یکی از این موارد، توانایی برقراری روابط با سایرین است، بسیار دیده شده که کودک به دلیل کمرویی و خجالتی بودن از برقراری روابط دوری می جوید.در همین زمینه گفتگوی ایسکانیوز با دکتر حمیرا ورمقانی روان شناس خدمات روان شناسی و مشاوره زندگی را بخوانید.

کمرویی در کودکان در علم روانشناسی به چه معناست؟

کمرویی و خجالت کشیدن نوعی واکنش و رفتار است که در حضور سایر افراد رخ می دهد و مانعی بزرگ برای رشد فرد در ابعاد فردی، روانی و اجتماعی است. زیرا در حالت خجالت کودک بیشتر در تنهایی به سر می برد و با وجود این که خیلی دوست دارد با دوستان و اطرافیان باشد اما تنها می ماند. هر گاه کودک در حضور و ارتباط با سایر افراد نشانه هایی چون تپش قلب، اضطراب، انقباض عضلات، رنگ پریدگی و عرق کردن دست را داشته باشد نشانگر خجالت و کمرویی اوست.

افراد خجالتی معمولا مضطرب هستند» تا چه میزان به این جمله اعتقاد دارید؟

معمولا خجالت معمولا همراه با اضطراب است، کودکان معمولا در موقعیات مختلف ممکن است دچار خجالت شوند اما با توجه به تفاوت های فردی برخی از کودکان بیشتر این تجربه را دارند و در موقعیت­ های مختلف و در برابر افراد بیشتری این رفتار را از خود بروز می دهند. هر چه کودک بیشتر خجالت بکشد و از موقعیات بیشتری اجتناب کند، مهارت های زیادی را نمی آموزد و رشد اجتماعی او به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد، تجارب اجتماعی نیز از طریق روابط بین فردی حاصل می شود و کودکان کمرو از ایجاد ارتباط امتناع می ورزند. بنابراین آن ها از نظر اجتماعی چندان توفیقی نمی یابند.

چه عواملی منجر به کمرویی کودکان می شود؟

علل زیادی برای خجالتی شدن کودک وجود دارد و عوامل زیادی می تواند پیش بینی کننده های کمرویی و خجالت در کودکان باشد. تفاوت های فردی در خجالتی شدن کودک بسیار موثر است. گاهی کودک دارای والدین خجالتی است و او نیز هم چون والدین خود، خجالتی تربیت می شود، گاهی نیز انتظارات والدین و اطرافیان از کودک بسیار بالا و خارج از توان و ظرفیت او است و کودک اگر نتواند این انتظارات را برآورده کند، خجالت می کشد.

گاهی بزرگترها برای محافظت کودک از خطر، به خیال خود با ترساندن او می توانند از او محافظت کنند در حالی که اطلاع ندارند با این کار بذر کمرویی را در کودک می کارند. گاهی خانواده ها چندان ارتباطی با دیگران ندارند و این باعث جدایی کودک و بریده شدنش از دنیای اطراف می شود. این کودکان همان بزرگسالانی می شوند که در جامعه حضور چندان فعالی ندارند و بیشتر در لاک خود فرو می روند. برخی والدین کودکان خود را چندان از لحاظ عاطفی پشتیبانی نمی کنند و این کودکان به واسطه اضطربی که تجربه می کنند، شخصیت هایی کمرو واجتنابی تربیت می شوند.

آیا می توان تحقیر کردن کودکان را عاملی برای خجالتی شدنش دانست؟آ

بله، احساس حقارت توسط بازخورهای اطرافیان و برآورده نشدن نیازهای کودک در او شکل می گیرد،احساس حقارت یکی از دلایل خجالتی شدن کودک است که اگر رفع نشود ریشه کمرویی در او عمیق تر می شود. والدینی که درمقابل کمرویی کودکشان آن ها را قضاوت و مسخره می کنند موجب می شوند که اعتماد به نفس کودک کاهش یابد و نتواند بر کمرویی خود غلبه کند.

