هنگامی که چربی ها میان بافتی تجمع می کنند و روی هم انباشته می شوند، باعث به وجود آمدن بیماری کبد چرب می شوند. هنگامی کبد یک فرد به کبد چرب تبدیل می شود که میزان چربی موجود در آن، از 5 درصد بیشتر شده باشد.
در مواردی که میزان چربی زیاد نیست علامت و نشانه ای بروز نمی کند اما زمینه به وجود آمدن شرایط حاد یا سیروز را فراهم می آورد.
بیماری کبد چرب غیر الکلی، یک بیماری پیشرو و پیچیده است که از جمع شدن چربی در بافت کبد در افرادی که الکل مصرف نمی کنند، به وجود می آید. این بیماری با مواردی همچون مقاومت سلولی در برابر هورمون انسولین، بالارفتن چربی خون و چاقی همراه می باشد.
چه کسانی مستعد ابتلا به کبد چرب اند؟
شایع ترین نوع کبد چرب در جامعه ما به عنوان یک جامعه اسلامی، کبد چرب غیر الکلی است. همانطور که گفتیم تجمع چربی در کبد علت اصلی این بیماری است. پس افراد مبتلا به چاقی مستعدترین افراد برای ابتلا به کبد چرب هستند.
اما انواع گسترده ای از بیماری ها و شرایط بالینی وجود دارند که خطر ابتلا به کبد چرب را بالا می برند:
– ابتلا به دیابت نوع دو (تجمع چربی در بدن در ارتباط مستقیم با مقاومت به انسولین است، یعنی همان شایع ترین علت ابتلا به دیابت نوع دو)
– کلسترول خون بالا
– تری گلیسیرید خون بالا
– تغذیه نامناسب
– چاقی
– سندرم متابولیک
– سندرم تخمدان پلی کیستیک
– جراحی بای پس معده
– آپنه خواب
– کم کاری غده تیروئید
– کم کاری غده هیپوفیز
– استفاده بیش از حد از داروهای مسکن (مصرف بیش از حد و دوزهای بالای داروهایی مانند استامینوفن می تواند خطر ابتلا به کبد چرب را بالا ببرد).
تغذیه مناسب برای مبتلایان به کبد چرب غیرالکلی
ویتامین و مواد معدنی:
ویتامین ها و مواد معدنی در تعیین سلامت فرد بسیار موثر می باشند و همواره باید در سبد غذایی مبتلایان به کبد چرب وجود داشته باشند. ویتامین ها و مواد معدنی برای رشد و تکامل انسان ضروری هستند و انرژی بسیار بالای به فرد می دهند.
دریافت بیش از حد تمام انواع ویتامین ها و مواد معدنی برای سلامت افراد مبتلا به کبد چرب توصیه نمی شود. نمونه هایی از ویتامین ها و مواد معدنی خوب که دوستدار کبد هستند عبارتند از: فولات ، ویتامین های ب1، ب2،ب6 و ب12، منگنز و سلنیوم. ویتامینها و مواد معدنی ای که نمی بایست به مقدار زیاد مصرف شوند و مستعد آسیب رساندن به کبد هستند عبارتند از: بیوتین، ویتامین های آ، دی و ای.
کربوهيدرات:
دريافت کربوهيدرات‌های با انديس گليسمی پايين و فيبر بالا از طريق ميوه‌ها وسبزی‌های تازه، حبوبات و غلات دارای اثرات مفيدی بر حساسيت انسولينی و مارکرهای ليپيدی می‌باشد. کاهش در ميزان کل کربوهيدرات‌ها به ويژه قندهای ساده سبب کاهش ميزان استيل کوآ در کبد شده و در نتيجه سبب کاهش ليپوژنز می‌شود. کاهش در سنتز اسيدهای چرب نيز منجر به کاهش سنتز تری اسيل گليسرول و پيشگيری از تجمع بيش از حد چربی کل در کبد می‌شود. کاهش در ميزان و سرعت ورود گلوکز به گردش خون که بواسطه مصرف کربوهيدرات‌های با انديس گليسمی پايين و دريافت بالای فيبر ميسر می‌شود، نيز منجر به کاهش مقدار انسولين در گردش و در نتيجه کاهش مقاومت انسولينی می‌گردد.
با اينحال انجام مطالعات تغذيه‌ای گسترده‌ای جهت بررسی اثرات ويژه تنظيم و تعديل نوع و مقدار کربوهيدرات بر مقاومت انسولينی و پيشرفت بيماری در مبتلايان به NAFLD لازم است. با توجه به اينکه دريافت مقادير زياد فروکتوز، ساکارز يا هر دو سبب تحريک مسير ليپوژنز و به دنبال آن افزايش مقدار تری اسيل گليسرول خون و کاهش حساسيت انسولينی می‌گردد، از اينرو توصيه بيماران به پرهيز از مصرف نوشيدنی‌های حاوی جوش شيرين (سودا) و ساير نوشيدنی‌های شيرين ضروری است. مصرف سودا منجر به دريافت مقادير قابل توجه انرژی در بسياری از افراد چاق يا دارای اضافه وزن می‌شود. کاهش در مصرف قندهای ساده بويژه به فرم نوشيدنی‌های شيرين که قند را در فرمی که کاملا در دسترس بوده و به آسانی جذب می‌شود، تامين می‌کنند به کاهش مقدار گلوکز و انسولين در گردش که به نوعی مرتبط با مقاومت انسولينی هستند کمک می‌نمايد. همچنين کاهش در مصرف نوشيدنی‌های شيرين منجر به کاهش مقدار کل انرژی مصرفی شده و بدين ترتيب سبب تسريع کاهش وزن می‌گردد
پروتئین:
افراد مبتلا به بیماری کبد چرب می بایست از مصرف بیش از حد پروتئین اجتناب کنند، چرا که مصرف زیاد پروتئین ممکن است به کبد استرس و فشار اضافه ای را تحمیل کند. پروتئین می بایست از طریق مصرف غذاهایی نظیر: غذاهای دریایی، گوشت لخم و عاری از چربی، حبوبات و منابع گیاهی تامین گردد. مصرف گوشت مرغ و ماهی بر مصرف گوشت های قرمز ارجحیت دارد. قبل از طبخ و مصرف چربی های اضافه گوشت را از آن جدا کنید و تا حد امکان غذایتان را با روغن کمتر و اندکی طبخ نمایید.
