خون در مدفوع کودکان: پنج علت اصلی و درمان آن

فرض کنید که در حال عوض کردن پوشک کودک خود هستید و ناگهان چیزی مشاهده می کنید که باعث می شود دستپاچه شوید. رگه های خون در مدفوع کودکتان دیده می شود. مشاهده خون در مدفوع کودکان به هیچ وجه نرمال نیست و همچون زنگ هشدار است. به علاوه، حتی در ماه های اول، هنگامی که کودک هنوز شیرخوار است ممکن است در مدفوع  او خون مشاهده کنید. این مقاله از بخش سلامت کودک دکتر سلام، در نظر دارد که دلایل این عارضه را بیان کند و به شما راه های پیشگیری از آن را نشان دهد. پس اگر کودکتان هنوز شیرخوار است و هیچ غذایی به جز شیر مصرف نمی کند، چه چیزی باعث ظهور لکه های خون در مدفوع او می شود؟

خون در مدفوع کودکان

معمولا مشاهده کردن خون در مدفوع کودکان به صورت رگه های قرمز یا مایعی قرمز رنگ که با مدفوع مخلوط شده است، قابل رویت است. به علاوه، این لکه های خون به طور واضحی روی خطوط سفید پوشک بچه قابل مشاهده هستند و با رنگ مدفوع کاملا متفاوت هستند.

خون موجود در مدفوع کودکان به دو صورت است: خون قابل مشاهده که به صورت لکه های قرمز قابل رویت است و خون مستتر و پوشیده که تنها از طریق بررسی مدفوع در آزمایشگاه قابل تشخیص است. اگر خونریزی درون معده اتفاق افتاده باشد (به علت عفونت معده و حساسیت)، خون حاصل، هضم شده و باعث تیرگی رنگ مدفوع می شود. تمام این شرایط دلایل یکسانی دارند.

چه عواملی سبب ظهور خون در مدفوع کودکان می شوند؟

در این جا به عواملی که سبب ظهور خون در مدفوع کودکان می شوند، اشاره می کنیم:

۱- ترک خوردگی مقعد:

ترک مقعد، به پارگی درونی رشته های مخاطی مقعدی گفته می شود که این عارضه باعث ظهور لکه های خون در مدفوع می شود. شکاف مقعدی در بین اطفال بسیار رایج است و حتی متخصصان هم دلیل این که چرا کودکان و حتی نوزادان به این عارضه دچار می شوند را نمی دانند. بسیاری معتقدند که برنامه غذایی نوزادان که تنها شامل شیر است باعث شل شدن مدفوع آن ها و در نتیجه باعث تحریک پذیری رشته های مخاطی حساس موجود در مقعد کودکان می گردد. بنابراین، کودکی که به اسهال دچار است، بیشتر از ترک مقعد رنج می برد که این باعث دیده شدن خون در مدفوع او می شود.

گاهی کودکان به یبوست دچار می شوند و این باعث سفت شدن مدفوع آن ها می شود. یبوست گاهی باعث ایجاد لخته خون در مدفوع می شود و علت این عارضه، کشیده شدن بیش از حد ماهیچه های تنگ کننده مقعدی برای عبور مدفوع سفت است. مدفوع سفت باعث ایجاد سوزش می گردد که این اتفاق باعث تشدید این عارضه می گردد.

درمان: همچون دیگر سوزش ها در بدن، ترک مقعد نیز به خودی خود و با گذر زمان درمان می شود. اما در مواقعی که این عارضه شدید است ممکن است که پزشک پمادهای موضعی تجویز کند.

