در مورد خواص پونه چه می دانید؟ آیا می دانید پونه هم انواع مختلفی دارد؟ هر دو گیاه از تیره نعناع هستند و هر دو را پونه می نامند. اچ. پوله ژون (پونه آمریکایی) در جنگل ها و در مناطق شمالی و شرقی ایالات متحده و کانادا رشد می کند در حالی که ام. پوله ژون در بخش هایی از اروپا یافت می شود. پونه یک گیاه بادوام با رشد خوب و گل های کوچک و بنفش در انتهای ساقه است. برگ های آن سبز خاکستری و مثل دیگر گیاهان تیره نعناع آروماتیک هستند. در این مقاله از بخش طب سنتی و گیاهان دارویی دکتر سلام به بررسی خواص این گیاه می پردازیم.
پونه چیست؟
پونه گیاهی خزنده با نام علمی Mentha Pulegium و بومی اروپاست. از پیشوند Mentha که به معنی نعنا می باشد در نام این گیاه پر خاصیت استفاده می شود چون برگ های آن بویی شبیه نعنا می دهند. اسانس روغنی این گیاه به روش تقطیر از گیاه تازه پونه به دست می آید و حاوی اجزای اصلی آن مثل ایزومنتون، نئومنتون، منتون و پولگوان است. روغن پونه مقدار زیادی پولگوان دارد و همین ماده این روغن را به سم مهلکی تبدیل کرده است.
در واقع نکته تعجب بر انگیز درباره روغن این گیاه همین مساله است که چرا سالیان سال است از روغن این گیاه با وجود چنین سمی به عنوان یک داروی سنتی استفاده می شود. اما باید بدانید که بسیاری از داروها هم بر اساس سموم گیاهی و حیوانی ساخته می شوند و میزان مسمومیت با هر دارو به مقدار استفاده و تعداد دفعات استفاده از آن دارو بستگی دارد. بنابراین قبل از اینکه به مرور خواص درمانی پونه بپردازیم باید این نکته را ذکر کنیم که فقط در صورت تجویز پزشک می توانید از این گیاه و روغن آن استفاده کنید چون گزارش های متعددی درباره مرگ و میر ناشی از مصرف بی رویه و نادرست این داروی گیاهی وجود دارد.
کاربرد سنتی پونه
پونه به قرن بیست و یکم قبل از میلاد بر می گردد، زمانی که طبیعت شناس رومی به نام پلینی و پزشك یونانی به نام دیواسکورید آن را معرفی کردند. در قرن هفدهم، نیکلاس کولپر، گیاه شناس انگلیسی، در مورد برخی از کاربردهای این گیاه از جمله نقش آن در بیماری های زنان، نیش های سمی و هضم، نوشت. مهاجران اروپایی از گیاه برای درمان بیماری های تنفسی، زخم دهان و اختلالات زنانه استفاده می کنند. روغن گیاه از بین برنده کک ها است، و نام pulegioides به کلمه کک اشاره دارد و برای درمان قرمزی پوست نیز استفاده می شود. علاوه بر این، روغن این گیاه عامل سقط جنین و محرک قاعدگی است. روغن و دمنوش برگ در درمان ضعف و درد معده استفاده می شود.
کاربرد این گیاه در دفع حشرات، ضد عفونی کننده، معطر و طعم دهنده، محرک قاعدگی ، ضد نفخ، تحریک کننده، ضد اسپاسم و اختلالات روده، جوش های پوستی و سینه پهلو است. تصور می شود که اثر آن در سقط جنین به دلیل تحریک رحم و انقباض رحمی است. تاثیر آن بر رحم غیر قابل پیش بینی و خطرناک است. دوزهایی که سبب سقط جنین می شود در بعضی موارد عامل مرگ و میر است. پونه به هیچ عنوان در دوران بارداری ایمن نیست.
روش مصرف پونه کوهی در طول روز
برای این کار 3 قاشق چایخوری از برگ های گیاه پونه‌ی کوهی را در 1 فنجان آب داغ ریخته و اجازه دهید به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه بماند تا دم بکشد. یک روش دیگر برای مصرف پونه گوهی در طول روز، اضافه کردن ۴ تا ۵ قطره از روغن پونه کوهی به 1 لیوان آب میوه ی کم کالری است. انجام این روش یک بار در روز کافی است و بیش تر از آن توصیه نمی شود.
