در مورد لاپاراسکوپی سنگ مثانه چه می دانید؟ ممکن است کمی عجیب به نظر برسد، اما در مثانه هم می تواند سنگ وجود داشته باشد. اين سنگ ها توده های سفت و محكمي هستند که از تجمع مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل شده اند كه شایعترین آنها در مردان 50 ساله به بالا به وجود مي آيند. گاها، سنگ ها بدون هيچ علامتي و به تنهایی از بدن خارج مي شوند به گونه اي كه حتي شما متوجه نمي شويد که یکی از آنها را داشته اید، اما اكثرا در بدن ايجاد درد و مشكل مي كنند و باید سريعا از بدن خارج شوند. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام به بررسی سنگ مثانه می پردازیم.
چه چیزی باعث به وجود آمدن سنگ در مثانه می شود؟
کار مثانه جمع آوری ادرار در کلیه ها است تا زمانی که نیاز به دفع ادرار پيدا شود، پس از دفع ادرار، مثانه باید كاملا خالی شود، اما گاهي به دليل يك سري مسائل بهداشتی مثانه به صورت كامل تخليه نمي شود و كمي ادرار در مثانه باقي مي ماند در اثر همين مسئله برخی از مواد موجود در ادرار شروع به چسبیدن به يكديگر مي كنند و کریستال ها را تشکیل می دهند،در نتيجه سنگ مثانه ایجاد مي شود.
مواردي كه با عث توقف مثانه در تخليه ادرار مي شوند عبارتند از:
1) زماني كه اندازه پروستات در مردان بزرگتر از حد معمول شود:
با بالا رفتن سن مردان، پروستات بزرگتر می شود در نتيجه مي تواند به مجرای ادرار فشار واردكند، و این باعث می شود مثانه سخت شود و در تخلیه ادرار مشکل ایجاد شود. فقط مردان پروستات دارند، این ارگانی است که به منی کمک می کند.
2) آسیب عصبی:
در مثانه عصب هايي وجود دارد هنگامي كه اين عصب هانتوانند مانند گذشته عمل كنند باعث مي شود ادرار به طور كامل دفع نشود.
3) جراحی و تقویت مثانه:
بعضی از افراد براي كمك به مشكل بي اختياري در ادرار تن به جراحي مي دهند كه اين عمل جراحي، خود مي تواند باعث به وجود آمدن سنگ در مثانه شود.
4) دیورتیکول مثانه:
گاهي کیسه های کوچکي در مثانه شما شکل می گیرند كه حتي برخی از افراد با آنها متولد می شوند، در حالی که برخی دیگر آنها را در اثر عفونت یا مشکل پروستات در مثانه دارند.
5) تورم مثانه:
این بیماری در اثر عفونت ادراری به وجود مي آيد.
6) سیستوسل:
این فقط در زنان اتفاق می افتد كه بخشی از دیواره مثانه ضعیف شده و به داخل مهبل فرو می رود و جریان ادرار را مسدود مي کند.
7) رژیم غذایی
يك سري رژیم غذایی ها مانند، پر چربی، قندي و نمکی که فاقد ویتامین های آ و بی هستند می توانند احتمال ابتلا به سنگ مثانه را بالا ببرند، اگرچه این مورد در کشورهای در حال توسعه بیشتر است.
8) سنگ کلیه:
سنگ كليه با سنگ مثانه متفاوت است، اما یک سنگ کلیه کوچک می تواند از کلیه به مثانه منتقل شود و در مثانه رشد کند.
9) تجهیزات پزشکی:
کریستال هایی که باعث به وجود آمدن سنگ می شوند می توانند روی دستگاه های پزشکی مانند سوند كه از يك لوله نازک تشکیل شده و به تخلیه مثانه کمک می کند تاثير بگذارند.
علائم سنگ مثانه
برخی از سنگ های مثانه هيچ علامتي از خود نشان نمي دهند، اما اكثرا ايجاد ناراحتي در قسمت دیواره هاي مثانه مي كنند و یا مانع از بیرون آمدن ادرار می شوند. هنگامی که این اتفاق می افتد، ممکن است: خون در ادرار داشته باشید، احساس سوزش یا درد داشته باشيد، درد در قسمت پايين شكم،ودر آقايان درد درناحيه آلت تناسلی و بیضه ها احساس شود.
