یکی از مهم ترین و حیاتی ترین موادی که انسان باید در طول روز از آن استفاده کند آب است. در صورتی که آب مورد نیاز در طول روز به بدن نرسد ، بدن دچار بروز اختلالات زیادی خواهد شد ، در ادامه در مورد این موضوع و همچنین میزان آب مورد نیاز بدن صحبت خواهیم کرد.
آب از نوشیدنی هایی است که متخصصان تغذیه توصیه می کنند در روز نوشیدن آن را فراموش نکنیم اما هستند کسانی که تا تشنه نشوند، آب نمی خورند و اگر علت این کار را از آنها بپرسیم اغلب می گویند هیچ وقت به خوردن آب میل ندارند مگر اینکه تشنه شوند…
دکتر مجید حاجی فرجی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و رییس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور در این باره به نکات مهمی اشاره کرده اند و نتایج تحقیقی که در زمینه بررسی میزان آب مصرفی هر ایرانی در انستیتو انجام شده، در اختیار ما قرار داده اند که مشروح آنها را در «سفره سالم» این هفته می توانید مطالعه کنید.
آقای دکتر! آیا تاکنون انستیتو در خصوص عادت به خوردن آب، تحقیقاتی انجام داده است؟
بله، سال ۱۳۹۰، انستیتوی تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور، به سفارش شرکت آب های معدنی دماوند، پژوهشی علمی روی خانوارهای تهرانی انجام داد که نتایج آن نشان می دهد میانگین مصرف مایعات در تهران حدود ۹/۱ لیتر در روز است و نیمی از حجم این مایعات دریافتی را آب تشکیل می دهد. پس از آب، نوشیدنی های داغ که ۸۰ درصد آن چای است، در جایگاه دوم قرار دارند. ۱۰ درصد مردان و ۲۵ درصد زنان روزانه کمتر از ۲/۱ لیتر مایعات می نوشند که این مقدار بسیار کمتر از حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی برای سلامت بدن است. در زمان انجام این پژوهش، اقلیم و دمای هوای تهران بین ۳۷ تا ۳۹ درجه سانتی گراد بود. با این اوصاف، مصرف آب در ایران درحد استاندارد جهانی نیست. به همین دلیل، تغییر رفتارهای تغذیه ای به خصوص در مورد آب، لازم است.
آب برای بدن ما چقدر اهمیت دارد و چقدر در روز باید مصرف شود؟
آب یکی از نوشیدنی?های حیاتی برای بدن است و به طور متوسط ۶۰ درصد بدن بزرگسالان از آب تشکیل می?شود. مثلا در بدن فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم، ۴۲ لیتر آب است. آب در همه اعضای بدن مانند مغز، خون و کلیه ها وجود دارد. آب برای بسیاری از عملکردهای طبیعی بدن
ضروری است. به طورکلی مصرف ۶ تا ۸ لیوان آب در روز توصیه می شود اما نیاز هر کس به آب متفاوت است مثلا کسانی که به نارسایی کلیه مبتلا هستند، نباید آب زیادی بنوشند. در برنامه هایی که در این انستیتو در حال طراحی آن هستیم، توضیح داده ایم که هرکس باید با توجه به نیاز بدنش آب بخورد زیرا میزان آب موردنیاز در هر فرد به سن، جنسیت، میزان فعالیت و اقلیمی که در آن زندگی می کند، بستگی دارد.
درباره مصرف آب در کودکان هم مطالعه ای انجام شده است؟
بله و در این پژوهش ها به کودکان و وضعیت مصرف آب در آنها توجه بیشتری شده است زیرا آموزش و تغییر سبک زندگی در کودکان راحت تر از بزرگسالان است. در همه دنیا وضع به همین منوال است. در برخی از کشورها، شرکت های تولید کننده آب?های بسته?بندی برای تشویق کودکان به نوشیدن آب، به بسته بندی ظرف محتوی آب توجه ویژه ای دارند تا برای کودکان جذاب باشد. حتی گاهی از کاریکاتورها یا شخصیت های کارتونی محبوب نیز روی بطری آب های مخصوص کودکان استفاده می کنند اما در ایران هنوز این کارها شروع نشده است. در کشور ما بطری های بزرگ و نیم لیتری آب وجود دارد، اما بطری های کوچک تر، جذاب تر و قابل حمل برای کودکان، نه. در کل، برای هدف قرار دادن کودکان در برنامه های مصرف آب، باید از راه آموزش، بسته بندی مناسب و تولید آب آشامیدنی یا معدنی سالم وارد شویم.
به نظر شما کم مصرف کردن آب و انواع نوشیدنی های موجود در بازار، در چاقی بچه های ایرانی موثر است؟
به نظر من علت اصلی چاقی بچه های ایرانی، مصرف نوشیدنی های شیرینی است که در بازار به وفور یافت می شود. این معضل در زندگی ماشینی امروز اجتناب ناپذیر است. مصرف فست فود، کم تحرکی، عدم طبخ غذای کافی، استرس ها، مسایل ژنتیکی که در نسل های آینده شکل می گیرد و باعث چاقی بچه ها می شود. در واقع، ما روش صحیح غذا خوردن را از یاد برده ایم و رکوردی که ما در زمینه چاقی و اضافه وزن به دست آورده ایم، مشابه اروپاست. اروپا بعد از آمریکا، دومین قاره از نظر تعداد افراد چاق یا با اضافه وزن است. ۵۵ تا ۶۰ درصد از مردم کشور ما دچار چاقی یا اضافه وزن هستند. میزان چاقی در ایران از ۱۱ درصد در سال ۸۵ به ۲۳ درصد در سال ۹۲ رسیده که این آمار فاجعه است. علاوه بر عواملی که ذکر شد، بازی های رایانه ای، تلویزیون، کیفیت بد غذا و مصرف کم مایعات باعث اضافه وزن کودکان می شود. متأسفانه بیشتر کودکان به جای آب، نوشیدنی های ناسالم می نوشند در حالی که حتی ماءالشعیر که می گویند از عصاره مالت درست شده و برای افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند، توصیه می شود، واقعا برای کلیه مضر است. نوشابه های رژیمی و زیرو هم که در بازار وجود دارند، همین طور است. تولیدکنندگان این نوشیدنی ها مدعی هستند که این نوشابه ها ماده قندی ندارد، در حالی که شیرینی آن به جای شکر با شیرین کننده های مصنوعی مثل اسید سیتریک یا آسپارتام تامین می شود که عامل ایجاد سرطان هستند.