پونه کوهی
انواع پونه ها خصوصا پونه کوهی بی اشتهایی و ضعف معده را درمان می کند و همچنین سکسکه را تسکین می دهد. گیاه پونه، پاک کننده، باز کننده و نرم‌کننده مواد صفرایی و سودایی در بدن است، استفاده از خود گیاه و یا آب پز آن در درمان بیماری یرقان مفید است.
فواید و مزایای پونه و روغن پونه
پونه و روغن این گیاه سرشار از خواص و ویژگی های موثر هستند که از میان آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضد میکروب و باکتری
- درمان دردهای روماتیسمی
- ضد آرتریت و درد مفاصل
- ضد عفونی کننده
- تصفیه کننده خون
- کمک به هضم غذا و بهبود سیستم گوارشی
- ضد احتقان و گرفتگی
- قاعدگی آور
- حشره کش قوی
- قابض و تنگ کننده منافذ پوست
- محرک گردش خون
ضد میکروب و ضد باکتری
در واقع خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی پونه مدیون وجود همان سمی است که قبلا به آن اشاره کردیم. پولگوان نام ماده ای سمی است که در پونه وجود دارد و حتی در مقادیر خیلی کم می تواند میکروب ها را از بین ببرد. اما یادتان باشد با وجود اینکه پونه می تواند از بدن در برابر عفونت ناشی از میکروب ها و باکتری ها محافظت کند ولی مصرف روغن آن به مقدار زیاد برای انسان بسیار خطرناک و مرگبار است.
ضد روماتیسم و درد مفاصل
املاح موجود در روغن پونه تصفیه کننده خون هستند و گردش خون را در مفاصل افزایش می دهند. به همین دلیل این روغن به دارویی موثر برای درمان روماتیسم و آرتریت مفاصل تبدیل شده است. خاصیت تصفیه کنندگی روغن این گیاه باعث می شود تا سمومی مثل اسید اوریک که اصلی ترین عامل بروز روماتیسم است از بدن دفع شوند.
علاوه بر این، اثر بی حس کنندگی پونه باعث کاهش درد ناشی از روماتیسم و آرتریت می شود. گرما بخشی این گیاه و روغن آن، هم درد منطقه آسیب دیده را کم می کند و احساس راحتی بیشتری به بیمار می دهد. در نهایت اینکه مصرف روغن این گیاه خونرسانی و گردش خون را در اندام های مهم بدن افزایش می دهد و همین مساله باعث گرم شدن مفاصل و کاهش درد روماتیسم و آرتریت می شود.
ضد عفونی کننده
اکثر زخم ها و عفونت ها در اندام های داخلی بدن به خصوص دستگاه ادراری، مجاری ادراری، کلیه ها و رحم ناشی از عفونت های میکروبی هستند. خاصیت سمی بودن روغن این گیاه آن را به یک ماده ضد عفونی کننده قوی تبدیل کرده است که به راحتی می تواند میکروب ها و باکتری ها را از بین ببرد. با این حال حتما باید از این روغن تحت نظر پزشک و به مقدار خیلی کم استفاده شود چون بسیار سمی و مرگبار است.
تصفیه کننده خون
تحقیقات نشان می دهند که پونه را می توان نوعی تصفیه کننده قوی محسوب کرد. برخی از ترکیبات موجود در این روغن باعث پاکسازی خون و دفع سموم مضر از بدن می شوند. مصرف این گیاه نه تنها گردش خون را بهبود می بخشد بلکه میزان اکسیژن در خون را هم افزایش می دهد و در نتیجه باعث پاکسازی سلول ها و اندام های مختلف می شود.
کمک به هضم غذا و بهبود سیستم گوارش
در طب سنتی از پونه برای تسهیل روند غذا استفاده می شود. علاوه بر این تحقیقات نشان می دهند روغن این گیاه هم می تواند با افزایش ترشح اسید معده به هضم غذا کمک کند.
قاعدگی آور
یکی دیگر از خواص و ویژگی های معروف پونه خاصیت قاعدگی آور آن است. از این گیاه می توان برای درمان خانم هایی که سیکل قاعدگی شان به تعویق افتاده و یا کاملا متوقف شده استفاده کرد چون مصرف آن باعث تحریک ترشح هورمون های استروژن و پروژسترون می شود.
