دانستنی هایی پیرامون آندوسکوپی

آبا با نحوه انجام دادن روش آندوسکوپی آشنایی دارید؟ غالبا از آندوسکوپی برای بررسی مشکلات مختلفاز جمله سرطان در نواحی مختلف بدن استفاده می شود. این روش برای پیشگیری و غربالگری انواع سرطان استفاده می شود می خواهیم در این بخش به رویه انجام آندوسکوپی و مراحل مختلف انجام این روش اشاره کنیم.

آندوسکوپی برای سرطان یکی از روشهای پزشکی است که توسط وسیله­ ای به نام آندوسکوپ انجام می شود. آندوسکوپ به منظور بررسی به درون بدن فرستاده می ­شود، و گاهی اوقات نیز برای انواع خاصی از اعمال جراحی استفاده می شود.

بررسی بدن بوسیله­ ی آندوسکوپ با آزمایشات تصویر برداری از قبیل رادیوگرافی و سی تی اسکن متفاوت می ­باشد، زیرا در چنین آزمایشاتی تصاویر بدون قرار دادن ابزار و یا دستگاهی در درون بدن بدست می آیند.

انواع مختلفی از آندوسکوپ، یا “اسکوپ” وجود دارد. اغلب آنها لوله هایی نازک و توخالی ­اند که پزشکان برای بررسی درون بدن از آنها استفاده می­ کنند. اغلب سبک­ اند، و برخی از آنها دوربین فیلم­برداری کوچک در انتهای خود دارند که تصاویر را بر روی صفحه­ ی کامپیوتر ارسال می­ کند. آندوسکوپ ­ها در اندازه و شکلهای مختلفی موجود هستند. برخی از آنها سفت هستند، در حالی که برخی دیگر انعطاف پذیرند. نوع جدیدی از آندوسکوپ به حدی کوچک است که به راحتی بلعیده می ­شود و می­ تواند تصاویر را به صورت بی سیم ارسال نماید. هر یک از انواع آندوسکوپ برای بررسی بخش خاصی از بدن طراحی شده است.

بسته به ناحیه مورد بررسی در بدن، آندوسکوپ ممکن است در دهان، مقعد، و یا مجرای ادراری قرار داده شود. گاهی اوقات، آندوسکوپ را از طریق ایجاد برش کوچکی در پوست در درون بدن قرار می­دهند.


در چه مواقعی از آندوسکوپی استفاده می­ شود؟

آندوسکوپی برای اولین بار برای بررسی بخش هایی از بدن که به طرق دیگری قابل رویت نیستند، مورد استفاده قرار گرفت. این موضوع هنوز هم دلیل اصلی استفاده از آنها است، ولی آندوسکوپی در حال حاضر کاربردهای بسیار دیگری نیز یافته است. آندوسکوپی غالبا در پیشگیری، شناسایی زود هنگام، تشخیص، طرح ریزی درمان و درمان سرطان بکار می­ رود.

پیشگیری و غربالگری سرطان

برخی از انواع آندوسکوپ برای بررسی سرطان در افرادی بکار می­ رود که هیچ نشانه­ای دال بر وجود سرطان ندارند. به عنوان مثال، کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی برای غربالگری سرطان روده و مقعد استفاده می شود. چنین روش ­هایی می توانند در پیشگیری از سرطان مفید باشند، زیرا با استفاده از آنها پزشکان می­ توانند پولیپ ­ها را به موقع شناسایی نموده و بردارند، چرا که با گذشت زمان امکان سرطانی شدن پولیپ ­ها وجود دارد.

شناسایی سرطان در مراحل اولیه

گاهی اوقات می ­توان آندوسکوپی را برای شناسایی سرطان در مراحل اولیه، یعنی قبل از رشد و گسترش سرطان مورد استفاده قرار داد.

جستجو برای علل بوجود آمدن علائم

زمانی که افراد بدلیل وجود علائم خاصی به پزشک مراجعه می­ کنند، آندوسکوپی گاها می تواند برای شناسایی علل احتمالی مفید واقع شود. برای مثال:

  • لارنگوسکوپی برای بررسی تارهای صوتی در افراد مبتلا به گرفتگی صدای بلند مدت.
  • آندوسکوپی فوقانی در افراد دارای مشکل در بلع.
  • کولونوسکوپی در افراد مبتلا به کم خونی (وجود تعداد کمی از گلبول­ های قرمز خون) با علل ناشناخته.
  • کولونوسکوپی در افرادی که در مدفوع خود خون می­ بینند.

