بهم ریختن هورمون زنانه می تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن شود. بهم ریختن هورمون زنانه می تواند باعث اختلالاتی در روند بارداری و قاعدگی هر زنی گردد. هورمون ها مواد طبیعی هستند که در بدن تولید می شوند. آنها به انتقال پیام در بین سلول ها و اندام ها، کمک می کنند و بر بسیاری از فعالیت های بدن نیز تاثیر می گذارند. هر کسی، چه مرد و چه زن، دارای هورمون های جنسی هستند. در این مقاله از بخش سلامت زنان دکتر سلام، درباره هورمون های جنسی زنانه، نوسانات این هورمون ها در طول زندگی و علائم عدم تعادل هورمونی بخوانید.
انواع هورمون های جنسی زنانه و بهم ریختن هورمون زنانه
دو هورمون جنسی مهم در زنان، استروژن و پروژسترون می باشد. اگرچه هورمون تستسترون، هورمونی مردانه می باشد اما در بدن زنان نیز تولید می شود و به مقدار کمی مورد نیاز است.
استروژن و بهم ریختن هورمون زنانه
استروژن، اصلی ترین هورمون زنانه می باشد که به مقدار زیادی توسط تخمدان ها تولید می شود اما مقدار کمی از این هورمون توسط غدد آدرنال و سلول های چربی تولید می شود. در طول دوران بارداری، جفت نیز استروژن تولید می کند.
استروژن نقش خیلی بزرگی را در رشد تناسلی و جنسی دارد که شامل موارد زیر می باشد:
- بلوغ
- قاعدگی
- بارداری
- یائسگی
استروژن همچنین بر روی موارد زیر نیز تاثیر می گذارد:
- مغز
- سیستم قلبی عروقی
- مو
- سیستم عضلانی اسکلتی
- پوست
- مجاری ادراری
سطح استروژن، توسط آزمایش خون می تواند تعیین شود و این در حالی است که از فردی به فرد دیگر، متفاوت می باشد، این موارد در محدوده نرمال در واحد پیکوگرام در هر میلی لیتر (pg / ml) محسوب می شود:
- زن بالغ، پیش از یائسگی 15 تا 350 pg / mL
- زن بالغ، پس از یائسگی: <10 pg / mL
- مرد بالغ: 10تا 40 pg / mL
سطوح در طول چرخه قاعدگی به شدت متفاوت است.
پروژسترون
رحم ، بعد از تخمک گذاری، شروع به تولید هورمون جنسی زنانه پروژسترون می کند. در طول دوران بارداری، جفت نیز مقداری پروژسترون تولید می کند.
پروژسترون در موارد زیر نقش دارد:
- آماده سازی دیواره داخلی رحم برای القاء تخمک
- پشتیبانی از بارداری
- سرکوب تولید استروژن پس از تخمک گذاری
سطح پروژسترون، توسط آزمایش خون می تواند تعیین شود. محدوده طبیعی بر حسب نانوگرام در هر میلی لیتر است:
| محدوده | مرحله |
| 0.1 تا 0.3 ng/ml | قبل از بلوغ |
| 0.1 تا 0.7 ng/ml | در طول اولین مرحله از دوره قاعدگی |
| 2 تا 25 ng/ml | در حین تخمک گذاری (مرحله لوتئال چرخه) |
| 10تا 44 ng/ml | سه ماهه اول بارداری |
| 19.5تا 82.5 ng/ml | سه ماهه سوم بارداری |
| 62 تا 290 ng/ml | سه ماهه سوم بارداری |
تستوسترون
غدد آدرنال و رحم، مقدار کمی تستوسترون تولید می کنند. این هورمون در چندین فعالیت بدن، نقش دارد. از جمله:
- تمایل جنسی
- تنظیم دوره قاعدگی
- تقویت استخوان ها و عضلات
یک آزمایش خون، سطح تستوسترون را تعیین می کند. مقدار طبیعی این هورمون در زنان، 15 تا 70 نانوگرم در دسی لیتر( ng/dl ) می باشد.
تغییر نقش هورمون ها و بهم ریختن هورمون زنانه در طول زمان زندگی یک زن
هورمون های جنسی زنانه برای بیشتر عملکرده های بدن ضروری و اساسی هستند. اما نیازهای هورمونی، با گذر از دوره کودکی و ورود به مرحله بلوغ تغییر می کند. این هورمون ها در صورت بارداری یا زایمان یا شیردهی تغییر می کنند و به تغییرات خود تا زمانی که به یائسگی می رسید، ادامه می دهند. این تغییرات طبیعی هستند و به هیچ عنوان غیر منتظره نیستند.
بلوغ
افراد با یکدیگر تفاوت دارند اما بیشتر زنان، در سنین بین 8 تا 13 سال وارد مرحله بلوغ می شوند و این به علت هورمون ها می باشد.
هورمون لوتئینیزه (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) در غده هیپوفیز تولید می شوند. تولید در مرحله بلوغ افزایش می یابد، که به نوبه خود باعث تحریک هورمون های جنسی – به خصوص استروژن می شود.