حشره کش قوی
از آنجایی که روغن پونه هم برای انسان و هم برای سایر موجودات سمی به حساب می آید می توان از آن به عنوان حشره کشی قوی در اسپری ها استفاده کرد. بررسی ها نشان می دهند ترکیبات موجود در این روغن حشرات را دور می کند و مانع از رشد آنها می شود.
قابض و تنگ کننده منافذ پوست
در طب سنتی از خواص منقبض کننده پونه برای سفت شدن و استحکام لثه ها استفاده می شود. از این گذشته پونه می تواند روی پوست هم اثر بگذارد و مانع آویزان یا شل شدن آن شود. مصرف روغن و گیاه پونه باعث رشد موها هم می شود و به خاطر خاصیت قابض بودنش در درمان خونریزی ها نیز از آن استفاده می کنند.
محرک گردش خون
روغن این گیاه میزان گردش خون را در بدن افزایش می دهد و خونرسانی به اندام های مختلف را بیشتر می کند. همین مساله به نوبه خود اثر گرما بخش دارد و بنابراین می تواند احساس سرمای ناشی از تب را کاهش دهد.
ضد احتقان و گرفتگی
همانطور که گفتیم روغن پونه حاوی مواد سمی است و خواص ضد ویروسی دارد. بنابراین می توان از آن برای درمان عفونت های ریوی استفاده کرد. علاوه بر این ترکیبات موجود در روغن پونه باعث کاهش خلط ریه ها و دستگاه تنفسی می شوند و به همین دلیل این روغن یکی از داروهای سنتی ضد احتقان و گرفتگی به شمار می آید.
درمان مشکلات معده
از دوزهای بسیار پایین پونه می توان برای درمان مشکلات و بیماری های معده استفاده کرد. ترکیبات موجود در این گیاه با تحریک ترشح اسیدهای معده و صفرا به حفظ تعادل اسید و باز در معده کمک می کنند و التهاب و تحریکات دستگاه گوارش را هم کاهش می دهند.
این گیاه دارای خاصیت ضد سرطانی است
پونه کوهی دارای بعضی از آنتی اکسیدان های قوی و ضروری برای مبارزه با رادیکال های آزاد است.آنتی اکسیدان ها به طور طبیعی می توانند در بدن تولید شوند، اما مقدار آنتی اکسیدان های تولید شده توسط بدن کافی نخواهد بود، به همین علت مصرف خوراکی های حاوی آنتی اکسیدان برای بر طرف کردن نیاز روزانه بدن به شدت توصیه می شود.
تحریک سوخت و ساز بدن
پونه سوخت و ساز بدن را سریع تر می‌کند تا بدن بتواند عملکرد درستی داشته باشد. سوخت و ساز سالم برای مطمعن شدن از عملکرد درست بدن ضروری می باشد.
با این حال، عوامل زیادی هستند که بر سیستم سوخت و ساز بدن تاثیر گذارند.
پونه جذب مواد مغذی را بهبود می بخشد
امروزه افراد در مورد غذایی که می خورند فکر می کنند اما کمتر آن ها می دانند که سیستم گوارشی ناسالم می تواند جذب مواد غذای موجود در خوراکی ها را کاهش دهد.
خوراکی های سرشار از فیبر فعالیت درون سیستم گوارشی و روده ها را تحریک می کند و این مورد به شما اطمینان می دهد که جذب مواد مغذی به درستی انجام شده است.
منبع طبیعی اسید های چرب امگا ۳
وجود اسیدهای چرب امگا ۳ در بدن انسان ضروری است اما افراد زیادی فکر می کنند که اسیدهای چرب امگا ۳ تنها از خوراکی های دریایی حاصل می‌شوند آن ها نمی دانند که پونه کوهی نیز دارای درصد نسبتا زیادی از اسیدهای چرب امگا ۳ است. بنابراین، برای کسانی که به خاطر آلرژی نمی‌توانند غذای دریایی مصرف کنند یا اینکه این غذاها را دوست ندارند، پونه کوهی می‌تواند جای آنها را پر کند و اسیدهای چرب امگا۳ لازم را برای بدن فراهم آورد.
