آمبلیوپی یا تنبلی چشم وضعیتی است که در آن، بینایی یک یا هر دو چشم فرد کم می شود و حتی با استفاده از عینک هم نمی توان این شرایط را تصحیح کرد. این یک اختلال رشدی است و زمانی رخ می دهد که چشم و مغز، هماهنگی مناسبی برای تولید تصاویر بصری نداشته باشند. در صورتی که این ضعف بینایی در مراحل اولیه خود درمان نشود، می تواند منجر به از دست دادن بینایی فرد شود. در این مقاله از بخش چشم و چشم پزشکی دکتر سلام به بررسی آمبلیوپی می پردازیم.
تنبلی چشم یا آمبلیوپی چیست؟
آمبلیوپی اختلال رشدی چشم است که با ناهنجاری در توسعه بصری فرد مشخص می شود. چشم ضعیف معمولا به سمت داخل و یا خارج منحرف می شود و این موجب درک نادرستی از تصاویر می شود و زمانی این اتفاق می افتد که مغز و چشم با یکدیگر هماهنگ نباشند.
آمبلیوپی، معمولا با استرابیسم (لوچی یا دوبینی) اشتباه گرفته می شود. با این وجود، لوچی، در صورت عدم درمان- به دلیل هماهنگی ضعیف چشم ها در انتقال سیگنال- ممکن است به تنبلی چشم منجر شود.
آمبلیوپی معمولا از زمان تولد تا 7 سالگی کودک مشاهده می شود. عدم درمان آمبلیوپی، علت اصلی از دست دادن بینایی کودک است. طبق گزارشات حاضر، حدود % 2-4 کودکان از آمبلیوپی رنج می برند.
علل آمبلیوپی چیست؟
پردازش ناقص بصری توسط مغز، علت اصلی آمبلیوپی است. این نیز زمانی رخ می دهد که فیبرهای عصبی قادر به انتقال سیگنال از مغز به چشم یا بالعکس نباشند.
علل دیگر تنبلی چشم عبارتند از:
- لوچی چشم (چرخیدن چشم به یک سمت)
- سابقه آمبلیوپی در اعضای خانواده
- تفاوت در میزان درک اشیاء
- آسیب به چشم به علت حادثه یا درگیری
- کمبود ویتامین A
- زخم یا شکاف قرنیه
- جراحی چشم
- نقص های بینایی مانند آستیگماتیسم، نزدیک بینی یا دوربینی
- گلوکوم (کوری تدریجی)
علائم آمبلیوپی چیست؟
تشخیص علائم اولیه آمبلیوپی (تا زمانی که وضعیت کودک شدیدتر شود) دشوار است. نشانه ها و علائم تنبلی چشم عبارتند از:
- درک بصری ضعیف
- حرکت چشم به سمت داخل و یا خارج
- چرخش سر به دنبال یک شی
- پلغ زدن به اشیا از یک سو
- لوچ بودن
- دوبینی
عوامل خطر تنبلی چشم چیست؟
عواملی که باعث افزایش خطر آمبلیوپی می شوند عبارتند از:
- سابقه آمبلیوپی در اعضای خانواده
- ناهنجاری های رشد
- کودکانی که در گروه سنی 0 تا 8 سال دروغ می گویند
- تولد نارس
- جسه کوچک نوزاد در هنگام تولد
عوارض آمبلیوپی چیست؟
عوارض ناشی از تنبلی چشم- در صورت درمان نکردن- از دست دادن جزئی یا دائمی بینایی است که این خود، شایع ترین علت از دست دادن بینایی در بزرگسالان است.