بهم ریختن هورمون زنانه و افزایش این هورمون ها، بر موارد زیر، تاثیر می گذارد:
- بزرگ شدن پستان ها
- رشد موهای ناحیه شرمگاهی و زیر بغل
- جهش رشدی
- افزایش چربی بدن به خصوص در نواحی کمر و ران
- بلوغ تخمدان ها، رحم و واژن
- شروع دوره قاعدگی
قاعدگی و بهم ریختن هورمون زنانه
اولین دوره از دوران قاعدگی، معمولا دو یا سه سال بعد از رشد پستان ها، آغاز می شود. اگرچه افراد با یکدیگر فرق دارند، اما بیشتر زنان در سنین بین 10 تا 16 سال، اولین دوره قاعدگی خویش را تجربه می کنند.
مرحله فولیکولی
هر ماه، دیواره رحم، خودش را برای القاء تخمک آماده می کند. زمانی که تخمکی برای القاء وجود نداشته باشد، سطح ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون پایین می ماند. این حالت، باعث ریزش دیواره رحم می شود. روزی که خونریزی شما شروع می شود، اولین روز از دوره قاعدگی یا مرحله فولیکولی می باشد.
غده هیپوفیز شروع به تولید کمی FSH می کند و رشد فولیکول ها در تخمدان های شما را تحریک می کند. در هر فولیکول یک تخمک وجود دارد. با کاهش سطح هورمون های جنسی، تنها یک فولیکول می تواند به رشد خود ادامه دهد.
همانطور که فولیکول استروژن بیشتری تولید می کند، فولیکول های دیگر از بین می روند. سطوح بالاتر استروژن موجب افزایش LH می شود. این مرحله حدود دو هفته طول می کشد.
مرحله تخمک گذاری
در اینجا، وارد مرحله تخمک گذاری می شویم. LH باعث پاره شدن فولیکول و آزاد شدن تخمک می شود. این مرحله در حدود 16 تا 32 ساعت طول می کشد. بارور شدن فقط حدود 12 ساعت پس از اینکه تخمک از تخمدان خارج شود، اتفاق می افتد.
مرحله لوتئال
مرحله لوتئال بعد از تخمک گذاری شروع می شود. فولیکول پاره شده، بسته می شود و تولید پروژسترون افزایش پیدا می کند. در این مرحله، رحم آماده دریافت تخم بارور شده می باشد. اگر این اتفاق نیفتد، تولید استروژن و پروژسترون دوباره کاهش می یابد و چرخه دوباره شروع می شود.
کل دوره قاعدگی حدود 25 تا 36 روز طول می کشد. خونریزی بین 3 تا 7 روز طول می کشد. اما این دو با یکدیگر، بسیار متفاوت هستند. چرخه شما ممکن است برای چند سال اول کاملا نامنظم باشد. همچنین در زمان های مختلف زندگی یا زمانی که از داروهای ضد بارداری هورمونی استفاده می کنید، نیز ممکن است متفاوت باشد و این می تواند به خاطر بهم ریختن هورمون زنانه باشد.
میل جنسی و پیشگیری از بارداری
استروژن، پروژسترون و تستوسترون همگی در میل جنسی زنانه که شهوت جنسی نیز نامیده می شود و همچنین در عملکرد جنسی آنها، نقش دارند. به علت نوسانات هورمونی، زنان معمولا قبل از تخمک گذاری در اوج میل جنسی هستند.
استفاده از روش های پیشگیری هورمونی که بر میزان هورمون تاثیر می گذارند، معمولا باعث کم شدن شهوت جنسی می شوند. میل جنسی شما نیز ممکن است بعد از یائسگی کم شود.
انجام عمل جراحی به منظور برداشتن غدد فوق کلیوی یا تخمدان ها که باعث کاهش تولید تستوسترون می شوند، میل جنسی را در شما کم می کنند.
بارداری و بهم ریختن هورمون زنانه
در طول مرحله لوتئال چرخه قاعدگی، با افزایش پروژسترون، رحم برای دریافت تخمک بارور شده آماده می شود. دیواره رحم ضخیم شده و از مواد مغذی و دیگر مایعات برای حفظ جنین، پر می شود.
پروژسترون گردن رحم را برای محافظت رحم از باکتری ها و اسپرم، ضخیم می کند. سطوح استروژن نیز بالاتر می رود، که باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم می شود. هر دو هورمون به انبساط مجاری شیر در سینه کمک می کنند.
به محض لقاح تخم، بدن شما شروع به تولید هورمون گونادوتروپین کوریونی انسانی (hCG) می کند. این هورمونی است که در ادرار دیده می شود و برای تست بارداری مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین تولید استروژن و پروژسترون را افزایش می دهد، از قاعدگی پیشگیری می کند و به حفظ بارداری کمک می کند.
لکتوژن جفت انسانی (hPL) هورمونی است که توسط جفت تولید می شود. علاوه بر فراهم کردن مواد مغذی برای کودک، به تقویت غده های شیری برای تغذیه با شیر مادر نیز کمک می کند.