بررسی مشکلات شناسایی شده در آزمایشات تصویر برداری

گاهی اوقات آزمایشات تصویربرداری مانند رادیوگرافی و سی تی اسکن می توانند تغییرات فیزیکی موجود در بدن را نشان دهند. اما این آزمایشات تنها اطلاعاتی را در مورد اندازه، شکل و محل مشکل بدست می ­دهند.

پزشکان برای بررسی دقیقتر مشکل می­ توانند از آندوسکوپی جهت مشاهده جزئیات بیشتری از قبیل رنگ و سطح بافت استفاده نمایند. برای روشن شدن این موضوع که آیا روش های جدیدتر آندوسکوپی در تشخیص سرطان و سایر سلول­ های غیر طبیعی سطوح داخلی بدن مفیدتر هستند یا خیر در حال بررسی­ اند.


بررسی و شناسایی مرحله (میزان پیشرفت) سرطان

نمونه برداری از بافت

همچنین اغلب آندوسکوپ ها ابزاری در بخش انتهایی خود دارند که پزشک با استفاده از آن می ­تواند از بافت مورد نظر خود نمونه­برداری کند. این فرآیند بیوپسی نامیده می ­شود. نمونه برداری را می ­توان از بافتهای مشکوک انجام داد و سپس با استفاده از بررسی ­های میکروسکوپی یا سایر اشکال آزمایش به بررسی وجود سرطان پرداخت. بیوپسی معمولاً بهترین روش برای ارزیابی این موضوع است که آیا وجود ­توده­ها یا برخی از تغییرات دال بر وجود سرطان هستند یا اینکه بنا به دلایل دیگری بوجود آمده ­اند.

دستیابی به اطلاعاتی دقیق­تر

در برخی مواد اندوسکوپی برای بررسی میزان گسترش سرطان بکار می ­رود. توراسکوپی و لاپراسکوپی برای بررسی گسترش سرطان به قفسه سینه و ناحیه شکمی بسیار مفید می­ باشند. جراحان تنها با ایجاد برش کوچکی در پوست بیمار می ­توانند به بررسی های نواحی بپردازند.

دستیابی به تصاویری بهتر

آندوسکوپ ها می ­توانند ار نقاط قابل دسترسی بدن تصاویری را تهیه نمایند. ولی با این حال می­ توان از برخی انواع آندوسکوپی برای دستیابی به تصاویر سونوگرافی و رادیوگرافی­ بهتر و دقیقتر در نقاطی از بدن بهره برد که اسکوپ قادر به بررسی آنها نیست. این کار به ویژه برای بررسی میزان گسترش سرطان در بدن و تعیین مرحله سرطان حائز اهمیت است.

سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS): سونوگرافی نوعی تصویربرداری است که در آن ابزاری موسوم به مبدل بر روی پوست حرکت داده می­ شود. این مبدل امواج صوتی را به بدن ارسال می­ کند. امواج به صورت الگویی قابل نمایش یعنی در قالب یکسری تصاویر بر روی صفحه نمایش کامپیوتر فرستاده می ­شوند. سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS) فرایندی است که طی آن مبدل کوچکی از طریق سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS) و از راه دهان یا مقعد به درون بدن فرستاده می ­شود. با قرارگیری مبدل در ابتدای آندوسکوپ، مبدل قادر به تهیه تصاویری دقیق از نزدیکی تومور یا بافت مورد نظر است.

EUS برای اخذ اطلاعاتی درباره مسیرهای گوارشی و اندامهای مجاور بکار می­رود.  EUSرا می­توان برای بررسی عمق رشدی تومورهای ناحیه راست روده یا مری و یا اندام­ های مجاور از قبیل پانکراس مورد استفاده قرار داد. همچنین EUSبرای ارزیابی تورم غدد لنفاوی مفید است، زیرا وجود تورم در غدد لنفاوی می­ تواند علامتی دال بر وجود سرطان باشد. EUS در خمین میزان گسترش سرطان ریه، مسیرهای گوارشی (مری، معده، پانکراس و…) و سایر انواع سرطان سودمند می­ باشد. همچنین EUS می ­تواند در هدایت سوزن بیوپسی به پزشک کمک شایانی نماید.

کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP) : فرایند پیچیده ­ای است که در تشخیص مشکلات مجاری پانکراس، کیسه صفرا، یا کبد به پزشک یاری می­ رساند. در این روش، آندوسکوپ از طریق گلوی فرد به سمت معده و بخش ابتدایی روده کوچک فرستاده می­ شود. سپس پزشک لوله کوچکی را از طریق انتهای آندوسکوپ به سمت مجرای صفراوی هدایت می­ کند که این مجرا روده­ ها را به پانکراس متصل می­ سازد. میزان اندکی از ماده کنتراست ( ماده رنگی حاجب) تزریق شده و تصاویر رادیوگرافی تهیه می ­شوند. این ماده رنگی به مشخص ساختن مجاری صفراوی و لوزالمعده کمک می­ کند. رادیوگرافی می­ تواند وجود انسداد یا تنگی در این مجاری را نشان دهد، انسداد یا تنگی در مجاری می­­ تواند ناشی از سنگ­ های صفراوی یا سرطان باشد. همچنین حین اجرای این آزمایش پزشک می­ تواند قلموی برس مانند کوچکی را برای برداشتن اندکی از سلول ها به منظور انجام بیوپسی درون لوله اندوسکوپی قرار دهد.


درمان سرطان

تخریب یا حذف سلول­ های سرطانی

آندوسکوپ ­ها را می ­توان برای برداشتن یا تخریب سلولهای سرطانی بکار گرفت. با قراردادن ابزارهای کوچکی در درون آندوسکوپ می­ توان غدد ریز و کوچک را خارج نمود. همچنین پزشکان می­ توانند با قرار دادن کاتر یا لیزری در ابتدای آندوسکوپ این غدد را سوزانده و یا تبخیر نمایند.

جراحی به منظور درمان سرطان

ابزارهای آندوسکوپیک متعددی برای کمک به پزشکان جهت انجام جراحی ­هایی با کمترین میزان تخریب بوجود آمده است. چنین جراحی ­هایی گاها تحت عنوان جراحی ­های  keyholeنامیده می ­شوند. در صورت استفاده برای جراحی ناحیه شکمی، جراحی لاپراسکوپی نامیده می­ شود. بجای ایجاد شکافی طویل، برش ­های متعدد کوچکی بر روی پوست فرد معمولا بر روی قفسه سینه یا شکم ایجاد می ­شود. سپس ابزار کوچک و طویلی از طریق این بریدگی­ به درون بدن فرستاده می­ شود. همچنین یک آندوسکوپ ویدئویی- توراسکوپ یا لاپراسکوپ – برای مشاهده درون بدن در حین عمل جراحی از طریق یکی از این بریدگی ­ها فرستاده می­ شود.

این نوع از اعمال جراحی گاها برای درمان سرطان های خفیف ریوی بکار می­ رود و اصطلاحاً جراحی توراکوسکوپی ویدئویی یا VATS نامیده می­ شود. همچنین می­ توان از آن برای جراحی روده، پروستات و برخی اندام های دیگر بهره برد. ولی با این حال تمامی پزشکان درباره برتری جراحی keyholeنسبت به جراحی­ های باز اتفاق نظر ندارند.

فوایدی برای بکارگیری جراحی keyhole وجود دارد: به طور کلی، فرد با این روش در طی عمل جراحی خون کمتری ازدست می­ دهد و سرعت بهبودی بیمار بیشتر و درد وی بدلیل کوچکی بریدگی ­ها کمتر است. برخی از اشکال جراحی keyhole از بازوهای رباتیکی بهره می برند که توسط جراح کنترل می ­شود. بنابراین با این کار این ناحیه بزرگنمایی شده و لذا جراحی را می ­توان به صورت دقیقتری انجام داد. جراحی کی هول دارای اشکالاتی نیز هست: در این روش معمولاً به زمان بیشتری در اتاق عمل نیاز بوده و به داروهای بیشتری نیز برای خواب کردن بیمار (لذا فرد زمان بیشتری تحت بیهوشی است) نیاز می ­باشد. همچنین جراحی کی هول از توانایی جراحان برای کشف مشکلات مربوط به اندامهای زیرین و غیر قابل مشاهده می­ کاهد.

اکثر مطالعات عمل جراحی کی هول دریافته ­اند که اثربخشی این روش جراحی حداقل در کوتاه مدت با سایر روش های جراحی برابری می ­کند. ولی تاکنون هیچ مطالعه ­ای دال بر وجود نتایج مشابه در دراز مدت انجام نشده است.

 اگر شما در مورد انجام برخی از انواع جراحی غیر تهاجمی و یا کی هول دودل هستید،  آشنایی با فواید و خطرات شناخته شده آنها اهمیت بسزایی دارد. همچنین آشنایی با نکات مبهم این روشها نیز بسیار مهم است. در صورت تصمیم­گیری برای انجام عمل جراحی کی هول، قبل از عمل جراحی از با تجربگی و تبحر پزشک جراح خود مطمئن شوید.

