پوسیدگی دندان یکی از رایج ترین اختلالاتی است که انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد. آمار و ارقام نشان می دهند که ۳۵% از جمعیت کل جهان (که این میزان حدود ۲.۴ میلیارد انسان است) دچار پوسیدگی درمان نشده در دندان های دائمی خود هستند. سازمان جهانی بهداشت (WHO) پوسیدگی دندان و بیماری های مربوط به دهان و دندان را چهارمین بیماری ای قرار داده که درمان آن گران است. این آمار و ارقام واقعا ترسناک هستند اما خب باید این حقیقت را بدانید که شما با این اختلال متولد نشده اید، یا این که آن را از اعضای خانواده خود به ارث نبرده اید. در این مقاله از بخش دندانپزشکی دکتر سلام شما را با پوسیدگی دندان، دلایل آن، درمان و مراحل پیشگیری از آن آشنا خواهیم کرد.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان قابل پیشگیری است. پوسیدگی دندان اختلالی است که به شیوه زندگی فرد بستگی دارد و کاملا قابل پیشگیری است. پوسیدگی هنگامی اتفاق می افتد که سطح مینای دندان توسط اسید حل می شود. این اسید توسط باکتری های موجود در دهان تولید می شود.باکتری ها از قندی که به عنوان قسمتی از برنامه غذایی استفاده می کنیم تغذیه می کنند. بزاق به محافظت از دندان ها کمک می کند و می تواند پوسیدگی را در مراحل اولیه درمان کند.
معمولا پوسیدگی دندان علائم اولیه ای ندارد. این اختلال با ظاهر شدن دانه های سیاه یا سفید روی دندان قابل تشخیص است. پوسیدگی دندان سرانجام به کرم خوردگی دندان تبدیل می شود و به ساختار درونی دندان می رسد. معمولا در این مرحله حساس شدن دندان و درد حس می شود. درد ناشی از کرم خوردگی دندان خیلی شدیدتر از درد پوسیدگی دندان است.
پوسیدگی دندان می تواند توسط دندانپزشکان و با کمک ابزاری مثل پر کردن دندان، درمان شود. اگر به طور مرتب برای معاینه به دندان پزشک مراجعه کنید، می توانید پوسیدگی را قبل از این که پر شدن دندان نیاز باشد، تشخیص دهید. می توانید با مصرف مواد غذایی سالم از پوسیدگی دندان پیشگیری کنید. از همه مهم تر این که باید از مصرف مواد غذایی شکردار بپرهیزید. مثلا به جای مصرف نوشیدنی های شکردار می توانید کمی آب بنوشید.
هر روز دندان های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید و نخ دندان را فراموش نکنید. این مقاله را بخوانید تا با پوسیدگی دندان و روش های پیشگیری کننده بیشتر آشنا شوید.
پوسیدگی دندان چه زمان اتفاق می افتد؟
پوسیدگی دندان هنگامی اتفاق می افتد که اسیدهای طبیعی موجود در دهان، توسط لایه سخت و بیرونی دندان خورده می شوند. اگر پوسیدگی دندان درمان نشود سبب ایجاد حفره در مینای دندان می شود (که به آن کرم خوردگی دندان هم می گویند). حدود ۶۰۰ نوع باکتری در دهان ما وجود دارند. این باکتری ها با هم جمع می شوند و تولید ماده چسبناکی به نام پلاک دندان می کنند. ایجاد پلاک امری طبیعی است و در دهان همه شکل می گیرد.
گاهی برخی از مواد غذایی و نوشیدنی هایی که مصرف می کنیم حاوی شکر هستند، در این صورت باکتری ها از این شکر تغذیه می کنند و سبب ایجاد اسید مضر در دهان می شوند. این تولید اسید با هر بار غذا خوردن و مصرف نوشیدنی اتفاق می افتد. هر چه بیشتر مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی شکر مصرف کنید، بیشتر مینای دندان در معرض اسید قرار می گیرد. برای کاهش آسیب، این اسید تولید شده باید خارج شود.
