عقده ای بارآمدن و یا احساس کمبود در خانواده از جمله رفتارهایی است که کودکان با نگاه کردن به والدین به خود م یگیرند و الگوی این نوع رفتار در اطفال خانواده هستند.
گاهی عقده های قدیمی نهفته در دوران کودکی و نیازهای برآورده نشده، عامل مهمی در شکل گیری چشم و هم چشمی به شمار می رود.
دكتر ميناپورفرخ، روان شناس در برنامه «خیابان بهبودی» گروه سلامت روان و خانواده شبكه راديويي سلامت با بيان اين مطلب افزود: چشم و هم چشمی با هدف به نمایش گذاشتن قسمتی از دارایی یا توانایی خاصی که دیگران فاقد آن هستند روی می دهد و نشان دهنده نداشتن رشد عاطفی و فکری می باشد به این معنا که فرد، معیار های مادی را درون ذهن خودش جای می دهد. چشم و هم چشمی نوعی نقص و نارسایی است که می تواند منجر به بیماری شود و اگر چشم و هم چشمی در خانواده وجود داشته باشد کودکان را هم مبتلا می کند. چشم و هم چشمی می تواند در بین اعضاء خانواده، فامیل، دوستان و حتی در محل کار رخ دهد.
اين روان شناس با طرح اين پرسش كه به راستی چه عواملی باعث به وجود آمدن چشم و هم چشمی می شود؟، گفت: گاهی عقده های قدیمی نهفته در دوران کودکی و نیازهای برآورده نشده، عامل مهمی در شکل گیری چشم و هم چشمی به شمار می رود. فقر فرهنگی هم از دیگر عوامل است. به جای این که شخص انرژی خود را صرف اعمال مثبت و مفید نماید؛ صرف رقابت ناسالم می کند. اگر جامعه نتواند فرهنگ افراد خود را اصلاح کند شاهد تغییر سلیقه اجتماعی خواهیم بود که بسیاری از ناهنجاری های به بار آمده در مراسم های مختلف ناشی از همین تغییر سلیقه هاست. و اگر نتوانیم در مقابل تغییر ذائقه اجتماعی درست عمل کنیم؛ جامعه درگیر مشکلات بزرگتر شده و مسخ فرهنگی بوجود می آید و ریشه های فرهنگی از بین رفته و به جای توجه به اصالت خانواده و اصلیت فرهنگی، خانواده ها درگیر رفتارهایی بر خلاف آداب و سنت می شوند.
وي ادامه داد: و اما چرا چشم و هم چشمی ایجاد می شود؟ تلاش برای برتر بودن یکی از انگیزه های اصلی انسان است. برتر بودن یعنی فراتر رفتن از آنچه هم اکنون هستیم. برتر بودن لزوماً به معنی کسب افتخارات اجتماعی، تسلط یا رهبری گروه نیست؛ تلاش برای برتری یعنی تلاش برای اداره یک زندگی عالی و کامل تر برای رسیدن به هدف والای زندگی یعنی معنا بخشیدن به هر لحظه زندگی و لذت بردن از حق حیاتی که خداوند به ما اعطا نموده است.
*آثار زیانبار چشم و هم چشمی
پورفرخ در ادامه اين برنامه راديويي بيان كرد: طبق نظریه آسیب شناسی روانی «آدلر» که یکی از نظریه پردازان علم روانکاویست، آنهایی که نتوانسته اند به شیوه ای که از لحاظ اجتماعی سازنده است به برتری برسند دچار شخصیت بیمارگون می شوند و معمولاً در خانواده هایی اتفاق می افتد که رقابت، بی توجهی، سلطه گری و بهره کشی در آن خانواده ها حکم فرماست و مانع ایجاد علاقه اجتماعی در فرد می شود و این افراد برای رسیدن به برتری، یکی از 4 هدف خودخواهانه (محبت خواهی- قدرت طلبی- انتقام جویی و اعتراف به نارسایی و شکست) را انتخاب می کنند.
اين روان شناس در ادامه افزود: علاوه بر آثار زیانباری چون اختلافات خانوادگی، رقابت ناسالم مالی، فقر و طلاق که در چشم و هم چشمی دیده می شود؛ در مواردی مثل امور معنوی و علمی، چشم و هم چشمی باعث رقابت سالم شده و منجر به رشد و تکامل فرد می شود. چه عواملی وجود دارد که خانواده درگیر چشم و هم چشمی می شود؟ ما انتظار داریم هویت فرد در پایان نوجوانی و ابتدای جوانی به درستی شکل گرفته باشد. گم کردن هویت و وجود خود باعث می شود که فرد بخواهد کسی باشد که نیست و در چنین حالتی نمی تواند پی به ارزش و استعدادهای خود برده و آنها را شکوفا نماید و تعمیم هایش بر مبنای عملکرد دیگران است. لحظه ای فرا می رسد که می بیند هرگز برای خود و خواسته های واقعی خود، زندگی نکرده و زندگی ارزشش را برایش از دست خواهد داد. این امر موجب خود کم بینی و از دست رفتن امنیت روانی می شود. از دیگر عوامل، کم بودن عزت نفس است.
وي تصريح كرد: کم بودن عزت نفس یعنی ارزیابی هر لحظه خود از دید دیگران. وقتی دیگران ترغیب می شوند خود را فراموش کنند و زندگی کردن برای دیگران را آغاز کنند؛ از آن لحظه به بعد عزت نفس وجود نخواهد داشت. بلکه باید هر فرد، تصویر مثبتی از خود در ذهنش داشته باشد و افراد نباید احساس کمبود خود را با استفاده از منابع مالی جبران کنند. پس لازم است که تغییر و اصلاح الگو در خانواده و در نتیجه تغییر سبک زندگی ایجاد شود.
*تفاوت میان آرزو، خواسته و نیاز
پورفرخ اظهاركرد: در پایان لازم است اشاره ای به تفاوت میان آرزو (Will)، خواسته (Want) و نیاز(Nead) داشته باشم تا بتواند در تشخیص نیاز های ضروری فرد موثر باشد: آرزو: به تنهایی منشا حرکت نیست چون فضایی حقیقی ندارد و معمولا با ای کاش همراه بوده و انگیزه ای را به دنبال ندارد و گاهی با افسوس همراه است و فضای ذهنی آن به سمت خیال متمایل است و غالبا غیر قابل دسترس است. خواسته: فضایی ذهنی است که ما می خواهیم به آن عینیت ببخشیم و به واقعیت تبدیل نماییم. خواسته فضایی حقیقی دارد که در آن انگیزه، شور و اشتیاق و هدف وجود دارد. در حقیقت در خواسته، توانستن نهفته است. نیازها:شامل نیاز های اولیه و ثانویه هستند.نیازهای اولیه مثل نیاز به خوردن، آشامیدن و نیازهای جنسی هستند که برای انسان حیاتی است. پول از جمله نیازهای ثانویه بوده که مدارهای تشویقی دوپامینی مغز را فعال میکند و باید مدیریت شود تا منجر به ایجاد الگوهای رفتاری افراطی (اعتیاد خرید) نگردد.
اين روان شناس در پايان اين برنامه راديويي خاطرنشان كرد: سخن آخر اینکه افراد باید روی اهداف و موفقیت های شخصی خود متمرکز شوند و اجازه ندهند بین خود واقعی فرد تا خود آرمانی که با آرزوهای دست نیافتنی ایجاد کرده اند فاصله زیادی به وجود آید که این امر می تواند باعث اضطراب روانرنجور شود.
منبع:سلامت نیوز