تسکین علائم سرطان پیشرفته

 همچنین می توان از آندوسکوپی برای درمانهای تسکینی (درمان در جهت کاهش و یا کنترل علائم) در سرطانهایی بهره برد که با استفاده از جراحی قابل درمان نیستند. به عنوان مثال، می­توان از ابزارهایی که از طریق آندوسکوپی به درون بدن فرستاده می­شوند، برای حذف انسدادهای ریوی یا انسداد دستگاه گوارشی بهره برد. در صورتی که توموری مجاری هوایی را مسدود نموده باشد، با فشار آوردن بر آن از طریق آندوسکوپی بوسیله یک استنت (یک لوله کوچک سفت و سخت) می­توان انسداد مجاری هوایی را برطرف کرد.


رویه انجام آندوسکوپی چگونه است؟

انواع مختلفی از آندوسکوپی وجود دارد، و هریک از آنها شرایط خاص خود را داشته و به طرق متفاوتی توسط بیمار تجربه می­ شوند. جدول زیر برخی از حقایق کلیدی اشکال رایج آندوسکوپی را نشان می دهد.

  • منظور از روزه گرفتن به معنای عدم مصرف غذا برای مدت زمان معینی قبل از شروع آندوسکوپی است.
  • بیهوشی به معنای استفاده از داروها برای کاهش احساس درد است. انواع مختلفی از بیهوشی وجود دارد:
  1. بیهوشی موضعی به معنای بی­حسی ناحیه مورد نظر می ­باشد، که طی آن فرد هوشیار و بیدار است.
  2. آرامبخشی بدین معناست که فرد بیدار است، ولی داروها موجب خواب ­آلودگی و آرام نمودن وی شده ­اند.
  3. بیهوشی عمومی به معنای استفاده از داروهایی است که موجب خواب عمیق فرد می ­شوند.

البته ممکن است برخی از روش ­ها ممکن به طرق متعددی انجام شوند. به عنوان مثال، برونکوسکوپی و لارنگوسکوپی را می ­توان با اسکوپی انعطاف­ پذیر یا سخت انجام داد. بی حسی موضعی (بیحس نمودن ناحیه مورد بررسی) به طور کلی با اسکوپهای منعطف استفاده می شود، در حالیکه اسکوپهاس سفت و سخت اغلب نیاز به بیهوشی عمومی دارند (که در طی آنها فرد با استفاده از داروها به خوابی عمیق فرستاده می شود). تجربیات افراد نیز در طی آندوسکوپی بسته به میزان سلامتی آنان و آنچه که باید در طی آندوسکوپی انجام شود برای مثال، ضرورت نمونه برداری در طی آندوسکوپی می­ تواند تفاوت­ هایی داشته باشد.

در صورت انجام آندوسکوپی، تیم مراقبت های بهداشتی آنچه را که انجام خواهد شد و همچنین مسائل مورد انتظار قبل از آزمایش، در طی انجام آزمایش و پس از آزمایش را برای شما شرح خواهند داد. آنها همچنین درباره چگونگی آماده شدن برای این روش توضیحاتی را در اختیارتان قرار می­ دهند. آماده­سازی بدین معنا است که باید برای مدت زمان مشخصی غذا نخورید و از یک رژیم حاوی مایعات بهره ببرید و یا اینکه از  داروهای مسهل یا تنقیه استفاده نمایید.


انواع جدیدتر آندوسکوپی

در سال های اخیر، محققان روش های دیگری را برای استفاده از ابزارها به منظور بررسی درون بدن تولید نموده اند. این روش ها اغلب به عنوان اشکال جدید آندسکوپی تلقی می شوند، اگر چه در این روش ها لوله های در درون بدن قرار داده نمی شود.

آندوسکوپی کپسولی

پزشکان می­توانند بسیاری از قسمت­های دستگاه گوارشی را با استفاده از آندوسکوپی فوقانی و یا کولونوسکوپی ببینید. ولی بررسی ۲۰ فوت عمیق­تر و یا بررسی روده کوچک  کار دشواری است ، اگر چه اینتروسکوپی را می ­توان برای بررسی این موارد بکار بست. وجود سرطان در این نواحی امر بسیار نادری است، اما تومورها و مشکلات دیگری از قبیل زخم می­ توانند در این بخش ­های گوارشی ایجاد شوند.