تشخیص
معمولا در بیماران مبتلا به آمبلیوپی، تنها یک چشم تحت تاثیر قرار می گیرد. مداخله فوری پزشکی بر اساس پیدا کردن تفاوت بینایی بین دو چشم صورت می گیرد. آزمایشات انجام شده برای ارزیابی عملکرد چشم عبارتند از:
- تشخیص حروف با اندازه های مختلف بر روی صفحه نمایش
- متمرکز کردن نور به یک چشم و سپس هر دو چشم
- امکان نظاره چشمتان توسط پزشک با کمک لنز بزرگنمایی
- بررسی وضوح دید چشم
- بررسی قدرت عضلانی یک یا هر دو چشم
- بررسی قابلیت تمرکز هر دو چشم
چگونه تنبلی چشم درمان می شود؟
آمبلیوپی می تواند به طور موثر با استفاده از قطره چشم، عینک، لنزهای تماسی، چشم بند و علاج بصری درمان شود.
عینک یا لنزهای تماسی:
آستیگماتیسم، نزدیک بینی یا دوربینی می تواند عامل اصلی آمبلیوپی باشد که این مهم را می توان با کمک عینک و یا لنزهای تماسی اصلاح کرد.
قطره چشم:
قطره چشم برای درمان کدری دید استفاده می شود که بیمار را تشویق می کند که از چشم ضعیف خود بیشتر استفاده کند. تحریک مکرر چشم ضعیف به بهبود پردازش تصویری و بینایی فرد کمک می کند.
چشم بند:
چشم بند، چشم را می پوشاند. این کار برای تقویت چشم ضعیف انجام می شود تا عملکرد چشم را تقویت می کند و بسته به شدت شرایط، توصیه می شود که حداقل 2 تا 3 ساعت در روز از آن، استفاده شود. این کار به توسعه منطقه آسیب دیده مغزی- که بینایی فرد را کنترل می کند- کمک می کند.
فیلتر Bangerter:
فیلتر مخصوصی است که روی لنز چشم قوی قرار می گیرد. این فیلتر تصاویر را با عبور از لنز، تار می کند، در نتیجه عملکرد چشم ضعیف را تحریک می کند.
جراحی:
در صورت انحراف چشم، عمل جراحی انجام می گیرد تا عضلات چشم را هموار سازد. تطبیق عضلات چشمی ممکن است بینایی چشم ضعیف را بهبود بخشد.
طول درمان تنبلی چشم- که ممکن است از هفته ها تا ماه ها متغیر باشد- به بهبود بینایی فرد کمک می کند. با این حال، در شرایط شدید، درمان معمولا بین 6 ماه تا 2 سال متغیر است.
مراقبت های حمایتی:
درمان های حمایتی از جمله نقاشی، بازی های رایانه ای و یا حل پازل در افزایش عملکرد چشم ضعیف، موثر است.
برخی از پرسش های متداول درباره تنبلی چشم
چگونه تنبلی چشم روی چشم تاثیر می گذارد؟
چشم، تصاویر دریافتی را پردازش می کند و سیگنال های آن را را به مغز می فرستد. در صورت تنبلی چشم، چشم ضعیف تر قادر به پردازش تصاویر دریافتی نیست. بنابراین تنها سیگنال های چشم قوی تر به مغز منتقل می شوند که موجب دید جزئی چشم ضعیف تر می شود. نادیده گرفتن علائم ضعف چشمی در نهایت منجر به از دست دادن بینایی فرد می شود.
چگونه می توان از بروز تنبلی چشم جلوگیری کرد؟
تشخیص و درمان زودهنگام، از بروز تنبلی چشم جلوگیری می کند. برطرف کردن اشتباهات انکساری غیر متعادل و استفاده از اقدامات اصلاح کننده مانند عینک و لنزهای تماسی مانع از بروز تنبلی چشم می شود.
تنبلی چشم چگونه فعالیت های روزانه را تحت تاثیر خود قرار می دهد؟
انجام فعالیت هایی که نیاز به درک عمیقی دارند ممکن است تحت تاثیر این بیماری قرار گیرند. درمان به موقع و انجام تمرینات چشمی می تواند این شرایط را بهبود بخشند.
آیا می توان شرایط تنبلی چشم را وارونه کرد؟
بله. تشخیص زودهنگام و درمان تنبلی چشم یا دانستن علت اصلی آن در بازگشت شرایط بیماری کمک می کند. این شرایط را می توان با استفاده موثر از چشم بند، قطره چشمی و یا عینک برطرف کرد.
