سل کانتر وسیله ای است که مقدار گلبول های قرمز (RBC)، گلبول های سفید (WBC) و پلاکت ها را می سنجد. همچنین بعضی از این دستگاه ها امکان اندازه گیری هموگلوبین، هماتوکریتMCHC, MCH, MCV مورفولوژی گلبول های قرمز و شمارش افتراقی سلول های سفید را هم دارند. استفاده از این آنالیزور هماتولوژی مزایایی چون افزایش دقت و سرعت کار، افزایش صحت نتایج، کاهش خطاهای کاربری و کاهش هزینه ها را شامل می شود.هدف از کالیبراسیون دستگاه های سل کانتر، تنظیم پارامترها با توجه به شرایط محیطی و کیفیت مواد مصرفی در هر آزمایشگاه است.
سل کانترها از لحاظ قطر دریچه عبور سلول ها و شمارش الکترونیکی آن ها، همچنین حجم برداشت نمونه در کمپانی سازنده کالیبره می شوند و معمولا تا هنگامی که یک یا چند قطعه از آن تعویض شود، نیاز به کالیبراسیون مجدد در این خصوص ندارند. همچنین در همان جا خون کنترل مخصوصی برای کالیبره کردن دستگاه تهیه می کنند که کیفیت کالیبراسیون به کیفیت خون کالیبراتور و مواد مصرفی بستگی دارد. پس باید در نگهداری آنها دقت زیادی به کار برد و پیش از استفاده آنها را به دمای اتاق رساند.
اولین گام در کالیبراسیون سل کانتر استفاده از روش کالیبراسیون خودکار توسط خود دستگاه است. در این روش اپراتور ابتدا برنامه خاص کالیبراسیون خودکار را اجرا کرده و سپس مقادیر مشخص شده در جدول خون کالیبراتور را برای ۵ پارامتر مورد نیاز (WBC,RBC,HGB,MCV,PLT) وارد جدول مخصوص کالیبراسیون که روی نمایشگر سل کانتر مشاهده می شود، می کند. سپس اپراتور باید ۳ الی ۵ مرتبه خون کالیبراتور نرمال را به دستگاه جهت قرائت وارد کند. دستگاه در این حالت ۵ پارامتر مذکور را جهت کالیبره کردن شمارش و اندازه گیری می کند.
دستگاه های سل کانتر به صورت خودکار ستون % CV و % فاکتور هر پارامتر را جداگانه محاسبه و نمایش می دهند و اپراتور با توجه به مقادیر % CV می تواند کالیبراسیون خودکار انجام شده را بپذیرد یا آن را حذف کرده و مجددا کار را تکرار کند.در صورتی که % CV و Factor به دست آمده در کالیبراسیون خودکار بزرگ تر از حد مجاز دستگاه باشد، عملیات کالیبراسیون مجددا تکرار می شود و البته پیش از شروع مجدد باید عامل به وجود آورنده خطا را شناسایی و حذف کرد.
اپراتور باید بلافاصله پس از کالیبره کردن دستگاه و تایید آن، مجددا همان خون کالیبراتور را حداقل ۳ بار به دستگاه داده و نتایج به دست آمده را با مقادیر ارائه شده در جدول کالیبراتور مقایسه کند. در صورت قابل قبول بودن نتایج حاصله می توان کار را با سایر نمونه ها ادامه داد و در صورتی که در نتایج به دست آمده نتیجه یک یا چند پارامتر قابل قبول نباشد، باید فاکتور آن پارامتر را با استفاده از روابط های مخصوص تصحیح کرد.
اصول کنترل کیفیت
جهت حصول اطمینان خاطر از عملکرد یک دستگاه سل کانتر لازم است روزانه دقت و صحت نتایج با استفاده از روش های استاندارد و متنوع بررسی شود.
کنترل کیفی دقت (Precision)
دقت دستگاه در گرو تکرار پذیر بودن نتایج آن است. به همین منظور لازم است که اپراتور حداقل هفته ای یک مرتبه دستگاه سل کانتر را با یک نمونه خون از لحاظ دقت در عملکرد و تکرار پذیر بودن نتایج بررسی کند. یعنی باید یک نمونه خون از یک ویال و فقط با استفاده از ۱۰ نتیجه بعدی، % CV محاسبه شود. % CV های به دست آمده باید در محدوده قابل قبول ذکر شده باشند.
کنترل کیفی صحت (Accuracy)
کنترل کیفی صحت عملکرد دستگاه با استفاده از یک یا چند خون کنترل معتبر در محدوده های نرمال، Highو Low انجام می پذیرد. باید توجه داشت که حتما به تاریخ انقضاء و تاریخ مصرف پس از باز شدن درب ویال ها دقت شود و همچنین شود که انجام آزمایشات کنترل کیفی با استفاده از خون کنترل در دمای ذکر شده در بروشور آنها صورت پذیرد. به طور کلی کلیه موارد تذکر داده شده در بروشور خون کنترل مورد مصرف رعایت شود. به این ترتیب که در دستگاه سل کانتر وارد منوی Q.C شده (Quality Control) و مقادیر داده شده برای پارامترهای خونی در جدول همراه خون کنترل و همچنین EXP.DATE,LOT.NO آن وارد شود.
برای اطمینان بیشتر از صحت عملکرد دستگاه بهتر است که این تست هر روز قبل از قرائت نمونه ها و با استفاده از نوع خون کنترل (Low,Normal,High) اجرا شود.دستگاه های سل کانتر به صورت خودکار نتایج حاصل از قرائت خون کنترل را درمنوی مخصوصی نگهداری می کنند و پس از گذشت ۳ الی ۳۰ روز مقادیر آماری مربوط به صحت عملکرد دستگاه را محاسبه می کنند. یعنی با توجه به % CV های به دست آمده، اپراتور قادر به کنترل کیفیت صحت نتایج قرائت شده توسط دستگاه خواهد بود.
منبع-bmecenter