سطح کلسترول بدن را متعادل می سازد
به دلیل صفر بودن سطح کلسترول پونه کوهی، آدم های مبتلا به مشکل کلسترول باید پونه کوهی را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنند.
سایر دلایل استفاده از پونه کوهی عبارتند از:
اسیدهای چرب امگا 3 موجود در پونه کوهی می‌توانند به متعادل ساختن سطح کلسترول بدن کمک کنند. بنابراین، پونه کوهی یکی از آن خوراکی هایی است که به افراد مبتلا به مشکل کلسترول توصیه می شود.
پونه لخته شدن صحیح خون را بهبود می بخشد. لخته شدن خون اتفاق چندان خوشایندی نیست زیرا گاهی این لخته ها در جایی تشکیل می شوند که مشکلاتی را در افراد ایجاد می کند. برای مثال در شریان ها اتفاق می افتد که جریان گردش خون را بر هم می زند.
از طرفی اگر خون توانایی لخته شدن را نداشته باشد، وقتی انگشتتان را ببرید، مدام خونریزی خواهد داشت و بند نخواهد آمد که این قضیه ترسناک است. پونه کوهی دارای خواصی است که لخته شدن درست و به موقع خون را در بدن بهبود افراد مصرف کننده ی آن می بخشد.
خواص دیگر روغن پونه
مصرف پونه تحت نظر پزشک و در مقادیر کم می تواند به درمان بیماری هایی مثل صرع، مشکلات مربوط به کبد و مثانه، زردی و یرقان، هپاتیت و همین طور درمان تومورهای مختلف کمک کند.
هشدار مهم در مورد مصرف روغن پونه
روغن پونه هم برای انسان و هم برای سایر حیوانات بسیار سمی و خطرناک است. مصرف این روغن حتی در مقادیر کم و دوزهای پایین هم می تواند باعث مرگ شود. علاوه بر این مصرف این روغن در دوران بارداری ممنوع است چون باعث سقط جنین می شود. از این دارو در آروماتراپی یا رایحه درمانی هم نمی توان استفاده کرد چون استنشاق بخار آن حتی در مقدار خیلی کم می تواند به ریه ها، دستگاه تنفسی و کبد آسیب جدی بزند.
ترکیب روغن پونه با گیاهان دیگر
روغن پونه را می توان با روغن سیترونلا، شمعدانی، اسطوخودوس، مریم گلی و رزماری ترکیب کرد.
دوز توصیه شده روغن پونه
روغن پونه معمولا به عنوان روغن فرار استفاده می شود. به علت سمیت شدید در دوزهای 5 گرم، نباید از آن استفاده کرد.
سم شناسی
مصرف زیاد پونه عامل سقط جنین، نارسایی کلیوی، نارسایی کبد و مرگ است. مقدار کمی روغن باعث هذیان، بیهوشی، شوک، صرع و اختلالات شنوایی و بصری می شود.
اگر چه ما در این مقاله به بررسی خواص و مزایای این گیاه پرداختیم اما اکثر موارد استفاده از این گیاه به شکل سنتی بوده اند و هیچ تضمینی برای درستی آنها وجود ندارد. هنوز مطالعات و تحقیقات کافی برای اثبات خواص دارویی روغن این گیاه وجود ندارد و تنها چیزی که با اطمینان می توان گفت این است که روغن این گیاه حاوی ترکیبات سمی است و به عنوان حشره کش می توان از استفاده کرد و مصرف آن مطمئنا باعث سقط جنین می شود. بنابراین حتما قبل از استفاده از روغن پونه با پزشکتان مشورت کنید تا در جریان احتیاط های لازم در این خصوص قرار بگیرید.
خواص عرق پونه
خاصیت آنتی بیوتیک
عرق پونه دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی و آنتی بیوتیک بوده که باعث می شود تا به عنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی عمل کند. عرق پونه به دلیل داشتن ترکیبات ضد باکتریایی، یک داروی فوق العاده برای رفع عفونت هایی مانند: عفونت های ناحیه تناسلی، ادراری و گلو دردهای چرکین است.
