واکسن ب ث ژ به سیستم ایمنی بدن در مبارزه با اشکال شدید سل کمک می کند. در حقیقت سل یک بیماری عفونی است که می تواند باعث خستگی، سرفه، تب و یا تنگی نفس شود و با توجه به شرایط برای نوزادان یا بزرگسالان تجویز می‌شود. واکسن ب ث ژ شامل باکتری ضعیف شده ای است که عامل بیماری سل است. همچنین چون این باکتری تضعیف شده است، در افراد سالم بیماری سل را ایجاد نمی کند اما کمک می کند تا ایمنی لازم بر ضد آن در فرد ایجاد شود. همچنین ب ث ژ در اطفال و کودکان کم سن و سال بهتر عمل می کند.
علاوه بر موارد گفته شده از این واکسن برای درمان سرطان مثانه هم استفاده می‌شود. با دکتر سلام همراه باشید تا با واکسن ب ث ژ بیشتر آشنا شویم.
بهتر است درباره واکسن ب ث ژ بدانید
- این واکسن با تزریق به پوست تجویز می‌شود. کارایی دوزهای اضافی توسط شواهد علمی حمایت نمی‌شود.
- میزان حفاظت در برابر عفونت سل به طور گسترده‌ای متفاوت است و حفاظت واکسن بین ده تا بیست سال طول می‌کشد.
- در میان کودکان، این واکسن مانع از عفونت حدود ۲۰ درصد از آنان می‌شود و در میان کسانی که به این باکتری آلوده شده‌اند نیز این واکسن به نیمی از آنان کمک می‌کند تا بیماری در آنان ایجاد نشود.
چه کسانی باید واکسن ب ث ژ بزنند؟
واکسن ب ث ژ به صورت همگانی تجویز نمی شود، زیرا میزان سل در بسیاری از مناطق کشور کاملا کم است. این واکسن تاثیر کمتری در بزرگسالان دارد. همچنین واکسیناسیون BCG در صورتی که خطر ابتلا به سل بیشتر باشد، برای نوزادان یا کودکان زیر 5 سال توصیه می شود. برای مثال برای افراد زیر تزریق واکسن ضروری است:
- در کشورهایی که بیماری سل شایع است یک دوز در نوزادان سالم توصیه می‌شود که بهتر است تا حد ممکن زمان تجویز آن به زمان تولد نزدیک باشد.
- نوزادان مبتلا به اچ آی وی/ ایدز نباید واکسینه شوند.
- در مناطقی که بیماری سل شایع نیست تنها در نوزادان در معرض خطر بالا واکسیناسیون انجام می‌شود در حالی که در موارد مشکوک به بیماری این موارد به صورت جداگانه مورد آزمایش و درمان قرار می‌گیرند.
- بزرگسالانی که سل ندارند و قبلاً واکسینه نشده‌اند اما اغلب در معرض بیماری سل مقاوم در برابر دارو قرار دارند ممکن است واکسینه شوند.
- کسانی که سيستم دفاعی شان ضعيف است يا در حال حاضر بيمار هستند، مثلاً آبله مرغان دارند، يا اخيراً واکسنی زده اند که با ميکرب زنده ساخته شده است، مثل واکسن سرخک، بهتر است که واکسن ب ث ژ نزنند. افراد قبل از ب ث ارزيابی مي‌شوند و لازم خواهد بود که قبل از واکسيناسيون رضايتنامه ای را امضا کنند.
آیا می توان ب ث ژ را در کودکان با سن بالاتر استفاده کرد؟
بسته به میزان خطر ابتلا به سل، شاید واکسیناسیون کودکان با سن بیشتر مزایایی داشته باشد. پزشکی که تجربه استفاده از واکسن ب ث ژ را دارد می تواند به شما در تصمیم گیری برای واکسیناسیون و اینکه آیا اینکار مفید است یا خیر، کمک کند.
در حقیقت ب ث ژ برای بزرگسالان تجویز نمی شود. اما می توان آن را برای کسانی که در بخش بهداشت فعالیت دارند و با موارد زیاد از بیماران مبتلا به سل مفاوم در برابر داروها برخورد دارند، در نظر گرفت.
واکسن ب ث ژ چقدر موثر است؟
هنگامی که واکسن ب ث ژ بلافاصله پس از تولد تزریق شود، 59 درصد از نوزادان و کودکان از ابتلا به سل ریوی و 90 درصد از اشکال شدید سل مانند مننژیت سلی محافظت می شوند. همچنین تا 20 سال بعد از تزریق بدن شما نسبت به بیماری ایمن است.
واکسن BCG چگونه تزریق می‌شود؟
واکسن BCG به صورت زیر جلدی و روی قسمت فوقانی بازوی تزریق می‌شود و معمولاً به صورت یک دوز مصرف می شود.
ب ت ژ برای چه کسانی نباید تجویز شود؟
ب ث ژ را نباید در موارد زیر تجویز کرد:
- زنان باردار یا فردی که احتمال دارد باردار باشد.