بزاق به طور طبیعی قسمتی از این کار را برای ما انجام می دهد اما وجود پلاک دلیل اصلی این است که چرا مسواک می زنیم و نخ دندان می کشیم. اگر دندان هایتان را به درستی تمیز نکنید یا اصلا به بهداشت آن ها اهمیت ندهید، پلاک ها در همان جایی که تولید شده اند می مانند. هر چه پلاک بیشتری تولید شود، اسید بیشتری شکل می گیرد و این تهدید بزرگ تری برای دندان هاست.
اگر چه بدن به طور طبیعی قسمتی از این پلاک ها را از بین می برد اما گاهی بدن هم از پس آن ها بر نمی آید و نتیجه این می شود که پوسیدگی سطح دندان ها را از بین می برد.
کرم خوردگی دندان همان پوسیدگی دندان است؟
منظور از کرم خوردگی ایجاد حفره در دندان ها است. این حفره در سطح دندان وجود دارد. مینای دندان سخت ترین ماده در بدن انسان است و لایه بیرونی دندان را تشکیل داده است. وقتی پوسیدگی دندان به نقطه ای برسد که در دندان حفره ایجاد شود، قسمت های درونی دندان که نرم تر هستند بیشتر در معرض آسیب و پوسیدگی قرار می گیرند.
شباهت بین دنتین (عاج دندان) و پالپ (مغز دندان) که در کنار هم قرار دارند این است که هیچ مکانیسمی ندارند که بتوانند با پوسیدگی مقابله کنند و در برابر آن مقاومت کنند. پوسیدگی دندان همیشه مشهود و دردناک نیست اما وقتی کرم خوردگی دندان وجود داشته باشد، پوسیدگی دنتین را حل می کند و به قسمت عصب دار پالپ دندان آسیب می زند. در همین هنگام حساسیت و درد دندان شروع می شوند.
در این شرایط، دندان عفونت می کند و این عفونت منجر به آبسه می شود. در بدترین شرایط پوسیدگی، دندان به کل از دست می رود و رنگ خود را از دست می دهد.
اثر مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی شکر روی بزاق و پوسیدگی دندان
تمام مواد غذایی هایی که مصرف می کنیم توسط باکتری به اسید تبدیل نمی شوند. مواد غذایی به سه گروه اصلی تبدیل می شوند: پروتئین، چربی و کربوهیدرات. مواد غذایی حاوی پروتئین و چربی معمولا برای دندان مشکلی ایجاد نمی کنند و به طور مستقیم سبب پوسیدگی نمی شوند. اما مواد غذایی حاوی کربوهیدرات شامل قند و نشاسته هستند که برای سلامت دندان ها خطر محسوب می شوند.
این کربوهیدرات ها هستند که تبدیل به اسید می شوند. مصرف این کربوهیدرات های شیرین و خوش طعم باعث می شود که باکتری ها (به خصوص استرپتوکوک موتانس) مواد غذایی حاوی قند را به اسیدهای خطرناک تبدیل کنند. اسید یکی از ضایعات تولید شده توسط باکتری هاست و معمولا ضعیف است اما همین اسیدهای ضعیف شروع کننده حمله اسیدی هستند. این حمله معمولا ۲۰ دقیقه طول می کشد اما گاهی تا ۲ ساعت پس از غذا خوردن هم دوام دارد.
همین هنگام است که بزاق کاری را انجام می دهد که برای انجام آن طراحی شده است. مقیاس pH مقیاسی است که تعیین می کند یک محیط یا یک ماده تا چه حد اسیدی یا قلیایی است. pH7 خنثی در نظر گرفته می شود (یعنی نه اسیدی و نه قلیایی). بزاق دهان خنثی است و بدن از طریق بزاق از سلامت دهان و دندان ها محافظت می کند. در طی حملات اسیدی، سطح pH دهان تغییر می کند و اسید موجود، مینای دندان را حل می کند. به این فرآیند دمینرالیزاسیون می گویند.
