خشکی دهان در جدول رتبه بندی بیماری ها جز بیماری هایی است که خطرات زیادی برای سلامت انسان ندارد ولی باید به آن توجه نمود و آن را جدی گرفت. در حالت طبیعی دهان بایستی دارای بزاق باشد و هنگامی کم در دهان بزاق نباشد باعث بروز مشکلاتی می شود.
خشکی دهان حالتی است که در آن دهان خشک و عاری از بزاق میشود، در نتیجه هنگام بلع، چشیدن و جویدن غذا دچار مشکل می‌شویم. بیماریهایی مانند دیابت، ایدز یا اختلالات تیروئید باعث خشکی دهان میشوند. در این مقاله با دلایل خشکی دهان و راه‌های درمان آن آشنا می‌شویم.
خشکی دهان چیست؟
گزرستومی که بیشتر به عنوان خشکی دهان شناخته میشود به نوبه خود یک بیماری نیست و یک نشانه از بسیاری از بیماریها و مشکلات دیگر است. این شرایط باعث کاهش یا توقف تولید بزاق در دهان میشوند.
بزاق، دهان شما را مرطوب ساخته و کمک میکند غذای خود را بلعیده و مزه آن را احساس کنید و با شستن غذاها و پلاک از روی دندانها با پوسیدگی مبارزه میکند. همچنین به خنثی سازی اسیدهای دهان که به مینای دندان آسیب میرسانند نیز کمک میکند.
علائم
هر چند خشکی دهان خود یک علامت بیماری است، اما گاهی اوقات با سایر علایم مشاهده می شود. این علایم به شرح زیر هستند:
– تشنگی مکرر
– احساس سوختگی یا سوزش دهان و به خصوص بر روی زبان
– قرمزی و خشک شدن زبان
– ایجاد زخم در دهان یا گوشه های لب
– مشکل در بلعیدن غذا
– ایجاد مشکل در چشیدن مزه غذا
– زخم شدن گلو و گرفتن صدا
– بوی بد دهان
– مشکلات صحبت کردن
– خشک شدن مسیر هوای بینی
– خشک شدن و ترک خوردن لب ها
– افزایش مشکلات دندان پزشکی همچون پوسیدگی دندان و ابتلا به بیماری پریودنتال
– ایجاد مشکل در استفاده از دندان های مصنوعی
– ابتلای مکرر به عفونت برفکی در دهان
– سرماخوردگی
– تلخی دهان
اگر بزاق کمی در دهانتان دارید، دندانها و لثه هایتان در خطر بالای پوسیدگی دندان قرار دارند. احتمال بیشتری وجود دارد که افراد مبتلا به خشکی دهان به بیماریهایی مانند عفونت قارچی (برفک) مبتلا شوند که روی بافتهای نرم دهان تاثیر میگذارند. بعلاوه، رژیم غذایی شما نیز ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد زیرا نمیتوانید مثل همیشه مزه غذاهایتان را احساس کنید. افرادی با دندانهای مصنوعی کامل دچار خشکی دهان ممکن است متوجه شوند که دندانهای مصنوعی‌شان تا حدودی مکش خود را از دست داده‌اند و ممکن است احساس کنند که دندانها لق شده‌اند.
خشکی دهان دلایل متعددی دارد که رایج ترین آنها از این قبیلند:
عوارض جانبی دارو – صدها دارو میتوانند باعث خشکی دهان شوند که مسکن های درد و داروهای افسردگی، سرماخوردگی، اسپاسم عضله و آلرژی‌ها را شامل میشوند. داروها رایجترین دلیل خشکی دهان به شمار میروند. افراد مسن معمولا داروهای زیادی مصرف میکنند که بعضی از آنها باعث خشکی دهان میشوند. به همین دلیل، میزان خشکی دهان در آنها بسیار بالاست.
عوارض بیماری یا عفونت – خشکی دهان بیشتر در میان افرادی با بیماریهای خاص رخ میدهد که عبارتند از دیابت، کم خونی، فیبروز کیستیک، آرتریت روماتوئید، فشار خون بالا و HIV. خشکی دهان با سندروم شوگرن نیز رخ میدهد. در این بیماری، آنتی‌بادیهای بدن به غدد بزاقی و اشکی حمله میکنند. برخی عفونتهای ویروسی مانند اوریون نیز روی تولید بزاق دهان تاثیر گذاشته و باعث خشکی دهان می شوند.