هنگام دفع ادرار مخصوصاً درشب ادرار را چك كنيد که رنگ روشن دارد يا تاريك تر از حد نرمال است.
تشخیص و آزمایش سنگ مثانه
در جلسه اول، پزشک در مورد علائم بيماري سؤال خواهد کرد و بعد معاینه جسمی را در، قسمت هاي پايين شکم و نزديك به مثانه شروع می کند.
سیستوسکوپی :
در اين روش پزشک یک لوله کوچک دوربين دار به نام سیستوسکوپ را در مجرای ادرار قرار می دهد و آن را به مثانه می فرستد تا سنگ را پیدا کند.
تصویربرداری :
این روش به پیدا کردن، محل و اندازه سنگ در مثانه کمک مي کند.در این روش پزشک ممکن است از سی تی، اشعه ایکس یا سونوگرافی استفاده کند.
آزمایش ادرار:
در اين روش پزشک نمونه اي از ادرار را بررسی می کندو مطلع مي شود كه آيا بيمار عفونت ادراري هم دارد يا خير.
درمان سنگ مثانه
اگر سنگ مثانه کوچك باشد، ميتوان با نوشيدن مقداري آب در روز به راحتي آن را دفع كرد. اما اگر نمی توانید مثانه خود را به طور كامل خالی کنید، این روش جواب نخواهد داد. اگر سنگ ها خود به خود دفع نشوند، پزشک شما ممکن است روش هاي زير را پیشنهاد کند:
شکستن سنگ ها به قطعات كوچكتر
این روش سیستولیتولاپکسی نام دارد .در اين روش ابتدا پزشک سنگ را پيدا مي كند سپس، از سونوگرافی، لیزر یا ابزار هاي دیگر یا از طریق سیستوسکوپ برای شکستن سنگ ها و بیرون ریختن قطعات ریز آنها استفاده می کند. در ادامه این روش را به طور کامل توضیح خواهیم داد زیرا این روش رایج ترین روش درمان سنگ مثانه است.
عمل جراحی یا لاپاراسکوپی سنگ مثانه
اگر سنگ ها برای شکسته شدن بسیار بزرگ باشد ، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید تا مثانه خود را باز شود و سنگ برداشته شود.
آيا مي توان از به وجود آمدن سنگ مثانه جلو گيري كرد؟
دیورتیکول مثانه:
برای از بین بردن سنگها می توانید عمل جراحی کنید.هنگامي كه در مردان پروستات بزرگ شده باشد، مانع از ایجاد دیورتیکول می شود. آسیب عصبی: داروها یا سوند هاي مختلف می توانند سنگ مثانه را كمتر كنند.
زنان مبتلا به سیستوسل: در خانم ها ممکن است برای پشتیبانی از مثانه و سایر اندامهای لگن به جراحی نیاز باشد.
گذشته از موارد ذكر شده، حتماً مقدار زیادی آب بنوشید تا از تبدیل مواد معدنی موجود در ادرار به کریستال و تشکیل سنگ مثانه جلو گيري شود و از پزشک خود بپرسید که روزانه چقدر باید آب بنوشید و حتماً در صورت بروز مشکلاتي مانند درد، قطع و وصل شدن ادرار،تكرر ادرار،و يا ادرار زياد به پزشک معالج خود مراجعه كنيد.