۲- عفونت

انگل حاصل از عفونت معده و روده باعث ظهور آثار خون در مدفوع کودکان می شود. اگر خونریزی همراه با اسهال باشد، می توان گفت که علت آن عفونت روده است که به علت وجود باکتری هایی همچون شیگلا، سالمونلا و کمپیلوباکتر اتفاق می افتد. این باکتری ها باعث ایجاد التهاب در روده و ایجاد پارگی های جزئی می شوند که این اتفاق باعث ظهور خون در مدفوع می گردد. باکتری استرپتوکوک باعث عفونت پوست اطراف مقعد می گردد که این امر باعث ایجاد التهاب و ترک مقعد و در نهایت ظهور خون در مدفوع ،می شود.

گاهی به علت عفونت کودک مبتلا به اسهال می شود و مدفوع کودک به رنگ سبز همراه با رگه خون در می آید. مشاهده خون می تواند نشان دهنده وجود عفونت باشد و رنگ سبز مدفوع هم می تواند به علت عملکرد نامناسب صفرا باشد. سبز رنگ شدن اسهال بیشتر در کودکان شیرخوار اتفاق می افتد.

درمان: تمام این عفونت ها قابل درمان هستند، می توانید از آنتی بیوتیک هایی که پزشک تجویز کرده است استفاده کنید.

۳- ورم مخاط روده بزرگ

این بیماری ناشی از التهاب درونی روده است که به آن زخم کولون هم می گویند. در اطفال و نوزادان این عارضه را ورم مخاط روده بزرگ یا التهاب روده گویند. این بیماری باعث ایجاد زخم های کوچک بر روی روده می شود که ممکن است همراه با درد باشند و این عارضه باعث ظهور خون در مدفوع کودکان می گردد. دلیل این عارضه در کودکان ناشناخته است، اما ژنتیک نقشی اساسی در ابتلا به این بیماری دارد.

انتروکولیت نکروزان (بیماری حاد التهابی دستگاه گوارش) عارضه ای است که باعث ظهور خون در مدفوع کودکانی که زودتر از موقع به دنیا آمده اند، می شود. این کودکان سیستم ایمنی ضعیفی دارند که باعث آسیب پذیر شدن اندام های بدن آن ها در برابر عفونت می شود. در این عارضه، باکتری ها به دیواره روده حمله می کنند و از بین رفتن باکتری ها باعث ایجاد التهاب می گردد که این عارضه باعث ایجاد خون در مدفوع می شود.

درمان: گاهی پزشک برای درمان این عارضه، داروهای ضد التهاب تجویز می کند که بتواند روند التهاب و خونریزی را کنترل کند. پزشک داروهای دیگری همچون آنتی بیوتیک هم تجویز می کند تا پاسخ ایمنی را تنظیم کند. در کودکانی که زودتر از موعد به دنیا آمده اند، آنتی بیوتیک باعث کنترل پیشرفت عارضه می گردد.

۴- بیماری کرون (نوعی بیماری التهاب روده که با التهاب دیواره روده مشخص می شود)

بیماری کرون شامل التهاب روده بزرگ است و تا حدی شبیه به ورم مخاط روده بزرگ می باشد ولی از نظر فیزیولوژی و آسیب شناسی با آن متفاوت است. در کودکان این عارضه را بیماری کرون مربوط به کودکان می نامند. درست مثل بیماری ورم مخاط روده بزرگ دلیل خاصی برای این عارضه وجود ندارد و به نظر می رسد علت آن تحولات ژنتیکی است. اگر فردی در خانواده، مثلا یکی از وابستگان نزدیک، این بیماری را داشته باشد، احتمال ابتلا شدن فرد به این بیماری بالا می رود.

درمان: این بیماری درمان خاصی ندارد. پزشک می تواند داروهایی برای کنترل این عارضه تجویز کند و نوع دارو به شدت مشکل در کودکان بستگی دارد.

