زندگی های امروز، به طرز اعجاب آوری سخت شده و همه برای ارضا کردن خواسته های خود و بر آمدن از پس هزینه های خانواده مجبورند چند شیفت کار کنند. کارهای شیفتی به شدت به سلامت روح و سلامت جسم انسان آسیب میزنند چرا که با کار سخت و شبانه روز شما خواب خوب ندارید و همین مسئله ضربه های سنگینی به زندگی وارد میکند. در ادامه به آسیب ها و عوارض کارهای شیفتی خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.
در آمریکا حدود 8.6 میلیون نفر در نوبت‌های شبانه و یا نوبت‌های گردشی در طول هفته کار می‌کنند. برای بسیاری، کار شیفتی یک مرحله‌ی گذار در زندگی حرفه‌ای آن‌ها می‌باشد؛ برای بعضی دیگر، نیاز مالی چنین ضرورتی ایجاد میکند. اما نشانه‌های فزاینده‌ای وجود دارد که که کار به صورت نوبتی می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی داشته باشد.
دکتر فرانک شی‌یِر، عصب‌شناس در دانشکده پزشکی هاروارد و بریگهام و بیمارستان زنان در بوستون می‌گوید، «شواهد محکمی وجود دارند که کار شیفتی با تعدادی از بیماری‌های جدی برای سلامت مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت و چاقی در ارتباط است. این تفاوت‌ها که ما می‌بینیم نمی‌توانند تنها با سبک زندگی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی توجیه شوند.»
هم‌چنین این شکل از کار کردن با مشکلات معده و زخم معده ، افسردگی و افزایش خطر تصادف و آسیب‌دیدگی مرتبط است.
همه چیز درباره کار شیفتی
براساس بنیاد ملی خواب، یک کارگر شیفت نه تنها کسی است که شب‌ها کار میکند، بلکه هر کسی است که خارج از برنامه ثابت 9صبح تا 5 عصر کار میکند. میلیون‌ها کارگر شیفت وجود دارند که شامل افسران پلیس، آتش‌نشان‌ها، پرستاران، پزشکان، خلبانان، پیشخدمت‌ها، رانندگان کامیون و بسیاری دیگر از حرفه‌ای‌ها هستند. حتی یک مربی خصوصی که صبح زود یا عصر با شاگرد خود در باشگاه کار میکند نیز یک کارگر شیفت است.
این مساله گسترده‌تر شده است و خطرات سلامتی تبدیل به کانون توجه، هم برای محققین و هم برای مشاغلی که کارگر شیفت استخدام می‌کنند شده است. خطرات چقدر می‌توانند جدی باشند و چگونه می‌توان از این خطرات کاست؟ متاسفانه، ما هنوز تمام جواب‌ها را نداریم.
کار شیفتی چگونه بر ما تاثیر می‌گذارد؟
متخصصین می‌گویند که کار شیفتی حداقل از دو طریق تاثیر جدی بر سلامت ما دارد. یکی از آن‌ها در ارتباط با سبک زندگی است و مسأله‌ی دیگر با بیولوژی ما در ارتباط است.
شی‌یِر می‌گوید: از نظر سبکِ زندگی، کار کردن در ساعات غیرعادی منتهی به مشکلاتی بدیهی می‌شود. افرادی که نوبتی کار می‌کنند بیشتر دچار اختلالات خواب و بی‌خوابی هستند. از آن‌جایی که شغل ایشان، آن‌ها را از خانواده و دوستان جدا میکند، ممکن است احساس انزوا کنند. ممکن است به طور منظم ورزش کردن برای آن‌ها سخت‌تر باشد و تمایل به خوردن غذای بی‌کیفیت از ماشین دستی بیرون را داشته باشند.
اما شی‌یِر و دیگر متخصصین بر این باورند که بخش قابل‌توجهی از مشکل کار شیفتی فیزیولوژیکی است. در یک سطح بنیادین بیدار بودن در ساعات غیرعادی یا ساعات غیرمعمول با ریتم بیولوژیکی بدن ما در تعارض است. کار شیفتی ریتم شبانه‌روزی – ساعت داخلی بدن ما که با نور طبیعی روز و تاریکی شب کوک شده است – را مختل میکند.
از آنجا که ریتم شبانه‌روزی بدن بر عملکرد بدن تاثیر می گذارد، مختل شدن آن می تواند همه چیز را از حالت تعادل خارج کند که شامل سیستم قلبی‌عروقی، سوختوساز، گوارش، سیستم ایمنی و تعادل هورمونی ما می باشد و به نظر می‌رسد عواقب جدی داشته باشد.
