گلو درد یا همان بلع دردناک از سری بیماریی هایی است که بیشتر علت ملاقات دکتر را در برگرفته است. میتوان گفت خود گلو درد به تنهایی بیماری نیست بلکه بیشتر نشانه ای از یک بیماری است برای مثال سرما خوردگی یا آنفولانزا. یکی از اولین نشانه های بیماری در کودکان گلو درد است. و اکثر گلو درد ها ویروسی هستند و خود به خود پس از گذشت یک هفته خوب میشود و لی برخی دیگر نیز علتشان عفونت باکتریایی است که نیاز به مراجعه به پزشک دارد.
● عاملا‌ن ریز و درشت گلودرد
بلع دردناك و خراشنده كه گلودرد یا در اصطلاح پزشكان <فارنژیت> گفته میشود، معمولا با علائم متفاوتی همراه است كه بستگی به نوع عفونت كودكتان دارد:
▪ عفونتهای ویروسی:
در سرماخوردگی علائم همراه شامل عطسه، آبریزش چشم، سرفه، تب خفیف، درد خفیف بدن یا سردرد است اما در آنفلوآنزا معمولا خستگی و ضعف، بدن درد، لرز، عرق و تب بالای /۸۳۸ همراه گلودرد است. <مونونوكلئوز> عفونت ویروسی دیگری است كه با گلودرد بسیار شدیدی همراه است و اگر چه علائم بیماری تقریبا ۱۰روز طول می‌كشد اما هفته‌ها زمان می‌برد تا بعد از “مونو” بدن مقاومت خود را بازیابد. علاوه بر گلودرد علائم زیر همراه مونونوكلئوز دیده میشود: تورم غددلنفی در گردن و زیر بغل، تورم لوزه‌ها، سردرد، بی‌اشتهایی، جوش دانه‌های پوستی، طحال متورم و التهاب كبد. در سایر عفونتهای ویروسی مثل سرخك، آبله‌مرغان و خروسك (كروپ) نیز گلودرد وجود دارد.
▪ عفونتهای باكتریایی:
گلودرد استرپتوكوكی، تونسیلیت یا التهاب لوزه‌ها و دیفتری-بیماری تنفسی نادر اما شدیدی كه موجب مشكلات تنفسی و بلع دردناك میشود – میتوانند گلودرد شدیدی ایجاد كنند.
● از كجا آمده‌ای
ویروس و باكتری هر دو از راه دهان یا بینی وارد بدن می‌شوند. مثلا وقتی كودك ذرات معلق هوا را زمان سرفه یا عطسه دیگران، از راه تنفس وارد ریه خود كند یا با فرد بیمار دست بدهد و یا وسایل مشترك مانند ظروف، حوله، اسباب بازی، دستگیره در و … را لمس كند و بعد از آن به چشم یا بینی خود دست بزند احتمال دارد كه او نیز بیمار شود. از آنجایی كه میكروب‌های عامل گلودرد، واگیردار هستند، میتوانند به راحتی در هر جا كه تعداد افراد زیادی اجتماع می‌كنند مثل مدرسه، مهدكودك، اتوبوس و حتی خانه خودتان، منتشر شوند. با این‌حال گلودرد غیر از عفونتهای باكتریایی و ویروسی علل دیگری هم دارد از جمله:
▪ آلرژی یا حساسیت به مو و پشم حیوانات خانگی، قارچ‌ها و گروه گیاهان
▪ خشكی هوای منزل به‌خصوص صبح‌های زمستان كه هوای اتاق‌ها بسیار گرم نگه داشته میشود، میتواند موجب خشكی گلو شود. تنفس از راه دهان به‌دلیل احتقان مزمن بینی نیز میتواند گلوی خشك و دردناك ایجاد كند.
▪ آلودگی هوا و محرك‌های شیمیایی (مثل پاك كننده‌ها) و سیگار و الكل موجب تحریك مداوم گلو می‌شوند.
▪كشیدگی عضلات گلو بعد از داد زدن در یك كنسرت یا مسابقه ورزشی، میتواند گلودرد ایجاد كند.
▪ بیماری بازگشت اسید معده:
این بیماری در بچه‌ها شایع نیست اما وقتی اسید معده به مری بازگردد رخ می‌دهد. به طور معمول سوزش گلو در این بیماری با سایر علائم بیماری ویروسی همراه نیست و گلودرد دائمی است. با تغییر سبك زندگی و تغذیه میتوانید از بازگشت اسید پیشگیری كنید یا آن‌را كاهش دهید.