بزاق برای خنثی کردن اثر این حملات تلاش می کند. به علاوه بزاق برای رساندن دوباره سطح pH به ۷ تلاش می کند. در همین هنگام است که پروسه بهبود آغاز می شود. سپس سطح دندان تحت تاثیر فرآیندی به نام رمینرالیزاسیون قرار می گیرد. اگر چه سطح دندان ها نمی توانند به خوبی سایر سلول های بدن کاملا بهبود پیدا کنند و خود را ترمیم کنند اما معمولا این کار تا حدی از دندان در برابر حملات اسیدی محافظت می کند.
بزاق حاوی میزان زیادی کلسیم و فسفات (یون) است و از سطح دندان ها محافظت می کند. کلسیم و فسفات برای کاهش روند از دست دادن مینای دندان عمل می کنند (دمینرالیزاسیون) و بازسازی مینای دندان (رمینرالیزاسیون) را تقویت می کنند. بزاق مواد غذایی و پلاک هایی که تولید اسید می کنند را از سطح دندان پاک می کند و از دهان محافظت می کند. بزاق اسیدهای مضر را خنثی می کند و رشد باکتری هایی که می توانند مینای دندان را حل کنند را محدود می کند.
اگر کسی روزانه ۳ وعده غذایی مصرف کند و در بین آن ها هیچ میان وعده ای نداشته باشد، پوسیدگی هیچ مشکل خاصی ایجاد نمی کند. این به این علت است که در این شرایط، دندان ها زمان بیشتری برای بهبود دارند. با مصرف هر میان وعده، احتمال حمله اسیدی جدید بالا می رود و همچنین احتمال پوسیدگی نیز بیشتر می شود. بسیاری از مواد غذایی حاوی مواد قندی هستند و از جمله آن ها می توان به میوه ها اشاره کرد.
البته این شکر تصفیه شده در میان وعده ها هست، که بدترین تاثیر را روی دندان ها دارد. شکر تصفیه شده به عنوان طعم دهنده یا نگهدارنده به مواد غذایی اضافه می شود و معمولا متوجه وجود شکر در مواد غذایی نمی شوید. خیلی از ماها نمی دانیم که برخی از مواد غذایی ای که مصرف می کنیم حاوی شکر هستند.
جویدن و خوردن سطح دندان ها را تمیز می کند اما مشکل این است که پلاک ها و باکتری هایی که اسید تولید می کنند، در قسمت هایی وجود دارند که به آسانی تمیز نمی شوند. این باکتری ها و پلاک ها در اطراف لثه بین دو دندان و اطراف دندان های ترمیم شده (مثل دندان های پر شده، کراون و دندان های مصنوعی) قرار می گیرند که همین باعث می شود که تمیز کردن آن ها کمی مشکل باشد. فاصله بین دندان ها جای خوبی برای باکتری هاست که بتوانند در آن جا مستقر شوند.
مسواک زدن و نخ دندان کشیدن سبب پاک کردن حجم زیادی از این پلاک ها از سطح دندان می شود. دندانپزشکان از آن چیزی که در دهان اتفاق می افتد به عنوان یک نبرد یاد کرده اند. نبردی میان اسید و فلوراید خمیر دندان که برای محافظت از دندان در برابر پلاک و مواد قندی استفاده می شود. این حملات اسیدی اغلب به صورت روزانه صورت می گیرند، اما حذف کامل باکتری ها و مواد قندی خیلی دشوار است. بدن می تواند در برابر شماری از این حملات مقاومت کند.
اما این حملات دائمی هستند و به علت مصرف میان وعده های حاوی شکر اتفاق می افتند که احتمال پوسیدگی دندان را بالا می برند.