سیستوسکوپی و سنگ شکنی مثانه با لیزر ( سیستولیتولاپاکسی )
هنگامی که مثانه به طور کامل از ادرار تخلیه نشود احتمال ایجاد سنگ مثانه وجود دارد. گاهی نیز سنگ مثانه به علت احتباس ادرار یا عفونت مزمن مثانه به وجود می آید. با گذشت زمان ادراری که کاملا تخلیه نشده شروع به تولید باکتری و ایجاد مخاط در مثانه می کند. این مخاط و باکتری ها همراه با سایر مواد موجود در مثانه تولید سنگ مثانه می کنند. افرادی که دچار سنگ مثانه هستند می توانند از این روش های درمانی استفاده کنند:
- سیستولیتوتومی (عمل جراحی باز سنگ مثانه)
- پرکوتانئوس سیستولیتوتومی (در آوردن سنگ مثانه از راه پوست)
- سیستولیتولاپاکسی (خرد کردن سنگ مثانه با آندوسکوپی)
آناتومی مثانه فرد، اندازه سنگ مثانه و سایر عوامل نقش مهمی در انتخاب نوع جراحی و نتیجه آن دارند. به علاوه بسیاری از مردانی که دچار پروستات بزرگ هستند، هنگام برداشتن سنگ مثانه باید جراحی پروستات هم انجام دهند. استفاده از جراحی سیستولیتولاپاکسی در ده سال اخیر رشد چشمگیری داشته است. علت این امر استفاده از لیزر هولمیوم در این جراحی است. قبلا برداشتن سنگ مثانه را با ایجاد برش انجام می دادند اما با روش جراحی سیستولیتولاپاکسی سنگ ها را به تکه های کوچک تری تقسیم می کنند و سپس این تکه های کوچک تر از طریق مجرای مثانه خارج می شوند. این روش بدون درد است و دوره ریکاوری پس از انجام این جراحی به اندازه جراحی باز نیست.
در طول اولین جلسه مراجعه انتظار چه چیزهایی را داشته باشید
قبل از مراجعه برای تعیین وقت برای انجام جراحی، تمام آزمایش ها و گزارشات آن ها (از جمله سی تی اسکن، پیلوگرام داخل وریدی یا IVP، یا ام آر آی) را باید انجام دهید و نتیجه آن ها را برای بررسی نزد پزشک بیاورید. در صورت نیاز، پرونده پزشکی بیمار و آزمایش خون و ادرار باید بررسی شوند. اگر پزشک تشخیص داد که شما برای انجام سیستولیتولاپاکسی مناسب هستید باید برای انجام این جراحی نزد جراح متخصص بروید و وقت بگیرید.
قبل از عمل سیستولیتولاپاکسی سنگ مثانه باید چه کارهایی انجام دهید
وقتی زمان جراحی تان مشخص شد موارد ذکر شده در پایین را باید بر اساس سن و سابقه پزشکی انجام دهید. می توانید درباره انواع بیهوشی و خطرات و مزایای هر کدام با تیم هوشبری صحبت کنید.
- آزمایش های جسمانی
- الکتروکاردیوگرام (EKG)
- آزمایش خون (CBC)
- تست زمان پروترومبین (PTT)
- پانل متابولیک جامع
آماده شدن برای جراحی سیستولیتولاپاکسی سنگ مثانه
داروهایی که قبل از جراحی باید از مصرف آن ها بپرهیزید:
بیمارانی که می خواهند عمل سیستولیتولاپاکسی را انجام دهند باید قبل از جراحی مصرف برخی از داروها را قطع کنند. حتما قبل از قطع استفاده از هر دارویی که مصرف می کنید با پزشک خود مشورت کنید. در این جا برای شما لیستی از داروهایی را تهیه کرده ایم که حداقل ۷ الی ۱۰ روز قبل از عمل باید از مصرف آن ها بپرهیزید. خیلی از این داروها می توانند در عملکرد پلاکت های خون مشکل ایجاد کنند و سبب خونریزی زیادی در حین جراحی یا بعد از آن شوند. در این جا لیستی از این داروها تهیه کرده ایم:
آسپرین، موترین، آسپرین، ادویل، آلکا سلتزر، ویتامین E، تیکلوپیدین، کومادین، لاونوکس، سلبرکس، ولتارن، ویوکس، پلاویکس
ممکن است لیستی از این داروها و سایر داروها توسط پزشک برای شما تهیه شود. آمادگی خاصی برای عمل سیستولیتولاپاکسی لازم نیست فقط شب قبل از عمل جراحی نباید چیزی بخورید.