اثرات کوتاه‌مدت کار شیفتی بر سلامتی
اثرات کوتاه‌مدت کار شیفتی بر سلامتی واضح است. حتی اگر خود شما این کار را انجام نمی‌دهید، احتمالا اثراتی معادل و مشابه آن را تجربه کرده‌اید؛ شاید بعد از یک پرواز طولانی، یک شب‌زنده‌داری کامل در دانشگاه، یا چند شب با یک نوزاد بهانه‌گیر. گذشته از خستگی آشکار،تاثیرات شامل موارد زیر می‌باشند:
- علائم گوارشی مانند ناراحتی، حالت تهوع، اسهال، یبوست و سوزش معده
- افزایش خطر تصادف و آسیب‌دیدگی
- بی‌خوابی
- کاهش کیفیت زندگی
- احساس ناخوشی
اثرات بلندمدت کار شیفتی بر سلامتی
سنجش و تعیین اثرات بلندمدت این کار بر سلامتی سخت‌تر هستند. اما محققین ارتباطات متقاعدکننده‌ای بین این کار و افزایش خطر عوارض جدی برای سلامتی و بیماری‌ها یافته‌اند.
- بیماری‌های قلبی‌عروقی: محققین در طول چند دهه، رابطه‌ی بین کار شیفتی و خطر سکته قلبی و بیماری‌های قلبی را مشاهده کرده‌اند.مروری بر تحقیقات نشان داده است که به نظر می‌آید نوبتی کارکردن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی را 40% افزایش می‌دهد. به‌طور کلی به نظر می‌رسد هرچه فرد بیشتر به کار کردن ادامه دهد خطر بیشتر می‌شود. تحلیل و بررسی تحقیقی نشان داد که برای هر پنج سالی که فرد مشغول به کار بود، خطر حمله قلبی تا 5% افزایش یافته است. اگرچه خطر حمله قلبی تنها بعد از این‌که فرد به مدت15 سال کار کرد افزایش یافت.
- دیابت و سندروم سوختوساز: تعدادی از مطالعات نشان داده است که کار شیفتی به‌نظر عامل خطری برای دیابت است. یک تحقیق ژاپنی نشان داد که کارگران شیفت -خصوصا آن‌ها که در هر شیفت 16 ساعت کار می‌کردند، در مقایسه با کارگران شیفت روز- 50% احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت داشتند.هم‌چنین کار شیفتی با سندروم سوختوساز، مجموعه‌ای از مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا، قند خون بالا، چاقی و سطح کلسترول بالا مرتبط است. این عامل خطری جدی برای دیابت، حمله قلبی و سکته می‌باشد. مطالعه‌ای که در سال 2007 انجام شده به مدت بیش از چهار سال 700 کارگر را که از نظر پزشکی سالم بودند تحت‌نظر گرفت. بروز سندورم سوختوساز در کسانی که شیفت شب کار می‌کردند بیش از سه برابر بیشتر بود.
- چاقی: چند دلیل محتمل برای ارتباط بین چاقی و کار شیفتی وجود دارد. رژیم غذایی ضعیف و عدم انجام تمرینات ورزشی ممکن است بخشی از مشکل باشد. به نظر می‌رسد تعادل هورمونی هم مهم باشد. هورمون لِپتین نقش کلیدی را در تنظیم اشتهای ما بر عهده دارد؛ این هورمون کمک میکند که ما احساس سیری کنیم. از آن‌جاکه به نظر می‌آید کار شیفتی سطح لِپتین را پائین می‌آورد، این مسأله می‌تواند موجب شود که کارگران شیفت شب در مقایسه با کارگران شیفت روز بیشتر احساس گرسنگی کنند و در نتیجه بیشتر بخورند.
- افسردگی و اختلالات خلقی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که کارگران شیفت به احتمال زیاد از علائم افسردگی و سایر اختلالات خلقی رنج می‌برند. انزوای اجتماعیِ این کار مطمئنا عوارض روانی را در بر خواهد داشت. هم‌چنین ممکن است به طور مستقیم بر سیستم شیمیایی مغز تاثیر بگذارد. تحقیقی در سال 2007 نشان داد که کارگران شیفت شب در مقایسه با کارگران شیفت روز به طور قابل‌توجهی سطح سروتونین کمتری در بدن خود دارند؛ سروتونین ماده شیمیایی در مغز که نقش کلیدی را در خلقیات ایفا میکند.
