ۳۰تا ۴۰درصد مبتلایان، علت خاصی شناسایی نمی‌شود.
در سال‌های ۱۳۷۴-۷۵استفاده از خون و فراورده‌های خونی آلوده مهم‌ترین علت انتقال ویروس به شمار می‌رفت اما در سال‌های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده‌های آن می‌توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف کنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون‌های آلوده به شکل استفاده مشترک از سوزن مصرفی، مهم‌ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.
● از بقیه هپاتیت‌ها چه خبر؟
باید دانست هپاتیت A و E از طریق مواد غذایی و آشامیدنی آلوده به ویروس به ویژه در فصول گرم سال و از طریق سبزی‌های آلوده و یخ‌های تولید شده از آب‌های آلوده و در اثر خوب پخته نشدن موادغذایی یا عدم رعایت بهداشت فردی و استفاده از سرویس‌های بهداشتی آلوده انتقال می‌یابد.
هپاتیت D هم مانند B و C انتقال می‌یابد. حدود ۶۰درصد از معتادان تزریقی به‌ویژه افراد سابقه‌دار زندان رفته، هپاتیت C دارند.این بیماری حداقل ۱۰ سال زمان نیاز دارد تا مشکلات و عوارض خود را بروز دهد و در آینده با تعداد بیشتری از این بیماران روبه‌رو می‌شویم.
به نظر می‌رسد نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر مبتلا به هپاتیت C در کشور وجود دارد که ۴۰درصد آنها دارای بیماری هموفیلی، ۱۸درصد تالاسمی، ۱۵درصد دیالیزی و بقیه آنها معتادان تزریقی هستند.راه تشخیص هپاتیت C به‌وسیله آزمایش آنتی‌بادی ضدویروس به روش الایزاست که در صورت مثبت شدن با آزمایش «ریبا» و «بلات» و آزمایش «پی‌سی آر» وجود و میزان شدت بیماری را اثبات می‌کنیم.
مصرف همزمان داروی اینترفرون آلفا و قرص ریباورین ۳۰ تا ۵۰ درصد موجب کنترل بیماری می‌شود.داروهای پگ اینترفرون تزریقی به صورت هفتگی بسیار موثر خواهد بود.تاکنون هیچ واکسنی به جز برای هپاتیت B، برای هپاتیت‌های A، C، D و E در ایران و جهان تولید نشده است.
منبع:سلامتی