سطح هورمون دیگری به نام هورمون ریلکسین (Relaxin) نیز در طول بارداری افزایش می یابد. Relaxin به القاء و رشد جفت کمک می کند و از انقباضات زود هنگام دهانه رحم جلوگیری می کند. با شروع درد زایمان، این هورمون به شل شدن عضلات لگن، کمک می کند.
پس از زایمان و دوران شیردهی
با پایان یافتن دوران بارداری، سطوح هورمون بلافاصله شروع به کاهش می کنند و در نهایت به سطح پیش از بارداری می رسند. کاهش ناگهانی و قابل توجه هورمون های استروژن و پروژسترون ممکن است عامل مهمی در بروز افسردگی پس از زایمان باشد.
تغذیه با شیر مادر باعث کاهش سطح استروژن و جلوگیری از تخمک گذاری می شود. با این حال، همیشه اینطور نیست، و باید برای جلوگیری از یک بارداری دیگر، از روش های پیشگیری استفاده کنید.
مرحله قبل از یائسگی و دوران یائسگی و بهم ریختن هورمون زنانه
در دوران قبل از یائسگی که منجر به یائسگی می شود، تولید هورمون در تخمدان های شما کاهش می یابد. سطح استروژن شروع به نوسان می کند در حالی که سطح پروژسترون کاهش یکنواختی دارد.
همانطور که سطح هورمون کاهش می یابد، واژن ممکن است روان بودن و لیزی کمتری داشته باشد. بعضی افراد کاهش میل جنسی را تجربه می کنند و چرخه قاعدگی آنها نامنظم می شود.
هنگامی که به مدت 12 ماه، دوره قاعدگی نداشته باشید، وارد مرحله یائسگی شده اید. در این زمان، هر دو هورمون استروژن و پروژسترون در سطح پایین یکنواختی دارند. این حالت معمولا در حدود سن 50 سالگی اتفاق می افتد. اما مانند مراحل دیگر زندگی، این نیز ممکن است در هر فردی، متفاوت باشد.
با کاهش یافتن هورمون ها پس از یائسگی، ممکن است خطر ابتلا به بیماری هایی مانند نازک شدن استخوان ها (پوکی استخوان) و بیماری های قلبی عروقی افزایش یابد.
زمان بهم ریختن هورمون زنانه
هورمون ها به طور طبیعی در طول زندگی دچار نوسان می شوند که معمولا منجر به پیامدهایی می شود که انتظار داریم. مانند:
- بلوغ
- بارداری
- شیر دهی
- پیش از یائسگی و یائسگی
- استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی یا هورمون درمانی
اما بهم ریختن هورمون زنانه گاهی اوقات نشانه ای از یک چیز جدی تر و مهم تری است، مانند:
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
این شایع ترین اختلال غدد درون ریز در زنان جوان و بهم ریختن هورمون زنانه است. PCOS باعث بی نظمی چرخه قاعدگی می شود و در روند بارداری، اختلال ایجاد می کند.
تولید بیش از حد آندروژن:
این یکی از هورمون های مردانه است که در صورت ترشح بیش از حد، باعث بی نظمی در قاعدگی، ناباروری، بروز آکنه و الگوی طاسی مردانه می شود.
هیرسوتیسم یا Hirsutism:
افزایش رشد مو در صورت، سینه، شکم و پشت است که ناشی از تولید بیش از حد هورمون های مردانه می باشد و گاهی اوقات هم ممکن است نشانه ای از سندرم تخمدان پلی کیستیک ( PCOS) باشد.
سایر شرایط اساسی عبارتند از:
- هیپوگنادیسم :کمبود هورمون های زنانه
- سقط جنین یا حاملگی غیرطبیعی
- بارداری چندگانه (دوقلوها، سه قلو یا بیشتر)
- تومور تخمدان
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد
شما همیشه باید یک بار در سال به پزشک متخصص زنان به منظور بررسی سلامتی خود، مراجعه کنید. پزشک می تواند این تغییرات را مورد بحث قرار دهد و به سوالات دیگر شما نیز پاسخ دهد.
در صورت مشاهده علائم غیر معمولی، منتظر معاینه سالیانه خود نشوید و در صورت تکرار این علائم به پزشک مراجعه کنید:
- بیماری صبحگاهی یا علائم دیگر حاملگی
- کاهش میل جنسی
- خشکی واژن یا احساس درد در طول رابطه جنسی
- افزایش بی نظمی در چرخه های قاعدگی
- به سختی باردار شدن
- درد لگن
- ریزش مو یا رشد مو در صورت یا بدن
- افسردگی پس از زایمان
- علائم طولانی مدت یائسگی که زندگی شما را مختل کرده است
تجربیات خود را با کاربران دکتر سلام به اشتراک بگذارید. در مواقعی که هورمون های شما بهم می ریزد از چه روش های سنتی استفاده می کنید؟ آیا درمان گیاهی و خانگی برای این عارضه می شناسید؟! منتظر تجربیات شما عزیزان هستیم.