جراحی سیستولیتولاپاکسی سنگ مثانه
وقتی فرد بیهوش است پزشک با لوله کوچکی به اسم سینوسکوپ درون مجرای ادرار و مثانه را معاینه می کند. پس از مشخص شدن جای سنگ، این سنگ را از مثانه بر می دارند. اگر سنگ خیلی بزرگ باشد یا قطر مجرای ادرار کم باشد سنگ را با استفاده از لیزر به تکه های کوچک تر تقسیم می کنند. این تکه های کوچک بعدها از طریق مجرای ادرار برداشته می شوند. در بیشتر موارد تا چند روز پس از جراحی از یک کاتتر ادراری (سوند ادراری) در مثانه استفاده می شود.
خطرات احتمالی و عوارض جانبی سیستولیتولاپاکسی
در جراحی سیستولیتولاپاکسی هم مثل سایر جراحی ها احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد. برخی از عوارض جانبی و خطرات ناشی از این جراحی را در قسمت پایین به صورت یک لیست آورده ایم. اما این لیست به موارد ذکر شده محدود نیست:
اسپاسم/ درد در مثانه:
پس از جراحی اگر مثانه مرتب تخلیه شود فرد زودتر بهبود میابد. به همین خاطر است که به بیماران توصیه می شود که مدتی پس از جراحی از کاتتر ادراری استفاده کنند تا ادرار به طور مرتب در کیسه ای پلاستیکی تخلیه شود. کاتتر به وسیله یک بالون پلاستیکی در مثانه قرار می گیرد. اما مشکل این جاست که گاهی این بالون با مثانه اصطکاک پیدا می کند و سبب اسپاسم مثانه می شود. اسپاسم مثانه حالتی است که در آن فرد حس می کند که نیاز به تخلیه ادرار دارد، در حالی که مثانه او کاملا خالی است. اسپاسم مثانه با گذر زمان و برداشتن کاتتر بهتر می شود، به علاوه داروهای زیادی هستند که می توانند در درمان اسپاسم مثانه به فرد کمک کنند. پس از جراحی، از پزشک خود بپرسید که آیا به کاتتر نیاز دارید یا نه.
جراحی ثانویه:
بسیاری از بیمارانی که جراحی سیستولیتولاپاکسی انجام می دهند به دلایلی دچار سنگ مثانه شده اند. این دلیل می تواند عدم تخلیه مثانه به طور درست یا عفونت مزمن باشد. برداشتن سنگ سایر بیماری ها را درمان نمی کند فقط به مثانه کمک می کند که بهتر تخلیه شود. درباره این که آیا برای تخلیه و کارکرد بهتر مثانه به جراحی دیگری همزمان با جراحی سیستولیتولاپاکسی نیاز است یا نه با متخصص اورولوژی صحبت کنید.
باقیمانده سنگ:
بعد از انجام سیستولیتولاپاکسی احتمال وجود رسوب های سنگ در مثانه یکی از خطرات احتمالی است. ریسک خطر به اندازه سنگی که در مثانه وجود داشته بستگی دارد. برای مثال معمولا سنگ های بزرگ به دو جراحی نیاز دارند و برای هر جراحی ۳ تا ۴ ساعت وقت نیاز است.
پرفوراسیون مثانه (پارگی مثانه):
مثانه یک اندام تقریبا ضخیم است و احتمال پارگی کامل آن خیلی کم است. اما احتمال پارگی های جزئی وجود دارد. این پارگی ها با گذر زمان بهبود میابند. اگر در حین عمل جراحی، پارگی شدید مثانه اتفاق بیفتد ممکن است که جراح عمل را متوقف کند و روز دیگری پس از بهبود مثانه عمل را از سر گیرد. گاهی در صورت انجام جراحی باز مثانه، برای دوختن پارگی ها از بخیه استفاده می کنند. تا زمانی که پارگی ها بهبود نیافته اند بیمار باید از کاتتر استفاده کند. این کاتتر به طور موقت و تا زمان بهبود مثانه برای تخلیه ادرار استفاده می شود.
آسیب به مجرای ادرار:
هنگام خرد کردن سنگ، تکه های سنگ ممکن است که سبب آسیب به مجرای ادرار و پارگی آن شوند. این اتفاق سبب ایجاد زخم در مجاری ادراری و خونریزی می شود. در مثانه دو مجرا وجود دارند که ادرار را از کلیه ها خارج می کنند. درست است که این اتفاق به ندرت می افتد اما احتمال آسیب به این مجاری توسط لیزر وجود دارد.
