بر طبق توصیه ی انجمن طب ورزشی آمریکا1 انجام روزانه 30 دقیقه ورزش با شدت متوسط و یا حداقل سه بار در هفته ورزش های کوتاه مدت (در حد 20دقیقه) و با شدت بالا، برای حفظ سلامتی ضروری است. بیماری های قلبی-عروقی به عنوان عامل اصلی بیش از 17 میلیون مرگ و میر در سال مطرح شده است. این میزان معادل حدود 31٪ از کل مرگ ومیرهای سالانه می باشد. افزایش فشار خون سیستولی می تواند نشانه ای از میزان فعالیت و تحمل فشار سیستم قلبی باشد.
مطالعه ی بخش اول : تاثیرات یک جلسه تمرین هوازی بر بدن
مطالعه ی بخش سوم: تاثیرات یک جلسه تمرین هوازی بر بدن (بخش ۳)
مواد و روش ها
پژوهش حاضر شبه تجربی بود و با روش آزمون متغیرها در مراحل قبل و بعد از 2 نوع مداخله ورزشی هوازی انجام شد. در طی آن تاثیر آنی یک جلسه ورزش هوازی مداوم تحت بیشینه و منقطع بر روی فشار خون سیستولی و دیاستولی 20 نفر داوطلب سالم ارزیابی شد. برای انجام تحقیق مجوز کمیته اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اخذ شد. با توجه به زوجی بودن طرح مطالعه و کمی بودن متغیرهای وابسته تحقیق، با نرم افزار Power Analisis and Sample Size11 و با فرض خطای نوع اول آزمون(05/0)، خطای نوع دوم آزمون (2/0)، توان آزمون(8/0) و استخراج پارامترهای مورد لزوم از مقالات مشابه[4و5و8] تعداد نمونه، 20 نفر محاسبه گردید. نمونه گیری به صورت غیر تصادفی(با در نظر گرفتن شرایط ورود)، از میان افراد داوطلب جوان و سالم کم تحرک انجام گرفت. داوطلبان از هدف و روش مطالعه آگاه گردیده و با رضایت نامه کتبی وارد تحقیق شدند. به داوطلبان اطلاع داده شد که در هر زمان مایل باشند می توانند از تحقیق خارج شوند و هیچ گونه هزینه ای از آنان اخذ نخواهد شد.
با پرسشنامه ی سلامت عمومی، تاریخچه پزشکی افراد بررسی شد. داوطلبان در صورت عدم وجود سابقه یا احتمال ابتلا به مشکلات قلبی-عروقی و ریوی،دیابت، اختلالات ارتوپدی،قرار نداشتن در دوره عادت ماهیانه، باردار نبودن، عدم استعمال دخانیات، عدم وجود سابقه مرگ خانوادگی به دلیل بیماری های قلبی زیر سن 40 سال و نیز نداشتن فعالیت فیزیکی منظم طی 6 ماه گذشته وارد مطالعه شدند. همچنین دیگر شرایط ورود سن(35-20سال)،شاخص توده بدن(BMI) 25-19(kg/m2) و عدم ابتلا به پرفشار خونی (داشتن فشار خون کمتر از 100/150میلیمتر جیوه) بود. جهت حفظ امنیت افراد و بررسی وضعیت سلامت قلب،یک هفته قبل از انجام مداخلات ورزشی با نظارت متخصص بیماریهای قلبی در محل کلینیک تخصصی و وجود امکانات احیای قلبی ریوی، تست ورزشی حداکثر با پروتکل بروس و همراه با ثبت نوار قلب، اندازه گیری ضربان قلب و فشار خون از داوطلبان گرفته شد. روش انجام تست ورزش به شرح زیر بود:
الف) راه رفتن آهسته جهت گرم شدن: با سرعت 2 کیلومتر در ساعت و با شیب صفر،1 دقیقه
ب) مرحله اول: با سرعت 7/2 کیلومتر در ساعت و با شیب 10، 3 دقیقه
پ) مرحله دوم: با سرعت 4 کیلومتر در ساعت و با شیب 12، 3 دقیقه
ت) مرحله سوم: با سرعت 47/5 کیلومتر در ساعت و با شیب 14، 3 دقیقه
ث) مرحله چهارم: با سرعت 74/6 کیلومتر در ساعت و با شیب 16، 3 دقیقه
د) راه رفتن آهسته جهت سرد شدن: رساندن شیب به صفر طی یک دقیقه
داوطلب روی تردمیل تا رسیدن به حداکثر ظرفیت فیزیکی راه می رفت و یا می دوید. در طول تست هر 3 دقیقه یکبار،فشار خون و ضربان قلب داوطلب گرفته شد. با رسیدن به حداکثر ضربان قلب هدف(که از کم کردن عدد سن فرد از 220 محاسبه شد) و یا با ابراز خستگی و ناتوانی داوطلب، تست پایان می یافت. و ضربان قلب وی در آن لحظه،به عنوان ضربان قلب حداکثر در نظر گرفته شد.