به نظر شما برای جلوگیری از خجالتی و کمرویی در کودکان چه فعالیت و راهکار خاصی وجود دارد؟

در چنین مواردی از برچسب زدن های منفی مبتنی بر خجالتی بودن کودک خودداری کنید مثلا در حضور کودک به دیگران نگویید که او خجالتی است، سعی کنید با احساسات فرزندتان همدلی کنید و رفتارش را انتقاد نکنید،والدین عزیز بهتر است در حضور کودک مهارت های اجتماعی خود را هر چه بیشتر ارتقا دهید تا به عنوان الگوی کودک بتوانید به او به صورت کاملا عملی مهارت ها را یاد دهید.

با کودک در ارتباط با رفتارش صحبت کنید و رفتارش را به ویژگی شخصیتی او ربط ندهید، تلاش کنید اعتماد به نفس رو در کودک افزایش دهید. اگر فرزند شما از قرار گرفتن در موقعیتی خجالت می کشد، سعی کنید تمام اطلاعات و جزییات آن موقعیت را استخراج کنید و سپس درباره آن موقعیت با اطلاعات کامل با کودک صحبت کنید. از مجبور کردن کودک برای حضور در جمعی یا موقعیتی جدا خودداری کنید.همچنین سعی کنید افکاری که باعث بروز خجالت در کودک می شود را شناسایی و درباره آن ها با او صحبت کنید. در هنگام صحبت فکر او را مسخره و کم ارزش نکنید و به میزان عقل، درک و سنش با او صحبت کنید.

آیا شکوفایی استعداد های کودکان می تواند تاثیری بر کمرویی آن ها داشته باشد؟

بله اما در این زمینه لازم است در درجه اول سعی کنید علت اصلی خجالت را در کودک شناسایی کنید. این که علت درونی باشد یا بیرونی بر نوع عملکرد و راهکار شما بسیار موثر است. علت درونی معولا از نظر کودک نقصی درونش وجود دارد و بهتر است آن را شناسایی و بر روی آن کار کرد.از آن جایی که کودکان سرشار از استعداد هستند و به کمک والدین برای شناسایی و شکوفایی این استعدادها شدیدا نیاز دارند، استعدادهای آنان را قوت بخشید. بدانید که خجالت مانع شکوفایی و هویدا شدن استعدادهای کودک است.

درباره ویژگی های مثبت کودک با او صحبت کنید و در جمع بازخوردهای مثبتی به او بدهید. کار کردن روی نقاط قوت موجب بالا رفتن اعتماد به نفس او می شود و کودکان با اعتماد به نفس بیشتر معمولا کمرویی کمتری را تجربه می کنند.ثبت نام کودک در برنامه ها و کلاس های گروهی یک راه حل برای برداشتن این مانع است. کودک در کلاس ها علاوه بر آموختن مهارت های ارتباطی و اجتماعی، هم چنین ،لذت بودن با دیگران و تجربه کار گروهی را به دست می آورد.

برخی از کودکان خجالتی ترجیح می دهند کمتر در جمع ها حضور داشته باشند، در چنین شرایطی والدین باید چه واکنشی داشته باشند؟

در چنین شرایطی برای حضور در جایی که کودک تمایلی ندارد والدین نباید به او اصرار کنند.یکی از دلایل خجالتی بودن کودک احساس عدم اطمینان و امنیت نسبت به فردی یا موقعیتی است. در زمان های ممانعت حضور، به جای غر زدن و تنبیه و تهدید دنبال عامل اصلی باشید که حس عدم امنیت را در کودک شما ایجاد کرده است. بسیاری از برداشت ها و افکار کودک از نظر بزرگسالان غیر منطقی است اما باید سن کودک را در نظر گرفت و متناسب با سنش با او رفتار کرد و او را ملزم به انجام رفتار در حد فهم خودتان نکنید.

آیا خجالتی بودن کودکان نوعی اختلال یا بیماری است؟

خیر، خجالتی بودن کودکان یک اختلال یا بیماری نیست پس جای نگرانی عمیق و اساسی وجود ندارد. اما اگر این مسئله تداوم داشته باشد محدودیت ها و محرومیت های جدی در ادامه مسیر و زندگی پیش روی کودک به وجود می آورد که بهتر است با آموزش مهارت های ارتباطی و اجتماعی، کودک را از اجتناب کردن دور کرده و به جای سختی گرفتن، با او همدلی و صحبت کنید.