کم شدن آب بدن – هرگونه شرایطی که به از دست رفتن مایعات بدن منجر شود میتواند باعث خشکی دهان نیز باشد. این شرایط شامل تب، تعرق زیاد، استفراغ، اسهال، خونریزی یا از دست دادن آب از طریق پوست پس از سوختگی می شود.
پرتو درمانی – خشکی دهان یکی از عوارض رایج پرتو درمانی برای درمان سرطانهای درون سر و گردن است. برداشتن غدد بزاقی به روش جراحی – اگر توده ای در غدد بزاقی رشد کند، ممکن است جراحی برداشتن غدد پیشنهاد شود.
درمان خشکی دهان
دندانپزشکان افراد را به خوردن آب زیاد تشویق می نمایند. اگر افراد از مشروبات الکلی استفاده نمایند چون الکل رطوبت دهان را از بین می برد باعث می شود بدن به آب بیشتری نیاز داشته باشد. استفاده از آدامس بدون قند باعث می شود بزاق بیشتری در دهان تولید شود.
اگر نوشیدن آب بیشتر و جویدن آدامس هم خشکی دهان را برطرف نکرد، میتوانید از دهان‌شویه‌ها و خمیردندان‌های مناسب نیز برای رفع خشکی دهان استفاده کنید. در بعضی از موارد می‌توان قرص و اسپری برای تولید بزاق بیشتر به‌کار برد.
اگر دارویی که مصرف می‌کنید باعث خشکی دهان میشود، میتوانید از دکترتان درخواست کنید که داروی دیگری برای‌تان تجویز کند، همچنین میتوانید در شستشوی روزانه‌ی دندانها از فلوراید هم استفاده کنید تا مانعِ پوسیدگی دندانها که یکی از عوامل خشکی دهان است، بشود. جزییات بیشتر برای درمان خشکی دهان که در ادامه آمده‌اند به شما برای رفع این مشکل کمک زیادی خواهند کرد:
۱. با پزشک‌تان مشورت کنید
اگر احساس خشکی در دهانتان دارید، قبل از هر کاری با پزشک‌تان مشورت کنید، ممکن است خشکی دهان از علائم یک بیماری باشد، در این صورت پزشک میتواند میزان داروها یا نوع آنها را تغییر بدهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و قند خون بالایی دارید، احتمالا با خشکی دهان مواجه هستید و پزشک میتواند از بزاق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهانتان استفاده کند یا دارویی برای افزایش ترشح بزاق دهان تجویز نماید.
۲. از آنتی‌هیستامین ها و داروهای ضد احتقان کمتر استفاده کنید
استفاده از این داروها میتواند باعث خشکی دهان شود. عفونت سینوس‌ها و مشکلات تنفسی در بینی و احتقان که باعث میشود از راه دهان تنفس کنید طبق پژوهش‌های انجام شده باعث خشکی دهان میشود. اگر چنین مشکلاتی دارید با یک پزشک مشورت کنید. برای جلوگیری از تنفس با دهان باز، راهکارهایی وجود دارد: در طول روز زبان‌تان را روی سقف دهان قرار داده و لبها را ببندید و از یک مرطوب‌کننده هوا در اتاق‌تان استفاده کنید.
۳. آب بنوشید یا یک تکه یخ را در دهانتان نگهدارید
نوشیدن آب یا مکیدن یک تکه یخ میتواند دهان را مرطوب نگه‌دارد، میتوانید در طول روز یک بطری آب به صورت اسپری همراه داشته باشید و در فواصل زمانی منظم آن را در دهان خود اسپری کنید تا از خشکی دهان جلوگیری شود. بلعیدن و جویدن غذا ممکن است باعث خشکی دهان شود، در این صورت نوشیدن آب یا مایعات بین غذا میتواند مشکلات بلع را برطرف کند.
