هورمون رشد (GH) یکی از هورمون های متعددی است که توسط غده هیپوفیز مغز ترشح می شود. همچنین این هورمون به عنوان هورمون رشد انسانی (HGH) یا سموتوتروپین نیز شناخته می شود. آیا می دانید کاهش یا افزایش این هورمون در بدن چه عوارضی را به دنبال خواهد داشت؟ چگونه میتوان تشخیص داد که این سطح این هورمون در بدن چقدر است؟ در این مقاله از بخش پزشکی دکتر سلام در مورد آزمایش هورمون رشد صحبت خواهیم کرد.
هورمون رشد (GH) چیست؟
نقش هورمون رشد یا GH در رشد طبیعی انسان بخصوص کودکان و نوجوانان بسیار مهم و حیاتی است. اگر سطح GH بالاتر یا پایین تر از حد مجاز رود، می تواند منجر به وقوع مشکلاتی در کودکان یا بزرگسالان شود.
اگر پزشک شما تشخیص دهد که بدنتان بیشتر یا کمتر از حد نرمال GH تولید می کند، آنگـاه برای اندازه گیری سطح GH خون، از شما خواهد خواست تا آزمایشاتی را انجام دهید. تشخیص زودهنگام هر گونه مشکل مربوط به هورمون رشد به پزشک کمک خواهد کرد که تشخیص درستی داشته باشد و بهترین دوره درمان را برای شما تعیین کند.
آمادگی های قبل از آزمایش هورمون رشد (GH) و انواع آن
انواع مختلفی از آزمایشات GH وجود دارد و آمادگی های خاص هر آزمایش بسته به نوع آن آزمایش متفاوت است.
مانند تمام آزمایش های پزشکی، مهم است که تمام آمادگی های قبل از آزمایش هورمون رشد نیز رعایت شود. به طور کلی، برای آزمایش GH، پزشک شما از شما می خواهد که:
– ناشتا بودن قبل از آزمایش برای یک مدت معین
– مصرف نکردن بیوتین یا B7 حداقل 12 ساعت قبل از آزمایش
– چند روز قبل از آزمایش برخی از داروهای تجویز شده را قطع کنید، به خصوص اگر احتمال می دهید مصرف آنها با نتایج آزمایش تداخل داشته باشد.
در برخی آزمایشات، پزشک ممکن است دستورالعمل های آماده سازی دیگری را نیز ارائه دهد.
عموما سطح GH افراد خارج از محدوده ی نرمال نیست، بنابراین آزمایش های GH به ندرت برای افراد تجویز می شود. اگر پزشکتان فکر کند سطح GH در بدن شما ممکن است غیر طبیعی باشد، احتمالا یک یا چند تست از تستهای زیر را برای شما تجویز خواهد کرد.
آزمایش سرم GH
در این آزمایش پس از خون گرفتن از بیمار، مقدار GH در خون وی اندازه گیری می شود. برای انجام آن نیز یک فرد متخصص بهداشت با سوزن نمونه ای از خون بیمار خواهد گرفت. خود این تست تا حدودی امری عادی و ساده است و احساس ناراحتی و خطر کمی را بر فرد تحمیل خواهد کرد.
نمونه خون گرفته شده برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شود. نتیجه یک آزمایش سرمی هورمون رشد، به پزشک نشان می دهد که در لحظه گرفتن خون، چه میزان از هورمون رشد در خون بیمار وجود داشته است.
با این حال، ممکن است این موضوع اطلاعات کافی برای تشخیص پزشک فراهم نکند زیرا سطح هورمون GH بدن در طول روز به طور طبیعی افزایش و کاهش می یابد.
آزمایش فاکتور رشد شبه انسولین 1
آزمایش فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1) اغلب همان زمان با آزمایش سرمی GH تجویز می شود. اگر GH خون بیشتر یا کمتر از حد داشته باشید، سطح IGF-1 نیز بالاتر یا پایین تر از حد نرمال خواهد بود.
مزیت اصلی بررسی IGF این است که، بر خلاف GH، نتایج آن از ثبات بیشتری برخوردار است. لازم است بدانید برای هر دو آزمایش تنها یک نمونه خون کافی است.