در صورتی که با تشخیص پزشک متخصص، براساس این تست افراد دچار بیماری قلبی بودند،از مطالعه خارج می شدند. در غیر این صورت از حداکثر ضربان قلب به دست آمده در تست ورزشی به عنوان ضربان قلب هدف جهت محاسبه شدت ورزش در 2 جلسه ورزش هوازی تحت بیشینه و منقطع استفاده می شد.
در روز شروع مرحله عملی تحقیق، ابتدا اطلاعات دموگرافیکی اندازه گیری و ثبت شد. سپس در حالت دراز کشیده و بعد از 5 دقیقه استراحت، اندازه گیری های اولیه ی فشار خون و ضربان قلب انجام گرفت. فشار خون و ضربان قلب به کمک دستگاه فشارسنج دیجیتال EmsiG، مدل B026،طی 3 بار متوالی و با فاصله های زمانی 5 دقیقه از شریان براکیال دست چپ اندازه گرفته شد و سپس از هر سه عدد، میانگین گرفته شد. لازم به ذکر است برای اطمینان از درستی مقادیر اندازه گیری شده ی این وسیله، قبل از انجام مداخلات ورزشی ابتدا داده های 8 نفر سالم (4 زن و 4 مرد) طی 3 تکرار با فواصل 5 دقیقه ای ثبت شد. و میزان تکرار پذیری مشخص گشت که در ادامه توضیح داده شده است.
نوبت انجام ورزش هوازی مداوم و منقطع با قرعه کشی ساده و به صورت تصادفی تعیین شد. جهت به حداقل رساندن اثر متغیرهای مداخله گر ناشی از تفاوتهای فردی، هریک از داوطلبان هر دو نوع ورزش را با فاصله زمانی 48 ساعت(برای پیشگیری از ایجاد همپوشانی تاثیر ورزش ها)، انجام دادند. پس از انجام مداخلات ورزشی مجددا فشار خون و ضربان قلب اندازه گیری و ثبت شدند. این اندازه گیریها 3 بار با فواصل 5 دقیقه ای پس از خاتمه ورزش نیز تکرار شد.
روش مداخله به صورت ورزش هوازی مداوم: ورزش هوازی مداوم تحت بیشینه شامل 20 دقیقه راه رفتن روی تردمیل با شدت 60٪ حداکثر ضربان قلب به دست آمده در تست ورزش بود[8].
روش مداخله به صورت ورزش هوازی منقطع: ورزش هوازی منقطع شامل 20 دقیقه ورزش روی تردمیل، به صورت 10 نوبت 20 ثانیه ای دویدن با شدت 80٪ حداکثر ضربان قلب به دست آمده در تست ورزش بود و بین هر نوبت فعالیت شدید، 100 ثانیه دوره ی استراحت نسبی وجود داشت که در طی آن داوطلب با شدت 50٪ حداکثر ضربان قلب به دست آمده در تست ورزش بر روی تردمیل راه می رفت[8]. در هر دو نوع ورزش هوازی، ابتدا 5/2 دقیقه نرمش جهت گرم شدن و در انتها نیز 5/2 دقیقه نرمش جهت سرد شدن بدن پیاده روی آهسته روی تردمیل انجام شد[8].
علاوه بر ابتدا و انتهای مداخلات، متغیرهای فشار خون و تعداد ضربان قلب(توسط فشارسنج از بازوی سمت چپ). در طول ورزش نیز هر 3 دقیقه اندازه گیری شد و به کمک Borg Scale از میزان تلاش افراد سنجش به عمل آمد.
جهت بررسی آماری اطلاعات و داده های به دست آمده از تحقیق،وارد نرم افزار SPSS18 شد و تجزیه و تحلیل آماری انجام گرفت. پس از انجام آزمون کولمگروف اسمیرنف و تایید توزیع نرمال داده ها،از آمار توصیفی برای توصیف داده های دموگرافیک، فشارخون و ضربان قلب نمونه ها استفاده شد. برای بررسی میزان اثر هر مداخله ورزشی هوازی (مداوم یا منقطع) با توجه به توزیع نرمال متغیرهای فشار خون و ضربان قلب از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر برای مقایسه اثربخشی دو نوع مداخله استفاده شد.
