هر سال با فرا رسیدن هفتم آوریل مصادف با 18 فروردین ماه، روز جهانی بهداشت با هدف افزایش توجه و آگاهی ‌های عمومی به موضوع سلامت و بهداشت در سر تا سر جهان گرامی داشته می‌شود. به گفته کارشناسان، افسردگی دومین علت ناتوانی مردم در دنیا است، به طوری که بیش از 20 تا 25 درصد از جمعیت جهان به آن گرفتار هستند.

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، افسردگی احساس غم و اندوه پایدار و کاهش تمایل به انجام کارهایی است که به صورت معمول از آن لذت می‌بریم، ونیزکاهش انگیزه برای انجام امور روزمره است که حداقل به مدت 2 هفته به طول انجامد. ‏

کارشناسان همچنین معتقدند،افسردگی می‌تواند باعث ابتلای افراد به انواع بیماری‌های جسمی و روانی شود، به طوری که این بیماران در انجام وظایف روزانه خود ناتوان می‌شوند و این در حالی است که اکثرافراد مبتلا به افسردگی بعد از مصرف دارو، هنوز در جلسات مشاوره و یا سایر اشکال درمان، بهبود می‌یابند. ‏

آنان می‌گویند، مردمی که با آگاهی‌های بیشتری زندگی می‌کنند و دسترسی آسان تری به خدمات سلامت دارند، طبیعتا کمتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرند. ‏

‏** افسردگی و علایم آن
مریم نوروزی متخصص بیماری‌ های مغز و اعصاب در مورد افسردگی و علایم آن به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: افسردگی متداول‌ترین اختلال روانی و حالتی از خلق پایین و بی میلی به فعالیت و یا بی تفاوتی نسبت به مسایل زندگی است که بر افکار، رفتار، احساسات و شادکامی افراد تاثیر می‌گذارد.‏

وی با بیان این مطلب که افسردگی زمانی جنبه بیماری پیدا می‌کند که حداقل 2 هفته به طور مداوم ادامه داشته و از شدتی برخوردار باشد که عملکرد شغلی،اجتماعی و فردی را به شدت مختل کند، به طوری که فرد قادر به ادامه فعالیت‌های روز مره خود نباشد، می‌افزاید: معمولاً این بیماران دچار کاهش خواب،اشتها و کاهش وزن می‌شوند، احساس نا امیدی و بی پناهی می‌کنند و گاهاً افکار خودکشی هم به ذهنشان می‌آید.

بر حسب نوع افسردگی، علایم یاد شده شدت و ضعف دارد و در بعضی از انواع افسردگی ممکن است توهم و هذیان هم وجود داشته باشد.شخصی که دچار افسردگی بیمارگونه می‏شود، احساس غمگینی می‏کند و اغلب به گریه می‏افتد، احساس گناه عذابش می‏دهد و گمان می‌کند که در حق دیگران کوتاهی کرده است او بیش از حد معمول تحریک پذیر می‏شود و احساس اضطراب و تنش می‏کند و همچنین دچار مشکلاتی در رابطه با میزان خواب و خوراک و تمرکز می‏شود، انرژی ‌اش کاهش می‏یابد و احساس خستگی و کاهش لذت از انجام اعمال روزمره زندگی می‏کند.

معمولا افکار آزار دهنده‏ای مانند تنفر از زندگی، ناامیدی و آرزوی مرگ و گاه افکار مربوط به خودکشی در این بیماران مشاهده می‏شود. بر اساس آمار 15درصد بیماران مبتلا به افسردگی به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‏دهند، که اگر درمان و مراقبت خوبی داشته باشند، می‌توان از آن پیشگیری کرد. ‏

این متخصص بیماری‌ های مغز و اعصاب یاد آوری می‌کند: تفاوت‌های سنی در شیوع افسردگی بسیار زیاد است، به طوری که شیوع این بیماری در افراد 18 تا 29 سال 3 برابرو در افراد 60 سال و بالاتر بیشتراست و معمولا زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی می‌شوند.