آزمایشات GH سرم و IGF-1 به طور معمول اطلاعات مورد نیاز پزشک برای تشخیص بیماری فراهم نمی کنند. این آزمایش ها معمولا برای بررسی بیشتر استفاده می شود تا پزشک بتواند تصمیم بگیرد آیا آزمایش های بیشتری لازم است یا خیر. اگر پزشک بر این باور باشد که میزان تولید هورمون رشد در بدن بیش از حد یا کمتر از حد نرمال است، احتمالا برای تشخیص دقیقتر آزمایش بررسی میزان تولید GH و یا آزمایش تحریک GH (بررسی توانایی بدن در تولید هورمون رشد) را به شما پیشنهاد می دهد.
آزمایش بررسی میزان تولید هورمون رشد
آزمایش بررسی میزان تولید GH به پزشک شما کمک می کند تا بررسی کند آیا بدن بیش از حد مجاز هورمون رشد تولید می کند یا خیر.
برای این آزمایش، یک متخصص بهداشت و درمان از یک سوزن یا IV برای نمونه گیری خون استفاده می کند. سپس از شما خواسته می شود یک نوشیدنی استاندارد که حاوی گلوکز- یک نوع شکر- است را بنوشید. این نوشیدنی کمی شیرین است و ممکن است طعم های مختلفی هم داشته باشد.
متخصصین بهداشت، چندین نمونه از خون شما را در فواصل زمانی معین طی دو ساعت پس از مصرف نوشیدنی خواهد گرفت. این نمونه ها برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می شود.
در اکثر افراد، گلوکز تولید GH را کاهش می دهد. آزمایشگاه نیز سطح هورمون شما را در مقایسه با سطح مورد انتظار در هر دوره زمانی بررسی خواهد کرد.
آزمایش تحریک GH
آزمایش تحریک GH کمک می کند تا پزشک شما تشخیصی در مورد تولید بیشتر یا کمتر از حد هورمون رشد داشته باشد.
برای این آزمایش، یک متخصص مراقبت های بهداشتی معمولا از IV برای گرفتن نمونه اولیه خون استفاده می کند. سپس یک دارو به مراجعه کننده داده می شود که بدن را تحریک می کند تا GH آزاد کند. متخصص بهداشت شما را تحت کنترل خواهد داشت و چندین نمونه خون دیگر را در فاصله زمانی دو ساعته از شما می گیرد.
نمونه های گرفته شده به آزمایشگاه فرستاده می شوند و سطح واقعی هورمون رشد بدن در هر زمان با سطح مورد انتظار مقایسه می شود.
هزینه آزمایشات هورمون رشد
هزینه تست های GH بر اساس پوشش بیمه ایِ شما، مکانی که در آن آزمایشات انجام شده و آزمایشگاه انتخاب شده برای بررسی نمونه ها متفاوت است.
تفسیر نتایج آزمایش GH
پزشک شما نتایج بررسی های آزمایشگاه را دریافت و تفسیر خواهد کرد. اگر نتایج آزمون شما نشان دهد که شما مشکل یا موضوعی مرتبط با GH دارید یا اینکه نیاز به انجام آزمایشات بیشتر دارید، قطعا برای مراجعات بعدی با ارتباط خواهد داشت.
به طور کلی نتایج آزمایش سرمی GH و نیز آزمایش IGF-1 اطلاعات کافی برای تشخیص اختلال مربوط به هورمون رشد را فراهم نمی کنند. لیکن اگر نتایج غیرعادی باشد، احتمالا پزشک آزمایشات بررسی بیشتر GH و یا آزمایش تحریک هورمون رشد را تجویز خواهد کرد.
اگر سطح هورمون رشد بدن شما در طول آزمایش بررسی بیشتر GH بالا باشد، به این معنی است که گلوکز نتوانسته تولید GH را در بدن شما آنگونه که انتظار می رود کاهش دهد. اگر IGF-1 بدن شما نیز بالا بود، ممکن است تشخیص پزشک تولید بیش از حد GH در بدن باشد. از آنجائی که موضوعات مربوط به هورمون رشد موضوعات نادری هستند و برای تشخیص پزشک چالش برانگیز باشند، ممکن است پزشک انجام آزمایشات دیگر را تجویز کند.
اگر سطح هورمون رشد بدن شما در طول آزمون تحریک GH کم باشد، می توان گفت همان میزان تولید GH در بدن شما آنگونه که انتظار می رود نیست. اگر سطح IGF-1 نیز کم باشد، این موضوع می تواند کمبود GH در خون را نشان دهد. در این شرابط باز هم به احتمال زیاد پزشک برای اطمینان بیشتر انجام آزمایشات بیشتر را پیشنهاد خواهد کرد.