این انستیتو چه ابتکارهایی در زمینه تغذیه و آب دارد؟
تاکنون هیچ گونه درمان تغذیه ای در بخش ICU بیمارستان ها نداشته ایم. متاسفانه یکی از مشکلاتی که برای بیماران در بخش «مراقبت های ویژه» زیاد پیش می آید، کمبود مایعات است. همچنین موادمغذی ای که برخی بیماران از طریق داروها به دست می آورند، از بدنشان خارج می شود و به همین دلیل آنها خیلی زود وزن کم می کنند. مثلا در ۷ تا ۲۰ روز بین ۵ تا ۲۰ کیلوگرم وزن از دست می دهند و به این ترتیب بعد از چند روز ماندن در بخش ICU دچار سوء تغذیه می شوند بنابراین در این بخش ها جای یک متخصص تغذیه خالی است. به همین دلیل سعی داریم تغذیه بالینی را در ICU اجرا کنیم و در حال حاضر، حدود ۵۰ تا ۶۰ کارشناس تغذیه در حال آموزش هستند.
به نظر شما چرا مردم مایعات دیگر را به آب ترجیح می دهند؟
چون آب یک مایع بی طعم است و برای حل این مشکل به صنایع غذایی پیشنهاد کردیم فرمولاسیونی برای طعم دارکردن آب ارائه دهند. البته این کار نباید باعث شود مردم فقط آب طعم دار بنوشند بلکه آب باید در عین مغذی بودن، طعم دار هم باشد. راهکار دیگر ارائه خوراکی هایی است که مردم به راحتی با آن آب مصرف کنند.
در مورد سمینارهایی که این انستیتو در زمینه نقش آب در سلامت و تغذیه برگزار می کند، توضیح بدهید.
اولین همایش در خرداد سال ۹۱ و همزمان با پنجاهمین سالگرد تاسیس انستیتوی تغذیه و به وسیله شرکت آب های معدنی دماوند برگزار شد. در همایش «آب در سلامت و تغذیه»، متخصصانی چون استاورس کاووراس، فوق دکترای فیزیولوژی از دانشگاه ییل آمریکا، الکسیس کلاین، دکترای بیوشیمی و تغذیه از دانشکده پزشکی دیوژن فرانسه، عباس بصیری، فوق تخصص اورولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، عصمت ناصری، دکترای علوم تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و من، مقاله های علمی خود را در مورد نقش آب و ارتباط آن با بیماری ها ارائه کردیم و در نشست خبری به سوا ل های خبرنگاران پاسخ گفتیم. یکی از اهداف برگزاری این سمینار، حساس زایی و هشدار درباره مصرف آب در ایران است تا زنگ خطری برای مردم و حتی سیاست گذاران باشد. مشکل اینجاست که مردم تا زمانی که احساس تشنگی نکنند، آب نمی نوشند. در صورتی که تشنگی، هشدار مغز است و قبل از احساس آن، باید آب بنوشیم. در حال حاضر نیز در حال بررسی توصیه های میزان مصرف آب در کشورهای مختلف و بومی سازی آن، افزودن آب به هرم غذایی ایران و همین طور تحقیقاتی در مورد میزان مصرف مایعات در کودکان هستیم.
آیا نوشیدن آب در تناسب اندام و زیبایی پوست هم تاثیر دارد؟
بله، خون موادمغذی را در بدن حمل می کند و از آنجا که ۶۰ درصد خون را آب تشکیل می دهد، می توان گفت که غذارسانی در بدن با مایعات انجام می شود. علاوه بر این، سم ها نیز از بدن به وسیله یا با مایعات خارج می شوند همچنین دفع گوارشی نیز با مایعات است. از سوی دیگر، طراوت بدن با وجود آب میسر است. اگر آب میان بافتی وجود نداشته باشد، پوست چروک می شود. اگر آب در بدن کم شود، مو آسیب می بیند و حتی چشم دچار نابینایی و زخم خواهد شد. همچنین بزاق دهان کم می شود که این امر هضم غذا و حتی صحبت کردن را مختل می کند. نفس انسان نیز حاوی آب است. از سوی دیگر، گلوکز که مغز را تغذیه می کند تا بتواند کار کند، با آب به مغز می رسد. پس اگر آب به میزان کافی در بدن وجود داشته باشد، تمام این اندام ها می توانند درست و دقیق کار خود را انجام دهند. در واقع، آب به اندام ها امکان می دهد که عملکرد درستی داشته باشند، اما اینکه با خوردن آب زیاد فرد لاغر خواهد شد، درست نیست.