۵- آلرژی و حساسیت

حساسیت غذایی نیز گاهی دلیل پدیدار شدن خون در مدفوع است که گاهی با ماده مخاطی همراه است. گاهی کودکان به شیر (شیر گاو و شیر خشک)، گندم، جو، گندم سیاه و جو دو سر حساسیت نشان می دهند. این مشکل گاهی برای کودکانی که تازه شروع به استفاده از مواد غذایی جامد کرده اند و برای کودکانی که از مکمل های گلوتن دار استفاده می کنند، اتفاق می افتد. برای مثال، مکمل های ویتامینه معمولا شامل جو هستند که جو نیز دارای گلوتن است. در نتیجه پس از استفاده از مکمل های ویتامینه ممکن است در مدفوع کودکان آثار خون دیده شود و تنها در صورتی خونریزی قطع می شود که استفاده از این مکمل ها را قطع کنید.

حساسیت غذایی گاهی سبب بروز عارضه هایی همچون حساسیت روده بزرگ و سندروم انتروکولیت پروتئین موجود در مواد غذایی (FPIES) می گردد، که این دو عارضه به علت واکنش و حساسیت به پروتئین موجود در مواد غذایی ایجاد می شوند. این دو عارضه سبب استفراغ و اسهال خونی در کودکان می گردند.

درمان: حساسیت و آلرژی می تواند در تمام طول عمر همراه فرد باشد اما از طریق پیشگیری های توصیه شده توسط کارورزان بهداشت، می توانیم آن را کنترل کنیم.

به یاد داشته باشید که بین خونریزی ناشی از حساسیت غذایی و لکه های قرمز در مدفوع که بر اثر مصرف مواد غذایی خاصی به وجود می آیند، تفاوت وجود دارد.

مواد غذایی که باعث قرمز رنگ شدن مدفوع می شوند

برخی از مواد غذایی که باعث تغییر رنگ مدفوع از قرمز تا مشکی می شوند که گاهی ممکن است رنگ قرمز حاصل از آن را با خون اشتباه بگیرند. این رنگ قرمز در حقیقت ناشی از رنگ غذا است و هیچ گونه ارتباطی به خون ندارد. در این جا به برخی از مواد غذایی که باعث قرمز رنگ شدن مدفوع می گردند اشاره می کنیم:

• چغندر
• گیاه کرن بری
• گوجه
• ژلاتین قرمز رنگ

مکمل های دارای آهن گاهی باعث قرمز شدن یا سیاه رنگ شدن مدفوع می گردند. این کاملا عادی است. داروهایی نظیر آنتی بیوتیک سفدینیر که برای عارضه های ناشی از گوش درد استفاده می شود باعث قرمز رنگ شدن مدفوع می گردد.

گاهی کودک شما از درد معده رنج می برد اما هیچ آثار خونی در مدفوع او دیده نمی شود. در این شرایط ممکن است خون نهانی در مدفوع وی وجود داشته باشد که در بالا به آن اشاره کردیم.

چگونه این عارضه ها را تشخیص دهیم؟

خون موجود در مدفوع، چه قابل مشاهده باشد چه نباشد، پدیده ای عادی برای کودکان نیست و باید کودک را برای معاینه به مراکز درمانی ببرید.

این عارضه را از طریق روش های زیر می توان به طور دقیق تشخیص داد و روش های زیر، مقدار خون موجود در مدفوع را شناسایی می کنند:

تشریح مدفوع:

گاهی پزشک پیشنهاد بررسی و تشریح آسیب شناختی مدفوع کودک را می دهد. این تشریح باعث تشخیص باکتری، ویروس، مخاط و میزان خون دقیق موجود در مدفوع می گردد. این آزمایش همچنین خون پنهان موجود در مدفوع را نیز تشخیص می دهد.

آزمایش خون:

آزمایش خون دومین آزمایش ضروری است که نشان می دهد آیا لکه های خون موجود در مدفوع کودک به علت وجود عفونت است یا خیر.

تشخیص علائم بیماری:

گاهی کارورز بهداشت پس از گرفتن آزمایش های مختلف از کودک شما به این نتیجه می رسد که علاوه بر خون موجود در مدفوع، این کودک علائم و بیماری های دیگری نیز دارد. پزشکان در شرایط آزمایشگاهی و بسیار دقیق بافت زنده را مورد بررسی قرار می دهند، و نمونه ای از بافت کودک را بررسی می کنند تا به ماهیت اصلی مشکلات کودک پی ببرند و اگر عارضه ای جدی در بدن وجود داشت از راه های مختلفی سعی در برطرف کردن آن می کنند.