نوروزی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی باعث ایجاد افسردگی می‌شود و چه افرادی بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند می‌گوید: در این بیماری نوعی استعداد اولیه،یعنی سابقه وجود بیماری یا بیماری‌های عصبی مشابه در خانواده بیمار مشاهده می‌شود و دخالت عامل وراثت نیز در این بیماری از نظر علمی، قطعی است. ‏

وی درباره نقش استرس و تنش‌های اجتماعی در شیوع افسردگی در میان افراد جامعه می‌افزاید: شاید در یک جامعه، نشاط و شادابی زیادی به چشم نخورد، ولی این معنای افسردگی نیست. افسردگی بیماری مشخصی است و نداشتن نشاط و روحیه شاداب، متفاوت از آن است. ‏‏

** درمان افسردگی ‏
نوروزی با بیان این مطلب که درمان بیماری افسردگی به‌صورت دارویی و غیر دارویی موفقیت‌های چشمگیری داشته است، یاد آوری می‌کند: در بسیاری از موارد اقدام به موقع برای مداوا به سرعت بیماری افسردگی را مغلوب و حتی فرد را در مقابل استرس‏های بعدی زندگی، مقاوم‏تر می‌سازد. بنابراین اکثر بیماران مبتلا به افسردگی نیازمند مراجعه به متخصصین بهداشت روان مانند روان‌شناس و روان‌پزشک هستند و گرچه درمان‌های دارویی و غیر دارویی در رقابت با یکدیگر موفقیت‌آمیز هستند، ولی اکثر صاحب نظران درمان توأم را مؤثرترین شیوه بهبود بیماری می‌دانند. انواع درمان‌های غیردارویی عبارتند از رفتار درمانی، شناخت درمانی، خانواده درمانی و گروه درمانی. همچنین کاهش فشارهای زندگی روزمره، ورزش، سرگرمی، انتخاب سبک زندگی معنوی سالم و بدون تنش در درمان افسردگی مؤثر است.‏

وی در پاسخ به این پرسش که بیماران مبتلا به افسردگی با چه مشکلاتی در زندگی اجتماعی و فردی روبرو هستند، می‌گوید: بیمارانی که فاصله حملات افسردگی در آنان خیلی کم است و سالی چند بار دچار اختلال افسردگی می‌شوند، طبعا مشکلاتی در زندگی فردی و اجتماعی پیدا می‌کنند و در صورتی که بیماری شدید باشد، باید تحت نظر روان‌پزشک درمان شوند. اما بیمارانی که در معرض ابتلای مکرر به افسردگی قرار دارند و به طور شخصی زمینه این بیماری در خانواده و فامیل آنها وجود دارد، باید برای پیشگیری و درمان به صورت مرتب با پزشک مورد اعتماد در تماس باشند و درمان خود را به طور مستمر پیگیری کنند. ‏

در بعضی موارد افسردگی ممکن است لازم باشد فرد مدت طولانی و گاهی تمام عمر از دارویی که مانع از برگشت بیماری او می‌شود، استفاده کند، درست مانند بیماران دیابتی که تا آخر عمر باید دارو مصرف و ازرژیم غذایی خاصی پیروی کنند، در مورد افسردگی هم بیماران باید به طور مرتب دارو بخورند. ‏

خانواده این بیماران هم باید با ماهیت افسردگی آشنا باشند و در درمان صحیح و مصرف مرتب دارو‌ها، بیماران را یاری دهند. در مواردی که خطر خودکشی وجود دارد هم بیمار باید در بخش روان‌پزشکی بستری شود و مورد مراقبت‌های ویژه و درمان‌های خاصی قرار گیرد. این بیماران چون کم حرف شده‌اند،در گوشه‌ای بدون تحرک می‌افتند که باید به موقع به مراکز درمانی ارجاع داده شوند.‏

** بیایید با هم صحبت کنیم ‏
دکتر مهدی حسن زاده ـ روان‌پزشک در مورد بیماری افسردگی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: افسردگی جزو شایع‌ ترین اختلالات روان‌پزشکی است که متاسفانه دراکثر جوامع در حال افزایش است و این درحالی است که در بسیاری از موارد این بیماری به درستی تشخیص داده نمی‌شود.‏

‏ وی با بیان این مطلب که شعار امسال سازمان جهانی بهداشت به بیماری افسردگی اختصاص یافته است و صحبت کردن باعث آرامش افراد می‌شود، می‌افزاید: معمولاً بیماران افسرده کم حرف می‌شوند و بر عکس بیماران دو قطبی، زمانی که در مرحله شیدایی قرار می‌گیرند پر حرف می‌شوند، بیماران افسرده دل و دماغ و حوصله حرف زدن را ندارند، در حالی که افراد با حرف‌زدن احساس خوبی پیدا می‌کنند. ‏