- مشکلات گوارشی جدی: برای بیشتر از 50 سال، محققین متوجه شده‌اند که کار شیفت خطر زخم‌های گوارشی را افزایش می‌دهد. هم‌چنین به نظر می‌رسد که خطر مشکلات گوارشی (مانند حالت تهوع، اسهال و یبوست) و احتمالا برخی از انواع عملکرد بیماری روده ( مانند سندورم روده تحریک پذیر) نیز افزایش می‌یابد. تحقیقی در سال 2008 شواهدی یافت که این کار را با سوزش مزمن سرِدل یا بیماری رِفلاکس معده مرتبط میکند.
- مشکلات باروری و بارداری: مطالعه و تحقیق نشان داده است که کار شیفت می‌تواند بر سیستم تولید مثل یک زن اثر بگذارد. تحقیقی بر روی خدمه‌ی پرواز که معمولا به صورت نوبتی کار می‌کنند نشان داد خدمه پروازی که در طول دوره بارداری کار می‌کردند دو برابر بیشتر احتمال سقط جنین در مقایسه با خدمه‌ای که در این دوره کار نمی‌کردند را داشتند. هم‌چنین به نظر می‌رسد این کار با افزایش خطر عوارض هنگام زایمان، نوزاد نارس و کم وزن، مشکلات باروری، آندومتریوز، پریود نامنظم و پریودهای دردناک در ارتباط باشد.
- سرطان: شواهد محکمی وجود دارد -هم از تحقیقات انجام‌شده بر روی انسان و هم تحقیقات انجام‌شده بر روی حیوان- که کار شیفت شمار مبتلایان به سرطان را افزایش می‌دهد. در تحقیق سال 2007، یک کمیته فرعی از World Health Organization، سازمان بهداشت جهانی تا آنجا پیش رفت که اعلام کرد این نحوه کار کردن «احتمالا سرطان‌زا است.»
دو آنالیز از اطلاعات به دست آمده از مطالعات مختلف نشان می‌دهد که شیفت شب خطر ابتلا به سرطان سینه را تا 50% افزایش می‌دهد. به صورت شیفت کار کردن در هواپیما، مانند آن‌چه خلبانان و خدمه پرواز انجام می‌دهند، این ریسک را تا 70% افزایش می‌دهد. شواهدی وجود دارند که این شکل از کار کردن ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و سرطان پروستات را نیز افزایش دهد.
شواهد تا به امروز نشان می‌دهند که این خطر بعد از سال‌های طولانی شیفتی کار کردن -شاید 20 سال- بالا می‌رود.
کار شیفتی: شرح خطرات موجود برای شما
به نظر می‌رسد بعضی از خطرات جدی مرتبط با کار شیفتی به تدریج در طول چند دهه توسعه یافته‌اند، اما بعضی دیگر خیلی سریع‌تر بسط می‌یابند.
شی‌یِر برای پی بردن به تاثیرات مختل شدن ریتم شبانه روزی بدن، تحقیق آزمایشگاهی کوچکی انجام داد. برای برانگیختن تاثیرات کار شیفتی، شی‌یِر برای 10 فرد بالغ سالم یک برنامه خواب و خوراک دائما در حال تغییر را اتخاذ کرده بود. بعد از فقط 10 روز، متوجه شد که همه افراد سطح لِپتین کمتر (که می‌تواند اشتها را افزایش دهد)، فشار خون بالاتر و خواب بدتر داشتند.
نگران‌کننده‌ترین مورد این بود که سه نفر از آن‌ها قند خون بالاتری از سطح نرمال قندخون نشان دادند- آن قدر بالا که بتوان آن‌ها را به عنوان واجد شرایط مبتلا به پیش‌دیابت دانست.
شی‌یِر می‌گوید «تغییرات خیلی سریع بودند، نیازی به سال‌های طولانی نبود تا ریتم شبانه‌روزی بدن را مختل کنیم و تاثیرات پزشکی آن را ببینیم.»
شی‌یِر اخطار می‌دهد که عوارض این مطالعه که سال 2009 در مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم،Proceeding of the National Academy of Sciences منتشر شده بود محدود هستند. یک تحقیق آزمایشگاهی کوچک نمی‌تواند به طور کامل انعکاس دهد که برای کارگران شیفت واقعی چه اتفاقی می‌افتد. از طرفی دیگر، هم‌چنین ممکن است که این تاثیرات با گذر زمان بدتر شوند. در حال حاضر ما چیزی در این‌باره نمی‌دانیم.