یکی از راه های بررسی این قسمت ­ها آندوسکوپی کپسولی است. برای این کار، فرد کپسولی را می ­بلعد که شامل منبع نور و دوربینی کوچک است (این کپسول به اندازه یک قرص ویتامین بزرگ می ­باشد). مانند هر قرص دیگری، این کپسول هم از طریق معده وارد روده کوچک می­شود. سپس کپسول در روده کوچک شروع به حرکت می­کند، که این فرایند معمولاً حدود ۸ ساعت طول می کشد و در طی آن هزاران تصویر گرفته می­ شود. این تصاویر به دستگاهی واقع در اطراف کمر بیمار ارسال می شود، در طی انجام این آزمایش، فرد می ­تواند به فعالیت ­های عادی و روزمره خود ادامه دهد. سپس این تصاویر بر روی کامپیوتری دانلود می­ شوند و پزشک می­ تواند به بررسی آنها بپردازد. کپسول در روده حرکت نموده و طی عمل دفع به طور طبیعی از بدن خارج می ­شود.

این روش در پیدا کردن منشا خونریزی، درد، یا سایر علائم روده کوچک مفید می ­باشد. ولی برای بررسی دقیق روده بزرگ یا سایر نقاط بدن مفید نیست. همچنین هزینه انجام آندوسکوپی کپسولی بالا است، بنابراین بهتر است قبل از انجام این آزمایش، درباره نحوه پوشش ­دهی خدمات بیمه ­ای خود اطلاع یابید.

آندوسکوپی مجازی

آندوسکوپی مجازی نوعی آزمایش تصویربرداری است و در واقع آندوسکوپی محسوب نمی ­گردد. در واقع در این روش با استفاده از سی تی اسکن ویژه ای به بررسی سطوح داخلی اندام­هایی مانند ریه ها (برونکوسکوپی مجازی) و یا روده بزرگ (کولونوسکوپی مجازی و یا سی تی کولونوگرافی) می­ پردازند.

روش انجام آندوسکوپی مجازی همانند هر سی تی اسکن دیگری است – فرد بر روی تخت دراز می­ کشد و جسم حلقوی بزرگی (سی تی اسکنر) بر روی قسمت­ هایی از بدن حرکت داده می­ شود.

بر خلاف سی تی اسکن­های متداول که تصاویری دو بعدی بدست می­دهند، آندوسکوپی مجازی با استفاده از ترکیب بسیاری از تصاویر بوسیله ­ی کامپیوتر تصاویری ۳ بعدی (۳-D) ایجاد می­کند. حتی پزشکان می توانند با استفاده ازاین تصاویر نمای سیاه و سفید “متحرکی” را بر روی صفحه نمایش ایجاد نمایند که بسیار شبیه تصاویر حاصل از آندوسکوپی واقعی است.

آندوسکوپی مجازی نسبت به آندوسکوپی استاندارد مزایایی دارد- در این روش هیچ چیزی به درون بدن فرستاده نشده و هیچ دارویی برای انجام این آزمایش نیاز نیست. پزشک می تواند زاویه تصاویر را تغییر داده و یا بزرگنمایی کند، که همین امر می­ تواند به تشخیص بیماری کمک کند.

ولی معایبی نیز در این روش وجود دارند. آندوسکوپی مجازی جزئیات را به خوبی نشان می دهد، ولی در نشان دادن جزئیات سطوح ظریف به اندازه آندوسکوپی استاندارد موفق نیست (به عنوان مثال، آندوسکوپی مجازی قادر به نشان دادن تفاوت­ های موجود در رنگ­ ها نیست). همچنین بیمار را در معرض تشعشاتی قرار می­ دهد که همانند سایر آزمایشات CT استاندارد می­باشد و چون هیچ چیزی به درون بدن فرستاده نمی­شود، پزشک قادر به نمونه برداری و یا برداشتن تومورها نیست. این امر بدین معناست که اگر موردی غیر طبیعی در بدن بیمار پیدا شود، ممکن است انجام آندوسکوپی استاندارد ضرورت داشته باشد.

از طرفی برای تهیه تصاویری با وضوح بالا درکولونوسکوپی مجازی نیز بیمار باید از داروهایی (مسهل و/یا تنقیه) برای پاکسازی روده بزرگ استفاده نماید.

آندوسکوپی مجازی روش نسبتاً جدیدی است و پزشکان هنوز درباره بهترین روش استفاده از آن مطمئن نیستند. احتمالا با پیشرفت­ های بیشتر فناوری در سالهای آتی، این روش به میزان بیشتری مورد استفاده قرار خواهد گرفت

نسخه