این روان‌پزشک با اشاره به این مطلب که باید افراد افسرده را وادار به صحبت کرد وبه صحبت‌های آنان به خوبی گوش داد، یاد آوری می‌کند: نصیحت کردن درروان‌پزشکی کاربرد ندارد و از این رو نباید این بیماران را نصیحت کرد، زیرا آنان به حد کافی احساس گناه می‌کنند و نباید با نصیحت کردن احساس گناهشان را بیشتر کنیم.‏

وی با بیان این مطلب که بیماری افسردگی در جامعه دارای علایم خاصی است، می‌گوید: در بسیاری از مواقع افسردگی خودش را با علایم جسمانی نشان می‌دهد. در حال حاضر بیماران زیادی داریم که به علت درد‌های جسمانی از این پزشک به آن پزشک مراجعه می‌کنند و آزمایش‌های گوناگون و روش‌های تشخیصی هزینه‌بری مانند سی تی اسکن،آم آر‌آی وآندوسکوپی را انجام می‌دهند که در نهایت مشخص می‌شود شخص مورد نظر از نظر جسمی سالم است و ریشه بیماری‌اش روحی و روانی است و باید برای معالجه به روان‌پزشک مراجعه کند.

** رسا صحبت کردن
حسن زاده می ‌افزاید: معمولا بسیاری از افراد جامعه مشکلات روانی شان را به بیماری‌های جسمی نسبت می‌دهند، به عنوان مثال برخی از بیماران دلیل خستگی،بی حوصلگی و دل‌تنگی‌شان را بیماری‌های جسمی می‌دانند، حال آن که ریشه آن‌ها روانی است وجالب این جا است که برخی از اطبا هم داروهای تقویتی برای این قبیل بیماران تجویز و دیگران هم ضعیف بودن قوای بدنی شخص را مطرح می‌کنند، در حالی که او باید به روان‌پزشک مراجعه کند.
‏
وی یاد آوری می‌کند: اغلب مردم معمولا با یکدیگر حرف نمی‌زنند واگر حرف هم می‌زنند، نارسا صحبت می‌کنند و به حاشیه می‌روند. در حالی که در فرهنگ ما تاکید زیادی روی گزینه سخن گفتن شده است، متاسفانه بسیاری نمی‌توانند درست صحبت کنند. به عنوان مثال بسیاری ازهمسران معتقدند که شریک زندگیشان خودش باید خیلی از مسائل را متوجه شود و این در حالی است که هیچ وقت در مورد انتظاراتی که از همسرشان دارند، با او صحبت نکرده‌اند و همین مساله باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در زندگی زوجین می‌شود.‏

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این مطلب که روان‌پزشک باید به دقت به صحبت بیماران خود گوش فرا دهد و با آنان همدلی داشته باشد تا بتواند بیماران را درک کند، می‌گوید: روان‌ پزشکان باید از افراد افسرده در مورد تمایل آنان به خودکشی هم پرسش‌های مطرح کنند.بسیاری از بیماران زمانی که به روان‌پزشک مراجعه می‌کنند، می‌گویند حالم خوب نیست و به درستی مشخص نمی‌کنند منظورشان چیست؟ این در حالی است که به راحتی می‌توانند بگویند که عصبانی یا نا امید هستند و یا اختلال خواب دارند تا روانپزشک به راحتی بتواند آنان را درمان کند. ‏
‏
** راهکارهای پیشگیری از افسردگی ‏
پزشکان برای پیشگیری از ابتلا به افسردگی، توصیه‌هایی به شرح زیر دارند: ‏
تمرکز حواس را تمرین کنید: هنگامی که افسرده هستید، افکار منفی مانند آبی که از سد شکسته‌ای سرازیر می‌شود، به ذهن شما هجوم می‌آورد و از آن‌جا که نمی‌توانید افکار خود را تحت کنترل درآورید، ترس و درماندگی شما را فلج خواهد کرد. از این رو مدتیشن و تمرکز حواس با هدفمند کردن و متمرکز کردن ذهن بر روی سوژه‌ای خاص در لحظه، باعث تقویت نگرش‌های مثبت به زندگی می‌شود.