هماتوری یا وجود ادرار در خون و عفونت:
بسیاری از بیماران تا چند روز بعد از جراحی در ادرار خود خون مشاهده می کنند. پس از خرد شدن سنگ احتمال رها شدن باکتری از سطح سنگ و ایجاد عفونت وجود دارد. این عوارض با مصرف دارو و آنتی بیوتیک قابل درمان هستند.
پس از درمان سنگ مثانه با لیزر باید چه انتظاراتی داشته باشید
بلافاصله پس از جراحی:
پس از جراحی بیمار را باید به اتاق ریکاوری منتقل کنند. اگر در طول جراحی کاتتر ادراری در مثانه قرار داده شده، باید تا چند روز پس از جراحی همان جا بماند تا بعدها پزشک آن را بردارد. وقتی که فرد دردی را حس نکرد و احساس درد جزئی و قابل تحمل بود باید او را از اتاق ریکاوری به خانه منتقل کنند. تا چند روز بعد از جراحی احتمال وجود خون در ادرار وجود دارد پس نترسید. با گذشت زمان این آثار خون از بین می روند. همان طور که در قسمت عوارض در بالا گفتیم پس از جراحی، فرد ممکن است دچار اسپاسم مثانه و درد شود. بسیاری از بیماران برای پیشگیری از عفونت ۴ الی ۵ روز آنتی بیوتیک دریافت می کنند.
درد پس از جراحی:
بسیاری از بیماران پس از جراحی سیستولیتولاپاکسی دچار احساس درد می شوند. این درد با مصرف داروهای نارکوتیک از جمله پرکوست و ویکودین قابل درمان است. با گذشت زمان می توانید از داروهای ضعیف تری مثل تایلنول و موترین استفاده کنید. چون استفاده مداوم از نارکوتیک ها می تواند سبب یبوست شود.
حالت تهوع:
تقریبا بعد از اکثر جراحی ها به خصوص آن هایی که از بیهوشی عمومی استفاده کرده اند احتمال حالت تهوع وجود دارد. این حالت گذراست و مدت زیادی دوام ندارد. اگر دچار حالت تهوع و استفراغ شدید هستید با پزشک خود تماس بگیرید.
دوش گرفتن:
بیماران بلافاصله پس از مرخص شدن از بیمارستان می توانند دوش بگیرند.
فعالیت:
زمانی که بیماران با نظر پزشک مصرف داروهای نارکوتیک را قطع کردند می توانند رانندگی کنند. بسیاری از بیماران حدود پنج الی هفت روز پس از جراحی سیستولیتولاپاکسی می توانند فعالیت های روزمره خود را انجام دهند. البته بیشتر بیماران به خاطر وجود کاتتر اذیت می شوند. وجود کاتتر می تواند تا حدی فرد را محدود کند.
برنامه غذایی:
بسیاری از بیماران در ۲۴ ساعت اول جراحی باید از مواد غذایی شل استفاده کنند. دلیلش این است که عملکرد معده به خاطر بیهوشی و جراحی کمی تحت تاثیر قرار گرفته و کند شده است. پس از بهبود، بیماران می توانند رژیم غذایی عادی خود را آغاز کنند.
خستگی مفرط:
پس از جراحی، امکان وجود احساس خستگی مفرط در فرد هست و این احساس پس از چند روز از بین می رود.
نفخ:
ممکن است فرد تا چند روز پس از جراحی سیستولیتولاپاکسی دچار کم کاری روده شود. پزشک برای حل این مشکلات، شیاف و دارو تجویز می کند. استفاده از روغن های معدنی به صورت روزانه به پیشگیری از یبوست کمک می کند. به علاوه باید بدانید که مصرف داروهای نارکوتیک سبب یبوست می شود پس بیماران باید پس از جراحی هر چه زودتر مصرف این داروها را قطع کنند.
ویزیت پس از جراحی:
بیماران باید پس از جراحی، وقت ملاقاتی با پزشک تعیین کنند.