چه چیزی سبب پوسیدگی دندان می شود؟
پوسیدگی دندان توسط اسیدهایی که به سطح دندان حمله می کنند و مینای دندان را حل می کنند صورت می گیرد. اما دلیل اصلی پوسیدگی دندان همان مواد قندی ای هستند که مصرف می کنیم و سبب تغذیه باکتری ها و تولید اسید می شوند. دلایل رایج پوسیدگی دندان شامل این مواردند:
- مصرف مواد غذایی با میزان بالای شکر (طبیعی یا افزوده)
- مصرف نوشیدنی های سرشار از شکر مثل نوشیدنی های گازدار
- مصرف زیاد مرکبات
- مصرف میان وعده بین وعده های اصلی (کربوهیدرات های شیرین و خوش طعم)
- مسواک نزدن و استفاده نکردن از نخ دندان
- عدم مراجعه منظم به دندانپزشک
- به علاوه اگر هنگامی که بریس در دهان است، دندان ها را به درستی تمیز نکنید احتمال پوسیدگی دندان در شما بالا می رود.
پوسیدگی دندان چیزی است که تقریبا همه به یک اندازه در معرض آن قرار دارند اما سرعت پیشرفت پوسیدگی به مواد غذایی ای که مصرف می کنیم و چگونگی حفظ سلامت دهان و دندان در ما بستگی دارد. نکته اساسی این است که توسط رعایت نکات ساده می توان علائم پوسیدگی را کنترل کرد.
رایج ترین علامت پوسیدگی دندان چه هستند؟
رایج ترین علائم پوسیدگی دندان شامل درد، حساس شدن و حتی شکستگی دندان هستند. در مراحل اولیه، پوسیدگی در سطح خیلی جزئی دیده می شود. همین باعث می شود که اصلا متوجه نشوید که دندان هایتان در معرض پوسیدگی هستند. دندانپزشکان در همین زمینه تخصص دارند و می توانند علائمی از پوسیدگی را تشخیص دهند که افراد عادی متوجه آن ها نمی شوند.
به همین دلیل است که دندانپزشکان توصیه می کنند که به طور مرتب برای معاینه نزد آن ها مراجعه کنید تا آن ها پوسیدگی را قبل از این که تبدیل به مشکل بزرگی شود تشخیص دهند و حل کنند. در مراحل نهایی پوسیدگی، علائم آن مشهودتر می شوند. پلاک دندان چیزی است که می توانید متوجه وجود آن شوید. به یاد داشته باشید که اسید که سبب پوسیدگی دندان ها می شود توسط پلاک تولید می شود. پلاک های بزرگ تر یکی از علائم اصلی پوسیدگی دندان هستند.
پلاک ها در اطراف پایین دندان تشکیل می شوند. اگر زبان تان را به دندان هایتان بزنید و کمی احساس درد کنید، ممکن است این یکی از علائم پلاک دندان باشد. اگر ناخن تان را بر روی دندان هایتان کشیدید و ماده چسبناکی را حس کردید، ممکن است که همین ماده چسبناک پلاک باشد. تنها هنگامی که پوسیدگی در حال شدیدتر شدن است علائم آن مشهودتر می شوند. علائم رایج پوسیدگی دندان شامل این مواردند:
- لکه های سفید، قهوه ای، زرد و حتی نارنجی روی دندان
- بوی بد دهان
- طعم بد در دهان
- دندان درد
- حساس شدن نسبت به برخی مواد غذایی و نوشیدنی های خیلی داغ یا خیلی سرد
- درد و ناراحتی هنگام غذا خوردن
- حفره های واضح در دندان
در بین تمام این علائم، معمولا دندان درد و حساسیت علائم اصلی پوسیدگی دندان هستند. اگر چه این علائم همیشه نشان دهنده پوسیدگی نیستند اما جزو علائم تشخیص پوسیدگی به کار می روند. مینای دندان هیچ عصبی ندارد و به همین دلیل است که از بین رفتن آن هیچ درد خاصی ندارد. اما اگر پوسیدگی دندان سبب ایجاد حفره در دندان شود، ساختار درونی دندان در معرض آسیب قرار می گیرد. کرم خوردگی دندان، سطح دندان را در معرض آسیب قرار می دهد.