چربی:
افراد مبتلا به بيماري كبد چرب غيرالكلي دارای اختلال در متابولسم چربی رژيمی می‌باشند که به صورت افزايش در پاسخ تری اسيل گليسرول بعد از صرف غذا و نيز افزايش توليد ليپوپروتئين‌های با دانسيته بسيار پايين بزرگ مشخص می‌گردد. کاهش ميزان چربی کل مصرفی قادر است سبب کاهش در ليپمی بعد از غذا و نيز کاهش اختلالات مرتبط با متابوليسم ليپيدها شود. تاکيد بر مصرف اسيدهای چرب غير اشباع با يک باند دوگانه (MUFA) از منابع غذايی همچون روغن زيتون بجای غذاهای غنی از اسيدهای چرب اشباع مانند گوشت و فرآورده‌های لبنی پرچرب قابل توصيه است، زيرا اسيدهای چرب اشباع دارای اثرات زيان‌آور و مخربی بر عملکرد کبد بوده و سبب افزايش مقدار ليپوپروتئين با دانسيته پايين در خون می‌شوند. در صورتيکه اسيدهای چرب غير اشباع با يک باند دوگانه با اثر بر چربی‌های خون، عملکرد اندوتليال و حساسيت انسولينی منجر به کاهش خطر بيماری‌های قلبی-عروقی و ديابت نوع 2 می‌شوند.
دريافت اسيدهای چرب امگا 3 بويژه ايکوزاپنتانوئيک اسيد و دگزاهگزانوئيک اسيد با تاثير بر عوامل متابوليکی نظير غلظت تری اسيل گليسرول خون و نيز از طريق مکانيسم‌های مستقلی که مرتبط با اثرات آنتی آريتميک است سبب کاهش خطر بيماری‌های قلبی – عروقی می‌گردد. اسيد- لينولنيک نيز که منبع غذايی اصلی آن گردو است سبب بهبودی در پروفايل ليپيدی خون می‌شود. همچنين مشخص گرديده که اسيدهای چرب امگا 3 سبب کاهش استئاتوزيس در مدل‌های انسانی و حيوانی می‌شود.
مواد غذایی مفید برای مبتلایان به کبد چرب غیرالکلی
سیر: به گفته کارشناسان علم تغذیه، مصرف پودر سیر و مکمل آن باعث کاهش وزن و کم شدن میزان چربی در مبتلایان به بیماری کبد چرب می شود.
امگا3: طبق آخرین تحقیقات محققان، امگا 3 باعث کاهش میزان کلسترول HDL و همچنین میزان چربی موجود در کبد می شود.
قهوه: قهوه حاوی اسید کلروژنیک است. ترکیبی که خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد همچنین به کاهش کلسترول و فشار خون کمک می‌کند. علاوه بر این، قهوه به حفظ بدن در برابر بیماری کبد چرب غیرالکلی کمک می‌کند. افزودن قهوه به وعده صبحانه در رژیم غذایی مبتلایان به اسید چرب حائز اهمیت است.
بروکلی: مصرف انواع مختلف سبزیجات برای بیماری کبد چرب مفید است اما بروکلی یکی از گیاهانی است که باید نسبت به گنجاندن آن در رژیم غذایی توجه ویژه‌ای داشت. بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف طولانی مدت بروکلی از تشکیل چربی در کبد موش‌ها جلوگیری می‌کند.
چای: مصرف چای برای اهداف پزشکی روشی است که از هزاران سال قبل کاربرد داشته است. همچنین نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد چای سبز به طور خاص به کاهش میزان چربی بدن و چربیِ خون کمک می‌کند.
گردو: مغز گردو سرشار از امگا ۳ است. بررسی انجام گرفته در سال ۲۰۱۵ حاکی از آن است مصرف گردو عملکرد کبد را در بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی بهبود می‌دهد.
آووکادو: آووکادو سرشار از چربی‌های مفید است و حاوی مواد مغذی ضد التهابی و فیبر محلول است که به کاهش قند خون و استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.
سویا: برخی از پروتئین‌ها به حفظ بدن در برابر بیماری کبد چرب کمک می‌کنند. سویا نیز به متعادل نگه داشتن اثرات مصرف کربوهیدرات‌های ساده بر بدن کمک کرده و سطح قند خون را کاهش می‌دهد.
هرگونه کپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