بخندید: خداوند برای غلبه بر مشکلات زندگی 3 روش را در اختیار انسان قرار داده است: خواب، امید و خنده، که بهترین راه درمان انواع افسردگی در انسان، خندیدن است. این روش درمانی هیچ هزینه‌ای ندارد و همیشه در دسترس است. خندیدن نه فقط برای از میان‌بردن اندوه مفید است، بلکه مقاومت بدن را در برابر انواع بیماری‌ها افزایش می‌دهد.از این رو به هنگام بروز علائم افسردگی خود را در معرض شرایط خنده‌آور قرار دهید. تماشای یک فیلم کمدی، خواندن کتاب‌های طنز و ملاقات با دوستان شوخ‌طبع می‌تواند بهترین داروی شما باشد. مهم نیست که خنده‌های عمیق شما کودکانه، احمقانه و یا عجیب و غریب قلمداد شود. برای خود یک جیره روزانه خندیدن لحاظ کنید تا از بسیاری از آسیب‌های روحی و روانی، دور بمانید.

خودتان را محبوس نکنید: افسردگی را یک هیولای مخرب تصور کنید که هر روز بر روی شانه‌های شما می‌نشیند و در گوش‌های شما زمزمه می‌کند که در دنیای مملو از تاریکی‌ها و بدی‌ها زندگی می‌کنید! مدام به شما یادآور می‌شود که فرد بی‌ارزشی هستید و سزاوار و شایسته روابط اجتماعی نیستید و منفی‌بافی‌هایی از این قبیل. به حرف او گوش ندهید، زیرا بخشی از بیماری افسردگی انزوای اجتماعی است که خود به عنوان یکی از دلایل اصلی پیشرفت بیماری شمرده می‌شود. ظاهراً خروج از تعاملات اجتماعی واکنش‌هاس استرسی و منفی مغز را افزایش می‌دهد، بنابراین در دوران افسردگی با دوستان و اطرافیان قابل اعتماد خود معاشرت کنید و اجازه دهید که درگذر از این بحران، به شما کمک کنند.‏
‏
مواد‌غذایی مفید بخورید: مصرف ویتامین ‏D‏ می‌تواند افسردگی، زوال عقل و دیابت را کاهش دهد، اما برای درمان افسردگی مصرف مواد مغذی دیگری هم می‌تواند کمک‌کننده باشد که خوشبختانه به صورت روزانه کم و بیش به بدن ما می‌رسد که موادی نظیر اسیدهای آمینه، فولات، ید، آهن، منیزیم، اسیدهای چرب، امگا 3، سلنیوم، ویتامین ‏B‏ و روی، از آن جمله است.

ورزش کنید: گرچه افسردگی تمامی انرژی شما را می‌گیرد، اما ورزش (هرچند با وجود افسردگی کار ساده‌ای نیست) به اندازه داروهای ضدافسردگی یا حتی بیشتر از آن‌ها، مفید است.

نتیجه بررسی‌ها حاکی است کسانی که ورزش منظم دارند یک چهارم کمتر از سایرین به حالت افسردگی دچار می‌شوند. فعالیت‌های بدنی به عنوان راهی برای کسب تناسب اندام و رفع فشار خون بالا، دیابت، چاقی و دیگر بیماری‌ها هواداران خود را دارد. تحقیقات در حال گسترش نشان می‌دهد که فعالیت‌های جسمی می‌تواند سبب تخفیف نشانه‌های برخی اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی و مانع عود بعد از درمان شود. ‏

به گزارش سایت سایکولوژی ‌مترز، یک گروه تحقیقاتی از دانشگاه «پنی مک کولاگ» دریافته‌اند که ورزش هم در مدت کوتاه و هم در طولانی مدت، یک داروی مفید ضدافسردگی است. ورزش در کاهش افسردگی بیشترین تاثیر را در افرادی داشته است که از فعالیت‌های بدنی بیشتری برخوردارند و هم‌چنین با این که در همه گروه‌های سنی به میزان قابل ملاحظه‌ای از افسردگی می‌کاهد، هر چه بر سن افراد افزوده شود، کاهش افسردگی بر اثر آن بیشتر است.

باغبانی کنید: هر چند که با زندگی‌های امروزی امکان باغبانی در حیاط‌های با صفا و باغچه‌های زیبا برای همه افراد میسر نیست، اما پرورش گل و گیاه در آپارتمان هم می‌تواند تاثیر مثبت خود را داشته باشد. حتی می‌توانید بخش کوچکی از مواد غذایی خود را در گلدان‌های خانگی پرورش دهید و علاوه بر بهره‌گیری از انرژی مثبت باغبانی، غذایی سالم را نوش جان کنید!‏

ایرنا