درمان بیماری سینوزیت
بخور و عرق گیاه پونه برای بهبود بیماری سینوزیت بسیار کاربردی و مفید است. همچنین از عرق پونه برای درمان گلو درد نیز استفاده می شود.
باد شکن و ضد نفخ
عرق پونه دارای خاصیت های ضد نفخ، ضد بلغم و سودا است و برای دفع انگل مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از عرق این گیاه دارویی برای درمان خانگی سوء هاضمه استفاده می شود.
تقویت قوای جنسی
یکی دیگر از خواص عرق گیاه پونه تقویت قوای جنسی در افراد است.
درمان بیماری سرماخوردگی
عرق پونه برای درمان بیماری های سرماخوردگی، زکام و انواع سردردها کاربرد دارد.
ضد سرفه و خلط آور
برخی از ترکیبات شمیایی موجودی که در عرق پونه وجود دارد موجب می شود تا عرق پونه دارای خاصیت خلط آور باشد و به همین دلیل برای درمان سرفه و سیاه سرفه مورد استفاده قرار گیرد.
درمان بیماری بی اختیاری در ادرار و سوزش شدید ادرار
از عرق گیاه پونه برای درمان بیماری های بی اختیای ادرار، سوزش شدید ادرار و سایر ناراحت های مربوط به مجاری ادرار استفاده می شود.
نحوه مصرف عرق پونه
نحوه ی مصرف عرق پونه در بزرگسالان : برای استفاده از عرق پونه کافی است، به مقدار 1 الی 1/2 فنجان از آن را پس از هر وعده غذایی خود میل کنید. نحوه مصرف عرق پونه در کودکان : استفاده از عرق پونه در کودکان زیر 2 سال ممنوع است، برای کودکان بالای 2 سال کافی است، به مقدار 1/2 فنجان از عرق پونه را پس از هر وعده غذایی استفاده شود. البته اگر قصد استفاده از عرق پونه در کودکان را دارید قبل از آن با پزشک اطفال مشورت کنید.
همچنین می توانید مقداری آب به عرق پونه اضافه کنید. بعضی از افراد از عرق پونه در شربت استفاده می کنند. برای این کار کافی است فقط مقداری آب، شکر، تخم شربتی، خاک شیر و .. را با عرق پونه مخلوط کردن و نوش جان کنید.
فواید روغن پونه برای پوست
گیاه پونه برای سلامت و زیبایی پوست و مو به عنوان محلول زیبایی عمل می کند. چرا پونه کوهی برای پوست خوب است؟ زیرا این گیاه همه ی خواص ضد قارچی، ضد عفونی و همچنین خواص آنتی اکسیدانی را که برای پوست مفید می باشند را دارد. خواص ضد قارچی و ضد عفونی کننده که در گیاه پونه موجود است برای درمان ناراحتی های پوستی مفید می باشند، این در حالی است که آنتی اکسیدان ها موجود در پونه برای حفظ سلامت سلول های پوستی و بازسازی سلول ها مفید می باشند. روغن پونه از چین و چروک پوست صورت جلوگیری کرده و برای رفع خارش و سیاهی پوست، مفید است روغن پونه را به پوست بدن خود بمالید.
طرز تهیه روغن پونه :
ابتدا برگ های پونه تازه را در روغن مایع خیسانده، مقابل آفتاب بگذارید تا آب اضافی آن تبخیر شود و یا آن را کمی حرارت دهید. حواستان باشد آن را در ظروف سربسته نگذارید چون اسانس و عطر پونه عوض می شود. در نهایت آن را از صافی رد کرده و روغن را روی پوست صورت بگذارید.
دمنوش پونه و آویشن
مواد لازم :
- آویشن : ۲ قاشق غذاخوری
- نبات و یا عسل : به مقدار لازم
- آب جوش : ۲ پیمانه
- پونه کوهی : ۱ قاشق غذاخوری
طرز تهیه :
برای اطمینان از تمیز بودن پونه و یا آویشن آن ها را بشورید.
پونه و آویشن را درون قوری بریزید و آب جوش را به آن اضافه کنید و روی بخار کتری در حال جوش به مدت 30 دقیقه بگذارید تا دم بکشد.
و بعد از دم کشید آن را از صافی رد کرده و با استفاده از نبات و عسل دمنوش خود را شیرین کرده و میل کنید.