▪ ایدز:
افراد HIV مثبت (كه شمارش CD۴ آنها كم است) گاهی گلودرد مزمن پیدا می‌كنند كه به‌دلیل عفونت ثانویه مانند برفك دهان یا سیتومگالوویروس است.
▪ تومورها:
اگر به سیگار یا الكل معتاد هستید، در معرض خطر تومورهای گلو، زبان و حنجره هستید كه گاهی علائم خفیف و گاهی خشونت صدا و بلع دردناك ایجاد می‌كنند.
● هر كس خربزه بخورد…
اگر چه هر كسی ممكن است گلودرد بگیرد اما بعضی عوامل افراد را مستعدتر می‌كند. مثلا بچه‌ها و نوجوانان بیشتر احتمال ابتلا به گلودرد دارند. بچه‌های ۵ تا ۱۸ ساله ممكن است ۵ بار در سال دچار گلودرد شوند، در حالی‌كه در بزرگسالان این میزان كمتر از نصف است. متاسفانه بچه‌ها معمولا دچار گلودرد استرپتوكوكی، شایع‌ترین عفونت باكتریایی عامل گلودرد می‌شوند. در معرض دود سیگار بودن به‌دلیل صدها ماده شیمیایی سمی موجود در آن میتواند پوشش گلوی كودك را تحریك كند، بنابراین بچه‌هایی كه والدین سیگاری دارند بیشتر گلودرد می‌گیرند. آلرژی و حساسیت فصلی به گردوغبار و قارچ‌ها و … میتواند احتمال ابتلا به گلودرد را زیاد كند. كودكی كه عفونتهای مزمن و مكرر سینوس‌ها داشته ، نیز به‌دلیل تخلیه عفونت بینی و سینوس گلو، بیشتر دچار گلودرد میشود. كودكانی كه در جاهای محصور و بسته مانند شیرخوارگاه، مهدكودك، مدرسه و… هستند، احتمال سرایت بیماری به آنها بیشتر است. اگر خانواده به كودك نیاموزد، رعایت نكردن بهداشت و نشستن دست‌ها میزان ابتلای كودكان را بالا می‌برد. در ضمن اگر مقاومت بدن كودك به هر دلیل از جمله بیماری نقص سیستم ایمنی، دیابت داروهای خوراكی استروئیدی و شیمی درمانی، خستگی و تغذیه نامناسب كم شود، باز هم مستعد ابتلا به عفونت‌هاست.
● گوش به زنگ خطر باشید
در شرایط زیر لازم است كودك خود را نزد پزشك ببرید:
▪ در صورت گلودرد مكرر و عود كننده داشته یا تماس با فرد مبتلا به گلودرد استرپتوكوكی.
▪ گلودرد او خیلی شدید است و بیش از یك هفته طول كشیده.
▪ در تنفس یا بلع او مشكل شدید ایجاد شده است.
▪ وجود آب ریزش شدید از دهان .
▪ تب بیش از /۵۳۸درجه‌سانتی‌گراد در بچه‌های زیر ۶ ماه و بیش از ۳۹/۴ درجه سانتی‌گراد در بچه‌های بزرگتر.
▪ تورم دردناك غدد لنفاوی گردن.
▪ در ته حلق او چرك دیده شود.
▪ جوش دانه‌های پوستی.
▪ خشونت صدایی كه بیش از دو هفته طول كشیده .
▪ وجود خون در بزاق یا خلط.
▪ وجود علائم از دست دادن آب بدن مانند چشم‌های گود رفته، ضعف شدید و كاهش دفع ادرار.