۴. آدامس بجوید یا آب‌نبات سفت بدون قند در دهانتان بگذارید
جویدن آدامس یا آب‌نبات‌های بدون قند یا بستنی یخی به ترشح و تحریک غدد بزاقی کمک میکند. متخصصان می‌گویند عمل جویدن موجب ترشح بیشتر بزاق دهان میشود. جویدن، سیگنال‌هایی را به انتهای اعصاب و گیرنده‌های عصبی در دهان می‌فرستد که غده پاروتید را تحریک میکند و موجب ترشح بزاق بیشتری میشود. جویدن صمغ همراه با زایلیتول میتواند از رشد باکتری‌های مخرب در دهان جلوگیری کند. به هر حال نباید زیاد از این ماده استفاده کرد چون مقدار زیاد آن، باعث اسهال و دل‌درد میشود.
۵. همراه غذا از سس یا آبِ گوشت استفاده کنید
دهان شامل آنزیم‌هایی است که به هضم غذا کمک میکنند. تحقیقات نشان میدهد که وقتی غدد بزاقی با اختلال مواجه شوند روی بلع، جویدن و چشیدن اثر میگذارند. برای اینکه از غذا لذت بیشتری ببرید میتوانید از سس و یا آبِ گوشت برای مرطوب کردن غذا استفاده کنید. میتوانید غذا را با کره چرب کنید تا جویدن و بلعیدن آن آسان‌تر شود.
۶. از مصرف کافئین، الکل و تنباکو خودداری کنید
متخصصان می‌گویند مصرف کافئین، الکل و دخانیات باعث خشکی دهان میشود. سعی کنید میزان مصرف الکل، کافئین و چای را کاهش دهید. از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنید. به جای نوشابه از آب گازدار استفاده کنید تا از خشکی دهان و کم شدن رطوبت دهان جلوگیری کند. نوشیدن مایعات برای ایجاد سطح قابل قبولی از رطوبت در بدن ضروری است، بنابراین نوشیدن ۸ لیوان آب در طول روز برای بدن ضرورت دارد. به جای مصرف سیگار یا قلیان، آدامس بجوید تا بتوانید این عادات را ترک کنید.
۷. با رعایت بهداشت دهان و دندان از پوسیدگی دندانها و التهاب لثه‌ها جلوگیری کنید
تحقیقات نشان میدهد که بزاق دهان با خنثی کردن اسید تولید شده توسط باکتری‌های موجود در دهان و پاک کردن باقیمانده‌ی غذا از پوسیدگی و خرابی دندانها جلوگیری میکند. بر اساس گزارشات دریافتی، خشکی دهان میتواند موجب حساسیت بیشتر نسبت به خرابی، بیماریهای لثه و عفونت شود. متخصصان دهان و دندان توصیه میکنند هر روز از نخ دندان استفاده کنید و بعد از هر غذا با خمیردندان دارای فلوراید مسواک بزنید، از مصرف خمیردندان‌های دارای سولفات لوریل سدیم که یک عامل کف کننده است و ممکن است به لثه‌ها آسیب برساند خودداری کنید. در فواصل زمانی منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنید و از او درباره‌ی خواص درمانی فلوراید بپرسید.
۸. از دهان‌شویه‌های بدون الکل استفاده کنید
استفاده از دهان شویه ها باعث از بین رفتن و درمان بسیاری از مشکلات مربوط به دهان و دندان می شود. توصیه دندانپزشکان به مردم این است که از دهانشویه استفاده کنند ولی بهتر است از نوع بدون الکل آن استفاده نمایند چون الکل باعث می شود دهان خشک شود و خشکی دهان مشکلاتی از جمله ترک خوردگی لبها و زخم شدن دهان را در پی دارد.
آنها همچنین توصیه میکنند که از چرب‌کننده و مرطوب‌کننده‌ی لب برای جلوگیری از ترک خوردن لبها استفاده کنید. متخصصان دهان و دندان پیشنهاد می‌دهند قبل از خواب دهانتان را با دهان‌شویه‌ی حاوی فلوراید شست‌وشو بدهید و یک لیوان آب هم بالای سرتان بگذارید تا اگر با تشنگی بیدار شدید، آب بنوشید.