دمنوش پونه کوهی و آویشن در فصل پاییز و زمستان بسیار کاربردی است، این دمنوش خاصیت ضد عفونی کنندگی داشته و برای درمان سرماخوردگی بسیار مفید است.
دمنوش پونه و نعناع
مواد لازم:
- نعنا و پونه تازه به اندازه ۱ قاشق غذاخوری
- نبات و لیموی تازه به اندازه لازم
- آب جوش فقط ۲ لیوان
طرز تهیه:
نعنا و پونه را دورن قوری بریزید و آب جوش را به آن اضافه کنید و روی حرارت غیر مستقیم کتری به مدت ۱۵ دقیقه قرار دهید. این دمنوش هر چقدر بیشتر دم بکشد بهتر است.
سپس دمنوش را از صافی رد کرده و لیمو و نبات را به آن اضافه کنید. دم کشیده و صاف کرده این دمنوش به مدت چند روز قابل استفاده است.
بهترین فصل برای استفاده از این دمنوش، فصل بهار است که گیاه هان بو و عطر خاصی دارند.
خواص پونه و نعناع
ضد اسهال، ضد استفراغ، ضد نفخ، تقویت کننده معده، خوش بو کننده دهان، رفع کننده خستگی و تقویت کننده قلب می باشد. این دمنوش برای درمان لاغری بسیار مفید بوده و
فواید زیادی برای سلامتی بدن دارد. از جمله:
- برای بهبود متابولیسم بدن و افزایش چربی سوزی کاربرد دارد و منجر به لاغری و کاهش وزن می شود.
- به کاهش وزن کمک شایانی خواهد کرد.
- دارای یک جز فعال است که به حل شدن چربی کمک می‌کند.
- به هضم غذا و کاهش نفخ نیز کمک می کند.
- با دو عامل اصلی پرخوری یعنی افسردگی و استرس مبارزه می‌کند.
طرز تهیه دمنوش و چای پونه:
مواد لازم :
- برگ پونه تازه : 4 الی 6 قاشق غذاخوری
- آب : 2 و 1/2 فنجان
- عسل: 1 قاشق چایخوری
طرز تهیه :
ابتدا آب را بجوشانید و از روی حرارت بردارید، سپس پونه را درون آن بریزید و اجازه دهید به مدت 5 دقیقه بماند و بعد از صافی رد کنید و در نهایت عسل را به آن اضافه کنید و میل کنید.
عوارض جانبی پونه
پونه ممکن است باعث درد شکم، تهوع، استفراغ، بی حالی، فشار خون بالا و افزایش ضربان قلب و درماتیت شود. اگر به صورت چای جوشانده شود، مقادیر کم آن هیچ عوارض جانبی ندارد.
خطر سقط جنین در زنان باردار
مصرف گیاه پونه به صورت خشک و تازه و یا دمنوش در مقادیر کم و با مشورت پزشک برای زنان در دوران بارداری مفید می باشد. اما روغن پونه به دلیل مقادیر بالای پولگونی که دارد منجر به انقباض رحم شده و با افزایش جریان خود در دوران قاعدگی خطر سقط جنین در زنان باردار را افزایش می دهد پس بهنرین کار اجتناب از مصرف رون پونه در دوران بارداری است.
نوزادان و کودکان
به علت سمی بودن روغن پونه، استفاده از روغن این گیاه برای نوزادان و کودکان مضر است و بهتر است از آن استفاده نشود.
کبد و کلیه
سبزی پونه تازه و خشک حاوی خواص ضد عفونی کننده و سم زدایی است و برای درمان بیماری های کلیوی و کبد کاربردی و مفید است. اما روغن بچه برای افراد مبتلا به بیماری های عفونت کلیه یا کبد چرب ضرر دارد زیرا پولگون موجود در آن ممکن است علائم بیماری را در افراد مبتلا به آن تشدید کند.
همچنین مصرف پونه در برخی از افراد موجب بروز آلرژی و حساسیت می شود که با علائمی مانند درد شکم، حالت تهوع، استفراغ، مشکلات بلع، تب، لرز، گرفتگی عضلانی، نارسایی اندام، افزایش ضربان قلب و تغییرات نامنظم در فشار خون قابل تشخیص می باشد.