● پزشك چگونه تشخیص می‌دهد؟
اغلب اوقات پزشك، علت گلودرد كودكتان را با معاینه فیزیكی و كشت حلق تشخیص می‌دهد. در حین معاینه، پزشك گلو را از نظر قرمزی، تورم و رگه‌های سفید یا چرك روی لوزه‌ها بررسی می‌كند. اگر چه این علائم نشانگر عفونت است اما فقط با نگاه دقیق نمی‌توان گفت عفونت ویروسی یا باكتریایی است. به همین دلیل امكان دارد پزشك كشت حلق یا تست سریع استرپتوكوك انجام دهد تا از وجود گلودرد استرپتوكوكی مطمئن شود. البته این كشت دو روز زمان می‌برد و امروزه تست سریع برای عفونتهای باكتریایی به‌كار می‌رود كه فقط چند ساعت وقت لازم دارد كه این روش هم دقت زیادی ندارد، به همین دلیل در كشور ما این دو روش خیلی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
● و بترسیم از عوارض…
با اینكه اكثر عفونتهای گلو خطرناك نیستند اما ممكن است عوارض جدی ایجاد كنند. به‌خصوص گلودرد استرپتوكوكی میتواند عفونتهای دیگری مانند تونسلیت (التهاب لوزه‌ها)، سینوزیت (عفونت سینوس‌ها) عفونتهای گوش و مخملك (تب، گلودرد شدید و جوش دانه پوستی از علائم آن است) ایجاد كند. به‌دلیل نامشخصی دو عارضه بسیار مهم‌تر گلودرد استرپتوكوكی یعنی تخریب كلیوی (گلومرولونفریت) و تب روماتیسمی نسبت به گذشته كمتر شایع هستند اما در صورت بروز میتوانند مشكلات جدی ایجاد كنند. مثلا تب روماتیسمی در بافت‌های مختلف از جمله مفاصل، پوست و عضلات، گره‌های التهابی ایجاد می‌كند. ممكن است این نقاط التهابی در عضله قلب، پوشش قلب و دریچه‌های آن ایجاد شده و در عبور جریان خون قلب اختلال ایجاد كند. با وجود اینكه جراحی گاهی دریچه‌ها را ترمیم می‌كند اما تخریب اغلب دائمی است. به همین دلیل درمان گلودرد استرپتوكوكی قبل از ایجاد عوارض اهمیت فراوانی دارد. اگر چه عفونتهای ویروسی از باكتریایی كم‌خطرتر هستند اما بدون عارضه نیستند مثلا مونونوكلئوز عفونی میتواند موجب بزرگی بیش از حد و گاهی پارگی طحال شود. عوارض دیگر آن عبارتنداز: زردی (التهاب كبد) كاهش پلاكت‌ها و اختلال در انعقاد خون، كم‌خونی، التهاب قلب، تخریب عصبی كه اغلب منجر به فلج میشود و تورم لوزه‌ها كه گاهی موجب انسداد راه هوایی و تنفس میشود.
● دارو را تا آخر بخورید
بیشتر گلودردها كه اغلب ویروسی هستند، معمولا بدون دارو بهبود می‌یابند و البته گلودردهای ویروسی معمولا درمان دارویی ندارند. درمان چیزی نیست به جز مصرف مایعات فراوان، استراحت و خواب بیشتر! در دوره بیماری از مایعاتی چون آب و سوپ استفاده كنید و دقت كنید كه نوشیدنی‌های كافئین‌دار و آب میوه‌های آماده، بی‌آبی بدن را تشدید می‌كند. اگر بلع كودك خیلی دردناك است، اجازه دهید آب‌گوشت ولرم را با نی بمكد. زمانی پزشكان همه گلودردها را با آنتی‌بیوتیك درمان می‌كردند تا هم عفونت را درمان كرده باشند و هم از عوارض جدی آن مانند تب روماتیسمی پیشگیری كنند. اما امروز به‌دلیل مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیك‌ها و ایجاد مقاومت به داروها در گونه‌های زیادی از باكتری‌ها، پزشكان تمایل زیادی به تجویز آنتی‌بیوتیك ندارند.
لازم است بدانید آنتی‌بیوتیك‌ها مثلا پنی‌سیلین در كاهش علائم گلودرد و تسریع بهبود تاثیر كمی دارد و نمی‌‌تواند از عود عفونت جلوگیری كند ولی اگر پزشك برای كودكتان آنتی‌بیوتیك تجویز كرده است، حتما آن‌را تا انتهای دوره دارو به كودك بدهید، حتی اگر حالش زودتر خوب شد. این كار از عود عفونت و ایجاد مقاومت دارویی در باكتری‌ها جلوگیری می‌كند. اگر تب كودكتان در طول مصرف دارو قطع شد و حال عمومی خوبی داشت میتواند به مدرسه یا مهد كودك برود، زیرا معمولا بعد از ۲۴ ساعت از شروع درمان، امكان سرایت بیماری وجود نخواهد داشت.