در این شرایط، دنتین و پالپ در معرض هوا، مواد غذایی و نوشیدنی ها قرار می گیرند. همین سبب می شود که عصب های درون دندان حساس تر شوند و سبب بروز دندان درد شوند. اگر همچین دردی را حس می کنید شاید دلیلش این باشد که پوسیدگی به سطح درونی دندان ها رسیده است. هر چه کرم خوردگی و حفره ایجاد شده در دندان بیشتر باشد، ساختار درونی بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرد.
اگر هر کدام از علائم ذکر شده را تجربه می کنید، باید برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید تا او مشکل را برطرف کند.
پوسیدگی دندان چه ظاهری دارد؟
این که پوسیدگی دندان چگونه به نظر می رسد به میزان پوسیدگی بستگی دارد. اگر به تازگی علائم پوسیدگی را تجربه کرده اید و این علائم جزئی هستند، امکان این که جلوی پیشرفت آن را بگیرید وجود دارد. همان طور که در قسمت های قبل هم ذکر شد، پوسیدگی می تواند به کرم خوردگی دندان منجر شود. در بسیاری از شرایط حفره ایجاد شده در دندان خیلی کوچک است و دیدن آن سخت است اما دندانپزشک می تواند آن را تشخیص دهد.
در بسیاری از شرایط پس از کرم خوردگی، قسمت بالایی دندان سیاه می شود و شکل ناخوشایندی درست می کند. اگر شدت پوسیدگی و کرم خوردگی در دندان های فرد خیلی زیاد باشد، امکان این که حفره های زیادی در دندان های او به وجود بیایند، قسمت های زیادی از دندان از بین بروند و لکه های سیاه و قهوه ای روی دندان شکل بگیرند زیاد است.
مراجعه به دندانپزشک بعد از پوسیدگی دندان
بهتر است که هر ۶ ماه یکبار یا یک سال یکبار به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید. از آن جایی که خودتان قادر به تشخیص پوسیدگی دندان نیستید، باید به متخصص مراجعه کنید تا او مشکل را تشخیص دهد و سپس درمان را آغاز کند. اگر هیچ دردی ندارید به این معنا نیست که همه چیز در دهان تان درست است. حتما نباید دردتان شروع شود و بعد به دندانپزشک مراجعه کنید.
حتی اگر دردی که دارید متوقف می شود و دوباره شروع می شود، باز هم به متخصص مراجعه کنید تا از پیشرفت بیشتر پوسیدگی پیشگیری کنید.
چگونه می توان پوسیدگی دندان را متوقف کرد؟
نمی توان به طور کامل پوسیدگی دندان را متوقف کرد. پوسیدگی دندان به نحوی همیشه در حال پیشرفت است. هر چه بیشتر مواد غذایی و نوشیدنی حاوی شکر بخوریم، بیشتر مینای دندان را در معرض اسید قرار می دهیم. با این که نمی توان به طور کامل پوسیدگی دندان را متوقف کرد اما اقدامات پیشگیری کننده می توانند مانع از آسیب های جدی به دندان شوند.
چگونه می توان از پوسیدگی دندان ها پیشگیری کرد؟
نکات اساسی در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها شامل کاهش مصرف مواد قندی، تمیز کردن مرتب دندان ها و استفاده از فلوراید است. بهترین راه برای پیشگیری از پوسیدگی دندان ها رعایت بهداشت دهان و دندان و کنترل مواد غذایی ای است که مصرف می کنید. این به این معناست که:
- دوبار در روز به مدت ۲ دقیقه دندان هایتان را مسواک بزنید.
- از خمیر دندان های حاوی فلوراید استفاده کنید.
- چندین بار در روز از شوینده های حاوی فلوراید استفاده کنید.
- فضای بین دندان ها را هم تمیز کنید. برای مثال روزی یکبار نخ دندان بکشید.
- مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی شکر را کم کنید.
- حملات اسیدی ای که در معرض آن ها قرار دارید را به روزی ۳ یا ۴ بار کاهش دهید.