بازه طبیعی برای نتایج آزمایش هورمون رشد
طبق آمار منتشر شده از کلینیک Mayo در آزمایش های بررسی بیشتر هورمون رشد، میزان و سطح کمتر از 0.3 نانوگرم در هر میلی لیتر (ng / mL) را محدوده طبیعی می نامیم. هر سطحی بالاتر از این سطح، نشان دهنده اینست که ممکن است بدن بیش از حد هورمون رشد تولید کند.
در آزمایش های تحریک، غلظت بالاتر از 5 نانوگرم در میلی لیتر در کودکان و بالاتر از 4 نانوگرم در میلی لیتر در بزرگسالان به عنوان محدوده طبیعی محسوب می شود.
با این حال، بازه عادی ممکن است بسته به آزمایشگاه و فرد ارائه دهنده خدمات بهداشتی متفاوت باشد. به عنوان مثال، بعضی از دستورالعمل ها برای جبران کامل کمبود هورمون رشد در کودکان، غلظت بالای 10 میلی گرم را با استفاده از آزمایش های تحریک GH توصیه می کنند.
آزمایش GH در کودکان
یک پزشک ممکن است آزمایش GH را برای کودکانی که علائم کمبود GH را دارند، تجویز کنند. این علائم شامل:
- تاخیر در رشد و بزرگی استخوان
- بلوغ دیررس
- قد پایین تر از میزان نرمال
GHD اختلالی نادر است و اغلب علت رشد کم یا جثه کوچک در کودک را نمی توان به این موضوع مرتبط دانست. به دلایل بسیاری، از جمله ژنتیک ساده، ممکن است قد کودک از حد متوسط کمتر باشد.
دفعات رشد آهسته درکودکان بویژه قبل از بلوغ رایج است. کودکان مبتلا به کمبود GH معمولا کمتر از 2 اینچ در سال رشد می کنند.
همچنین آزمایش GH می تواند مفید باشد؛ در صورتیکه نشانه هایی وجود داشته باشد که بدن کودک بیش از حد GH تولید می کند. به عنوان مثال، این موضوع می تواند همراه با یک اختلال کمتر شناخته شده به اسم غول پیکری یا رشد غیرعادی اتفاق بیفتد، که باعث می شود استخوان ها، عضلات و اندام ها در دوران کودکی بیش از حد رشد کنند.
آزمایش GH در بزرگسالان
بدن بزرگسالان برای حفظ توده های عضلانی و تراکم استخوان و نیز تنظیم متابولیسم به GH متکی است.
اگر بدن بزرگسال به میزان کمی هورمون رشد تولید کند، ممکن است تراکم استخوان و توده عضلانی کمی تحلیل برود. یک آزمایش خون معمولی به نام «پروفایل لیپیدی» می تواند تغییرات در میزان چربی خون را نشان دهد. با این حال، موضوع کمبود GH را می توان موضوعی نادر دانست.
GH اضافی در بزرگسالان می تواند یک بیماری نادر به نام اکرومگالی ایجاد کند که در آن استخوان ها ضعیف می شود. در حالیکه آكرومگالي درمان ثابت شده ای ندارد، این بیماری ميتواند منجر به عوارض زيادي از جمله خطر ابتلا به آرتريت و مشکلات قلبي شود.
نتیجه گیری
GH بیش از حد بالا یا پایین می تواند نشان دهنده مشکلات جدی سلامتی باشد. با این حال، مهم است که در نظر داشته باشید که این مشکلات نادر هستند.
پزشک ممکن است برای بررسی میزان GH آزمایش بررسی بیشتر GH و یا آزمایش تحریک GH را تجویز کند. اگر نتایج آزمایش نشان دهنده سطح غیر طبیعی GH باشد، احتمالا پزشک انجام آزمایش های بیشتر را خواستار خواهد بود.
اگر تشخیص پزشک مشکلی مربوط به هورمون رشد فرد باشد، وی قطعا بهترین درمان و دوره درمانی را برای وی آغاز خواهد کرد. اغلب برای افرادی که با کمبود هورمون رشد مواجه هستند، هورمون مصنوعی رشد تجویز می شود. هم برای بزرگسالان و هم کودکان تشخیص زودهنگام برای گرفتن نتایج بهتر بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