سوالات متداول در مورد درمان سنگ مثانه
فواید سیستولیتولاپاکسی نسبت بخ درمان های دیگر چیست؟
سیستولیتولاپاکسی می تواند بیشتر سنگ های مثانه را درمان کند. این جراحی مثل جراحی باز از برش استفاده نمی کند و باید به مدت طولانی از کاتتر استفاده کنید. دوره درمان کامل پس از این عمل سریع تر است و احتمال عفونت نیز کمتر است.
چه کسی مناسب انجام جراحی سیستولیتولاپاکسی نیست؟
سیستولیتولاپاکسی تمام تکه های سنگ ها را ابتدا به قطعات کوچک تر تقسیم می کند و سپس از مثانه خارج می کند. خروج سنگ های خیلی بزرگ به معنی وجود تکه های زیادی از سنگ است. اما وقتی تکه های زیادی از سنگ در مثانه وجود داشته باشد خروج کامل آن ها از مثانه تا حدی غیر ممکن است. به علاوه هر سنگی که به قطعات کوچک تر شکسته می شود باید برای خروج، از مجرای ادرار عبور کند که همین می تواند سبب آسیب و ایجاد زخم در مجرای ادرار شود. از متخصص اورولوژی بپرسید که آیا شما مناسب انجام سیستولیتولاپاکسی هستید یا نه.
درصد موفقیت سیستولیتولاپاکسی چه میزان است؟
با توجه به اندازه سنگ درصد موفقیت از ۶۰% تا ۱۰۰% متغیر است. از پزشک درباره این که شانس موفقیت آمیز بودن عمل شما و خروج تمام سنگ ها به چه میزان است سوال بپرسید.
آیا علاوه بر خروج سنگ از مثانه به جراحی پروستات هم نیاز است؟
خیلی وقت ها وجود سنگ در مثانه به معنای اختلال در گردن مثانه، عفونت مزمن، اختلالات متابولیک و اختلال در پروستات است. برای بسیاری از مردانی که دچار سنگ مثانه و اختلال پروستات هستند این دو عمل همزمان انجام می شود تا بیمار بتواند مثانه اش را کاملا تخلیه کند. خیلی از مطالعات به این نتیجه رسیدند که انجام همزمان دو جراحی پروستات و برداشتن سنگ مثانه بدون خطر و کاربردی است. از پزشک خود بخواهید که تجربیاتش را در خصوص ترکیب این دو عمل در اختیارتان قرار دهد.
تا چه زمانی کاتتر باید در مثانه قرار بگیرد؟
مدت زمان قرار گرفتن کاتتر در مثانه متغیر است. معمولا ۲ الی ۱۰ روز بعد از جراحی می توانید آن را بردارید.
پس از جراحی سیستولیتولاپاکسی چه زمانی می توان با پزشک تماس گرفت؟
اگر کاتتر سبب ایجاد درد مداوم و غیر قابل تحمل شده با پزشک تماس بگیرید. اگر علائمی که نشان دهنده عفونت مجرای ادرار هستند ( از جمله تب، احساس ناخوشی و درد هنگام خروج ادرار) را دارید، یا اگر رنگ ادرارتان قرمز تیره شده است با پزشک تماس بگیرید.
به جای استفاده از کاتتر می توان از چه چیز دیگری استفاده کرد؟
می توان از یک لوله دیگر هم برای تخلیه مثانه استفاده کرد. این لوله به طور مستقیم در قسمت بیرونی مثانه قرار می گیرد و اسم آن کاتتر سوپراپوبیک است. از آن جایی که این لوله بیرون از بدن قرار می گیرد، فرد با آن احساس راحتی نمی کند و در نتیجه احتمال ابتلا به عفونت بالاتر می رود. به علاوه ممکن است که به طور تصادفی از سر جایش در بیاید. مزایای کاتتر سوپراپوبیک این است که بهتر مثانه را تخلیه می کند و کمتر باعث سوزش مثانه می شود. پس از جراحی، برخی از افراد تا چند روز از کاتتر سوپراپوبیک استفاده می کنند. گاهی پس از چند روز، پزشک کاتتر سوپراپوبیک را در مطب در می آورد.