خبر خوب این است که راه هایی برای پیشگیری و درمان پوسیدگی وجود دارند که می توانید آن ها را در خانه انجام دهید بدون این که مجبور به پرداخت هزینه های گزاف درمانی باشید. تغییر در برنامه غذایی (نوشیدنی و مواد غذایی) موثرترین راه برای کاهش احتمال پوسیدگی دندان هاست. حتی اگر به طور مرتب مسواک بزنید، اما برنامه غذایی تان شامل میان وعده بین سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار و شام) باشد؛ پوسیدگی هنوز هم می تواند اتفاق بیفتد.
تغییر در برنامه غذایی به این معنا نیست که مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی مواد قندی را به طور کامل قطع کنید اما به میزان و زمان استفاده از آن ها توجه کنید. سازمان جهانی بهداشت(WHO) حد مجاز مصرف شکر یا قند را برای بزرگسالان به این میزان می داند: هر فرد بزرگسالی باید به طور روزانه تنها به میزان ۵۰ گرم شکر یا قند مصرف کند.
مواد غذایی و نوشیدنی هایی که حاوی شکر زیادی هستند شامل این مواردند:
- نوشابه انرژی زا
- نوشابه معمولی
- آبمیوه با شکر افزودنی
- در این جا لیستی از میان وعده های مناسب و نامناسب را برای شما تهیه کرده ایم.
میان وعده های مناسب:
- سیب زمینی طعم دار نشده
- ماست شیرین نشده
- پنیر کم چرب
- سبزیجات خام حاوی فیبر از جمله هویج و کرفس
- میوه هایی غیر از مرکبات، از جمله سیب، گلابی و هلو
میان وعده های نامناسب:
- شکلات های شیرین
- بیسکویت
- کیک
- نوشیدنی گازدار
- آب میوه هایی از جمله مرکبات
- چای و قهوه همراه با شکر
وقتی گرسنه هستید و دنبال میان وعده ای برای خوردن می گردید، سوالاتی هستند که می توانید از خودتان بپرسید:
- آیا خوراکی بدون شکر یا با میزان کمتری شکر وجود دارد که بتوانم آن را جایگزین کنم؟
- آیا واقعا به خوردن این شکلات ها و شیرینی ها نیازی است؟
- آیا به جای مصرف آبمیوه نمی توان از میوه استفاده کرد؟
- آیا به میان وعده بین وعده های اصلی نیازی هست؟
- آیا مصرف آدامس بدون شکر می توان گرسنگی من را برطرف کند؟
سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که جویدن آدامس، ۲۰ دقیقه بعد از وعده غذایی به تولید بزاق بیشتر و از بین رفتن اسید کمک می کند. باید ذکر کنیم که آب بهترین نوشیدنی برای دندان هاست و مصرف آن هیچ حمله اسیدی ای در پی ندارد. به علاوه قهوه و چای به شرطی که بدون شکر باشند هم نوشیدنی بدی نیستند. تولیدکنندگان مواد خوراکی همیشه با ما صادق نیستند و گاهی بیش از آن چیزی که فکرش را بکنید به مواد غذایی شکر یا قند می افزایند.
آن ها ممکن است که محصولات شکردار را با عنوان “بدون شکر افزودنی” به بازار بفرستند. این شکرهای مخفی در بسیاری از محصولاتی هستند که حتی فکرش را هم نمی کنید. اگر نگران پوسیدگی دندان و میزان شکری که دریافت می کنید، هستید؛
برخی از محصولات که حاوی شکر هستند:
- سس هایی که حاوی گوجه هستند
- سس کچاپ
- سیب زمینی طعم دار شده
- شربت های میوه
- برخی از سبزیجات مثل حبوبات پخته و ذرت شیرین
- برخی از غلات استفاده شده به عنوان صبحانه
- مربا و مارمالاد
- برخی از محصولاتی که میزان چربی پایینی دارند، چون معمولا برای بهبود مزه آن ها به آن ها شکر می افزایند.