آیا خون موجود در مدفوع عوارض دیگری هم دارد؟

اگر خون موجود در مدفوع کودک را نادیده بگیرید و آن را درمان نکنید، این عارضه بدتر می شود و کودک در معرض ابتلا به عارضه های دیگری نیز قرار می گیرد:

زخم شدن اطراف دهانه مقعد:

ترک خوردگی مکرر مقعدی باعث ایجاد زخم های دائمی در اطراف دهانه مقعد می شود و هنگام دفع مدفوع باعث سوزش و حساسیت می شود.

عفونت موضعی:

گاهی دهانه مقعد به علت وجود باکتری های پوستی عفونت می کند و باعث التهاب و دفع مدفوع دشوار و دردناک می شود. به علاوه، التهاب پوستی گاهی به دستگاه های تناسلی هم می رسد و باعث بدتر شدن اوضاع می گردد.

انسداد روده:

عارضه هایی همچون ورم مخاط روده بزرگ و بیماری کرون باعث التهاب دیواره های روده می شوند و این پدیده باعث می شود که مواد غذایی به سختی بتوانند حرکت کنند و باعث کم شدن سرعت پروسه هضم شدن غذا و اختلال در غذا خوردن کودکان می گردد.

سوء تغذیه:

از آن جایی که گاهی کودکان قادر به هضم درست غذا نیستند، ممکن است دچار بیماری سوء تغذیه شوند، زیرا مواد موجود در غذا به سختی توسط دیواره های روده جذب می شوند. به علاوه، کودک در حال از دست دادن خون از طریق مدفوع است که همین عامل ریسک ابتلا به کم خونی را بالا می برد.

زخم:

افرادی که از بیماری کرون رنج می برند در معرض ابتلا به زخم شدگی مجرای گوارشی و زخم شدن دهان هستند. این زخم ها ممکن است باعث عفونت شوند.

اگر به توصیه های درمانی پزشک خود به دقت عمل می کنید، دیگر لازم نیست که نگران این عارضه ها باشید. می توانید برای کاهش و پیشگیری از پدیدار شدن خون در مدفوع کودکان از اقدامات پیشگیرانه احتیاطی استفاده کنید.

اقدامات احتیاطی برای پیشگیری از ظهور خون در مدفوع کودکان

۱- شیر مادر بهترین تغذیه است: در شش ماه اول تنها تغذیه کودک باید شیر مادر باشد. شیر مادر برای مجرای معده ای – روده ای کودک بسیار مناسب است و مملو از پادتن هایی است که مانع عفونت می شوند. شیر مادر به ارتقاء سیستم ایمنی کودکان نیز کمک شگرفی می کند.

۲- بازبینی مرتب: مرتبا دهانه مقعد کودک خود را چک کنید تا از نبود آثار پارگی و عفونت مطمئن شوید. اگر به موردی برخوردید که حس کردید احتیاج به مراقبت و درمان پزشکی دارد پس وقت را از دست ندهید و به پزشک مراجعه کنید.

۳- دائما مواظب حساسیت و آلرژی باشید: هنگامی که پزشک آلرژی را تشخیص داد مراقب باشید که کودکتان از آن مواد آلرژی زا دوری کند. به کودک اجازه مصرف غذاهای آلرژی زا را ندهید. حساسیت غذایی از طریق استفاده از اپی نفرین (آدرنالین) که پزشک تجویز کرده قابل درمان است.

دائما به مدفوع کودک توجه کنید و اگر هر گونه تغییری مشاهده کردید به پزشک مراجعه کنید. گاهی با یک راه حل ساده مشکل شما حل می شود.