- اشخاص مبتلا به ایدز
- فردی که تحت درمان سرطان یا بیماری خطرناک دیگیری باشد که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند.
- افرادی که قبلا به این بیماری مبتلا بوده اند.
- فردی که آزمایش پوستی توبرکولین وی مثبت باشد.
چه زمانی استفاده از ب ث ژ را باید به تاخیر انداخت؟
تزریق واکسن ب ث ژ را باید در موارد زیر به زمان دیگری موکول کرد:
- فردی که تب دارد یا مبتلا به بیماری خطرناکی است.
- نوزادی که مادرش مبتل به ایدز است و نتیجه تست اچ آی وی نوزاد هنوز مشخص نشده است.
- نوزادی که بیمار است یا کمتر از 2.5 کیلوگرم وزن دارد.
- فردی که واکسن زنده بیماری را در چهار هفته گذشته دریافت کرده است.
عوارض احتمالی واکسن ب ث ژ چیست؟
- يکی از مضرات واکسن ب ث ژ اين است که اغلب باعث مي‌شود نتيجه آزمايش های پوستی برای ميکرب سل در آينده مثبت باشد. اين به اين معنی است که ممکن است ما نتوانيم بفهميم که واکنش بخاطر عفونت سل بوده است يا بخاطر واکسن ب ث ژ.
- پس از تزریق در محل مذكور، در تعدادی از افراد ظرف ۲ تا ۳ هفته بعد ازتزریق، واكنش‌های دستگاه ایمنی از جمله قرمزی، تورم و حتی زخم و خروج چرك از محل تزریق بروز می‌كند.
- ممكن است تورم غدد لنفاوی زیربغل نیز به‌وجود بیاید. در صورت بروز هرگونه عارضه باید به پزشك معالج و نزدیك‌ترین مركز بهداشتی درمانی در مجاورت محل سكونت خود مراجعه كنید.
- اگر تزریق واكسن ب.ث.ژ، در ناحیه مورد نظر (یعنی بازوی نوزاد) انجام شد اما واكنشی دیده نشد یا اثر زخم (اسكار) در محل تزریق بجا نماند،نیاز به تزریق مجدد این واكسن نیست.
- عوارض واکسن ب ث ژ به دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شود که شایع‌ترین عوارض عفونی آن، تورم غده لنفاوی زیر بغل و ناحیه گردن است.
- در 90 درصد مواقع، غدد لنفاوی زیر بغل متورم شده و 10 درصد باقی مواقع نیز بسته به اینکه واکسن در کجا تزریق شده باشد، متفاوت است.
- غدد لنفاوی پس از تورم، 60 تا 70 درصد چرکی شده که اگر خود به خود بهبود یابد، نیازی به ادامه درمان نبوده، اما در صورتی که چرکی شود، باید حتما تخلیه شود.
- اگر اندازه این غده بیش از حد بزرگ شود، نیاز به عمل جراحی به وجود آمده و باید برداشته شود. بعد از آن رنگ سرخ برجستگی به تدریج تیره می گردد و تبدیل به تاول چرکی می شود. پوست روی تاول به تدریج نازک و بالاخره سوراخ می شود و ترشحات داخل آن خارج می گردد. بعد از سه هفته دیگر روی زخم دَله بسته می شود. چند هفتۀ بعد دلۀ روی زخم خود به خود می افتد و جوشگاه فرو رفته ای در محل آن باقی می ماند. این جوشگاه نیز بعد از مدت ها صاف می شود، ولی جای واکسن همیشه مشخص خواهد بود.
- ممكن است در مواردي به دليل تزريق نامناسب و يا دوز نادرست دارو ،كودكان مبتلا به لنفادنيت ( بزرگي غدد لنفاوی ) شوند. بزرگي غدد لنفاوي معمولا 8 هفته پس از تزريق واكسن BCG ايجاد مي شود ولي در موارد نادري ممكن است تا 8 ماه پس از تزريق نيز اتفاق بيافتد.
عوارض جانبی واکسن ب ث ژ چیست؟
مثل هر واکسن ديگر ممکن است عوارض جانبی وجود داشته باشد و اين عوارض در اشخاص مختلف متفاوت است. بعضی اوقات محل واکسن ممکن است ورم کرده و قرمز و دردناک شود.اين حالت معمولاً بدون درمان بهتر مي‌شود. غده های گلو و زير بغل نيز ممکن است ورم کنند و گهگاهی نياز به درمان داشته باشند. خيلی به ندرت ممکن است پيش بيايد که واکسن باعث عفونت گسترده ب ث ژ بشود. اين معمولاً برای کسانی پيش می آيد که مصونيتشان کم است از جمله کسانی که از نظر HIV مثبت هستند، کمبود تغذيه دارند يا از بيماری شديدی رنج می برند. در موارد نادری اين منجر به مرگ شده است.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.