- کنسرو ماهی و گوشت طعم دار شده با سس گوجه فرنگی
- سوپ
- کراکر و بیسکویت
- خوراکی های فرآوری شده و آماده
- نوشیدنی انرژی زا
قبل از خوردن غذا، حتما به میزان شکری که آن ماده غذایی دارد فکر کنید تا از پوسیدگی دندان هایتان پیشگیری کنید. همه می دانند که تمیز کردن دندان ها تا چه حد اهمیت دارد. حتما قبل از رفتن به رختخواب دندان هایتان را مسواک بزنید. از شوینده دهان بلافاصله بعد از مسواک زدن استفاده نکنید. اگر می خواهید که از شوینده دهان استفاده کنید، آن را در زمان متفاوتی از هنگامی که مسواک زده اید استفاده کنید.
به علاوه باید سه ماه یکبار مسواکتان را عوض کنید. استفاده از مسواک های الکتریکی آسان تر است و پلاک های بیشتری را از بین می برد. مراجعه منظم به پزشک را نیز فراموش نکنید.
آیا امکان دارد که پوسیدگی دندان را متوقف کرد؟
پیشگیری و توقف پیشرفت پوسیدگی دندان، به محل پوسیدگی دندان بستگی دارد. اگر پوسیدگی در شرایط بدی است، بهتر است از روش هایی مثل پر کردن استفاده کنید تا دندان آسیب دیده را ترمیم کنید. به محض درمان، می توان از آسیب های بیشتر به آن دندان پیشگیری کرد. هنگامی که پوسیدگی دندان در مراحل اولیه خود قرار دارد، به درمان خاصی نیاز نیست و با اقدامات مناسب و جزئی پوسیدگی متوقف می شود.
در مراحل اولیه آسیب، دندان می تواند با کمک مواد معدنی موجود در بزاق، مینای دندان را ترمیم کند. طی پروسه ای به نام رمینرالیزاسیون تاثیر پوسیدگی در مراحل اولیه از بین می رود. پوسیدگی امری است که همیشه دندان ها را تهدید می کند اما با روش درست می توانید به طور کامل از آن پیشگیری کنید. برای پیشگیری از بدتر شدن پوسیدگی و تاثیر گذاشتن روی سایر دندان ها، باید در برنامه زندگی خود تغییر ایجاد کنید.
درمان پوسیدگی دندان
اگر چه مراحل جزئی پوسیدگی دندان به درمان نیاز ندارند اما اگر پوسیدگی تا جایی پیشرفت کرده باشه که علائمی که ذکر شدند را مشاهده کردید برای حل مشکل به درمان نیاز دارید. معمولا اولین کاری که برای درمان انجام می دهند پر کردن دندان است. پر کردن دندان نوعی روش ترمیمی است که از فلز یا مواد مرکب استفاده می کنند تا شکل و عملکرد دندان آسیب دیده را ترمیم کنند.
اغلب دندانپزشکان برای بررسی سطح پوسیدگی و بررسی وجود کرم خوردگی دندان از عکس برداری توسط اشعه ایکس استفاده می کنند. پر کردن دندان به بی حسی نیاز دارد که قسمت مربوطه را بی حس کنند تا بیمار هنگام ترمیم دردی را حس نکند. اما گاهی اگر آسیب دیدگی و پوسیدگی در حد مینای دندان باشد، می توان بدون بی حسی دندان را درست کرد چون مینای دندان هیچ عصبی ندارد پس به بی حسی هم نیازی نیست.
پر کردن دندان روش آسانی است که در مطب دندانپزشک انجام می شود و حدود ۱۰ الی ۱۵ دقیقه زمان می برد. وقتی پوسیدگی شدید باشد و درون دندان عفونت وجود داشته باشد، بهتر است که از معالجه ریشه دندان استفاده کرد که پروسه ای پیچیده تر برای حفظ دندان طبیعی است. این کار عفونت را از قسمت های دندان که حاوی عصب هستند (پالپ) بر می دارد و آن قسمت را پر می کند تا از ورود دوباره باکتری پیشگیری کند.
