در این مقاله باز هم درمورد خشم و چگونگی پیدایش این حس در افراد و راههای برطرف کردن و یا کاهش آن صحبت کرده ایم با ما همراه باشید.
همه می‌دانند چه چیزهایی خشمگین‌شان می‌کند، با وجود این، از علل، عوارض و راههای کنترل‌اش آگاه نیستند.
روانشناسان می‌توانند در شناسایی و مقابله با این واکنش روحی روانی به مردم کمک کنند. پروفسور هاوارد کاسینوف، استاد مدرسه روان‌شناسی دانشگاه جان هاپکینز به چند سؤال درباره خشم پاسخ داده است.
خشم چیست و چه تفاوتی با پرخاشگری دارد؟
خشم احساسی منفی است که با افکار خصمانه، رفتارهای ناسازگارانه و برانگیختگی فیزیولوژیک همراه است. این حالت معمولا در پاسخ به اقدامات منفی (بی‌احترامی، تهدید، مسامحه کاری و تحقیر) دیگر افراد بروز می‌کند. یافته‌های دانشمندان نشان می‌دهد، بیش از 25 درصد حوادثی که سبب بروز خشم می‌شوند حاوی افکار انتقام‌گیرنده است.
خشم با تنش عضلانی، سردرد، افزایش ضربان قلب، فریاد‌زدن، لعن و نفرین‌کردن، طعنه‌زدن، بالا بردن مشت گره کرده، پرتاب کردن کتاب، شکستن مداد و… ابراز می‌شود.
اما پرخاشگری، عبارت است از رفتارهای عامدانه‌ای که هدفشان صدمه‌زدن به اشخاص با هدف تسلط و کنترل بر آنهاست.
شاید شناخته شده‌ترین دیدگاه درباره پرخاشگری انسان، نظریه غریزه است که معتقد است انسان به گونه‌ای نامشخص برای رفتار پرخاشگرانه برنامه‌ریزی می‌کند.
مشهورترین صاحب‌نظر این دیدگاه زیگموند فروید است. به باور او، پرخاشگری ناشی از سرکوب غرایز است که به سوی خود و دیگر آزاری کشیده می‌شود.
او معتقد است، ریشه‌های پرخاشگری را باید در آرزو یا غریزه مرگ جستجو کرد که با مشت، تنه و ضربه‌زدن، قلدری‌کردن، خشونت‌های زناشویی و سوء‌رفتار با سالمندان و کودکان نمایان می‌شود.
از آنجا که خشم معمولا تنها از طریق به زبان آوردن جملات بیان می‌شود با پرخاشگری که با رفتارهای تهاجمی و ضرب و شتم همراه است تفاوت ماهوی دارد.
چرا برخی از افراد خشمگین‌ترند؟
بر اساس نظریه پروفسور دفن باچر، برخی افراد به نسبت دیگران بی‌پرواترند. آنها نسبت به عامه مردم زودتر خشمگین می‌شوند و عصبانیت‌شان شدید‌تر است. همچنین افرادی وجود دارند که عصبانیت‌شان را به روش‌های غیرعادی که توجه دیگران را جلب می‌کند، نشان نمی‌دهند، اما بسیار تحریک‌پذیر و کج خلق‌اند. افرادی که به آسانی عصبانی می‌شوند، براحتی دشنام می‌دهند، اشیا را پرت و قهر می‌کنند و منزوی می‌شوند. یافته‌های محققان نشان داده، افرادی که به آسانی خشمگین می‌شوند در خانواده‌های آشفته، از هم گسیخته و فاقد مهارت‌های ارتباطی و هیجانی بالیده‌اند.
جنبه‌های مثبت خشم چیست؟
خشم، بخشی از تاریخ بیولوژیک انسان است. خشم پاسخ مناسبی به بی‌عدالتی است و بی‌شک، تاثیر مثبتی بر جنبش‌های اجتماعی و حق‌طلبانه ـ برابری سیاه و سفید‌پوستان آمریکا، مبارزه با آپارتاید و… ـ جهان گذاشته است. زندگی عاری از گونه‌های مختلف خشم غیرقابل تصور و کسل‌کننده است.
خشم چه پیامدهایی دارد؟
واکنش بدن به این حالت روحی‌ـ روانی، برانگیخته‌شدن سیستم اعصاب مرکزی و سمپاتیک بدن و تغییرات گسترده شیمیایی در آن است. واکنش‌های فیزیولوژیک نیز به شکل افزایش تعریق، تنفس، ضربان قلب و گردش خون نمایان شده و تاثیر منفی بر سیستم ایمنی، قلب و عروق و دستگاه گوارش می‌گذارد که نتیجه‌اش افزایش خطر بروز بیماری‌های قلب و عروق، زخم معده و روده و انواع سرطان است.
برای کنترل خشم چه باید کرد؟
همان‌طور که گفتم زندگی عاری از خشم خسته‌کننده است، اما با به کار بردن تکنیک‌های ساده می‌توان آن را کنترل کرد. به یاد داشته باشید که برای کنترل این واکنش طبیعی به تمرین و ممارست نیاز است.
تنفس عمیق: نفس عمیق بکشید، تا ده بشمارید و هوا را آهسته بیرون دهید. نتیجه این کار آرامش تدریجی بدن است.
گذر زمان: از موقعیت خشمگین‌کننده فاصله بگیرید. سرتان را به کار دیگری گرم کنید و کمی راه بروید تا آرام شوید.
تصور اهداف: از موقعیت کنونی فاصله گرفته و روی اهداف‌تان متمرکز شوید.
واکنش مناسب: پس از آرام شدن به واکنش مناسبی که باید نشان دهید، فکر کنید.
توقف انفجار: از انفجار خشم و به کرسی نشاندن خواسته‌تان بپرهیزید.
کاهش استرس: پژوهشگران معتقدند، استرس‌های روزانه سبب بروز عصبانیت زود هنگام می‌شود. برای کاهش استرس تکنیک‌های مناسب را بیاموزید.
چه زمانی باید برای کنترل و درمان خشم به روان‌شناس مراجعه کرد؟
تا زمانی که خشم از مرحله خفیف فراتر نرفته، به درمان نیاز نیست. اما بلافاصله پس از بروز خشم متوسط و شدید که به کینه‌توزی، به زبان آوردن عبارات تحریک‌کننده، نزاع، آسیب‌زدن جسمی و… همراه است باید به روان‌شناس مراجعه کرد.
روانشناسان برای کنترل و درمان خشم باید بر سه نکته تمرکز کنند:
1 ـ آموزش جرات داشتن به افراد خشمگین تا عصبانیت‌شان را سرکوب و درونی نکنند و آن را به روش‌های منطقی غیر پرخاشگرانه بروز دهند. فردی که عصبانیتش را ابراز نمی‌کند روز‌به‌روز منفعل‌تر و بیمارتر می‌شود.
2 ـ تبیین این که عصبانیت جزئی از زندگی است و از میان بردنش غیرممکن. زندگی باید با ناکامی، درد، فقر و مسائل غیرقابل پیش‌بینی باشد.
3 ـ آموزش تکنیک‌های تغییر رفتار برای تأثیر‌گذاری بر خشم و کاهش شدت آن.
روزنامه جام جم