خطرات کار شیفتی: کاری که شما می‌توانید انجام دهید
خطر آشکار کار شیفتی ممکن است به نظر هشداردهنده بیاید. اگر شما شب‌کار هستید چه کارهایی باید انجام دهید؟ یا اگر فرزندی در دانشکده پرستاری دارید یا فرزندی که برای آتش‌نشان شدن آموزش می‌بیند چه باید بکنید؟
این مهم است که خطرات پیش رو را ببینید. حتی اگر کار شیفتی عامل خطری برای بعضی از بیماری‌هاست، این تنها یک مورد از خطراتِ بسیار است -مانند کم‌خوابی یا مصرف زیاد شیرینی- برای شروع اگر شما در شرایط خوبی هستید، خطرات کلی برای هر شخصی که این کار را انجام می‌دهد پایین می‌ماند.
اگر شما نوبتی کار می‌کنید، مواردی وجود دارند که شما می‌توانید انجام دهید:
- خوب غذا بخورید و خوب ورزش کنید. از آن‌جایی که بسیاری از خطرات این کار با چاقی و سندروم سوختوساز مرتبط هستند، گام‌هایتان را در جهت تلاش برای پیش‌گیری از آن‌ها بردارید. به طور منظم ورزش کردن، خوب غذا خوردن و حفظ وزن سالم می‌تواند تغییر ایجاد کند.
- به اندازه کافی بخوابید. محرومیت از خواب خطرات خودش را برای سلامتی دارد و مطالعات نشان می‌دهند که کارگران شیفت شب خواب موثر کمتری از کارگران شیفت روز دارند. بخشی از مشکل این است که حتی به طور کوتاه در معرض نور قرار گرفتن در طول روز به طور طبیعی بدن شما را بیدار میکند و خوابیدن را سخت خواهد کرد.
شی‌یِر توصیه میکند زمانی‌که کارگران شیفت در حال آماده شدن برای رفتن به تختخواب هستند، تلاش اضافی برای تمرینِ خوب خوابیدن بکنند. از عدم ورود نور به اتاق خوابتان با پرده های زخیم یا با ماسک خواب مطمئن شوید. بعضی از افراد بعد از شیفت شب با عینک آفتابی به سمت خانه رانندگی می‌کنند تا کمتر در معرض نور صبح قرار بگیرند.
- برنامه خود را عوض کنید. درحالی‌که امکان جابجا کردن برنامه کاری از شیفت شب به شیفت روز وجود ندارد، ایجاد تغییراتی در نحوه کار کردن شما در شیفت شب می‌تواند یاری‌رسان باشد. برای مثال برخی از متخصصین فکر می‌کنند که با یک برنامه ثابت کار کردن ممکن است سالم‌تر از چرخش شیفت باشد.
هم‌چنین بسیاری از صنایع در حال آزمایش روش‌های مختلف برای کار شیفت هستند؛ مانند شیفت‌های کوتاه‌تر و جدول زمان استراحت (خواب کوتاه)
- پزشک خود را ملاقات کنید. پزشک شما ممکن است به شما دارویی پیشنهاد دهد که برای بیدار ماندن در طول شیفت کاری‌تان یا خوابیدن، زمانی که به تختخواب می‌روید به شما کمک کند. هم‌چنین اگر شما نگران اثرات کار شیفتی بر روی سلامتی خود هستید، پزشک شما باید وضعیت سلامت شما را از نزدیک زیر نظر بگیرد. به ویژه اگر در حال حاضر شما از نظر سلامت مشکلی دارید.
دکتر شی‌یِر به WebMD می‌گوید «افردای که نوبتی کار می‌کنند باید بیشتر و از نزدیک تحت مراقبت باشند، از این طریق درصورتی‌که بدن آن‌ها از نظر پزشکی خوب عمل نمی‌کند پزشک آن‌ها می‌تواند به آن‌ها اطلاع دهد.»
اگر از نظر سلامت در رنج هستید -اگر در حال اضافه کردن وزن هستید و قند خون شما در حال بالا رفتن است- این می‌تواند یک نشانه آشکار باشد که شما باید به فکر تغییر شغل باشید. اگر پزشک شما مشکلی نمی‌بیند، می‌توانید کار خودتان را با اطمینان بیشتر ادامه دهید.
هرچقدر محققین بیشتر درباره ارتباط بین کار شیفت و سلامت بدانند، قادر خواهند بود مشاوره شفاف‌تری در مورد خطرات و چگونگی کاهش آن‌ها بدهند. در حال حاضر، شی‌یِر اصرار به احتیاط کردن دارد.
و در نهایت شیِ‌یر می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم نیازی باشد که مردم توسط این مطالعات احساس خطر کنند و شغل خود را ترک کنند. آن‌ها فقط باید نسبت به خطرات احتمالی هشیار باشند.»
منبع: راستینه