وقتی مشکلات دندان دیر تشخیص داده شوند باید دندان را کشید. این آخرین گزینه ای است که دندان پزشکان آن را انتخاب می کنند و همیشه تا حد امکان سعی در نگه داشتن دندان دارند. پس از کشیدن دندان به ایمپلنت یا دندان مصنوعی نیاز است. اگر چه درمان با توجه به مشکل بیمار و شدت مشکل فرق دارد اما رایج ترین درمان، پر کردن دندان است.
بیشتر بخوانید: پر کردن دندان روش ها و انواع
هزینه ترمیم پوسیدگی دندان
هزینه ترمیم و درمان پوسیدگی دندان به محل زندگی، مشکل فرد و پزشک او بستگی دارد و از شهری به شهر دیگر متفاوت است. خیلی از ما ترجیح می دهیم که مواد پر کردن دندان، سفید باشند تا با رنگ دندان هایمان همخوانی داشته باشند اما رنگ آن با توجه به مواد استفاده شده متفاوت است. بهتر است که مواد پر کردن دندان در دندان هایی که هنگام لبخند زدن پیدا هستند سفید باشد.
اگر پوسیدگی شدید باشد، کل دندان به پر شدن نیاز دارد نه فقط تاج دندان و به این درمان معالجه ریشه دندان گویند که در این صورت هزینه آن بالاتر می رود. هزینه درمان به این هم بستگی دارد که این کار را در مراکز خصوصی انجام می دهید یا در کلینیک ها و دندانپزشکی های عمومی. گاهی باید هزینه های اضافی مثل هزینه تصویر برداری از دندان و سایر موارد را هم در نظر بگیرید.
پوسیدگی دندان در کودکان
در سال ۲۰۱۷ این گونه نشان داده شد که ۲۳.۳% از کودکان ۵ ساله در انگلستان دچار پوسیدگی دندان هستند و دندان پر کرده دارند. در انگلستان در هر ۱۰ دقیقه دندان پوسیده یک کودک کشیده می شود که این چیزی حدود ۱۴۱ کودک در یک روز می شود. در ۱۰ سال اخیر، کشیدن دندان بین سنین ۰-۴ سال رشد ۲۴ درصدی داشته است.
درست همان طور که پوسیدگی دندان در بزرگسالان قابل پیشگیری است، در کودکان نیز امکان پیشگیری از آن وجود دارد. دندان های دائمی از حدود ۶ سالگی شروع به رشد می کنند پس بهتر است هر چه زودتر مراقبت ها و پیشگیری های ضروری را انجام دهید.
به عنوان والدین کودکان می توانید با انجام کارهای زیر احتمال پوسیدگی دندان را در کودکان کاهش دهید:
- مطمئن شوید که فرزندتان دوبار در روز دندان هایش را مسواک می زند.
- آن ها را تشویق کنید که قسمت های بین دندان ها که تمیز کردن آن ها سخت است را نخ دندان بکشند.
- از خمیر دندان های حاوی فلوراید برای آن ها استفاده کنید.
- تا زمانی که ۷ ساله شوند روی مسواک زدن آن ها نظارت داشته باشید.
- از آن ها بخواهید که از مسواک های الکتریکی که مخصوص کودکان طراحی شده اند استفاده کنند.
- تا حد امکان میزان شکری که آن ها از نوشیدنی ها و مواد غذایی دریافت می کنند را کاهش دهید.
- میان وعده بین وعده های اصلی را کم کنید.
- آن ها را تشویق کنید که از میوه ها و سبزیجات به عنوان میان وعده استفاده کنند.
- مرتب آن ها را برای معاینه نزد پزشک ببرید.
اگر زود متوجه پوسیدگی دندان در کودکتان شوید می توانید بدون نیاز به انجام کارهای سخت او را درمان کنید. نحوه درمان دندان های کودکان به سن کودک و میزان پوسیدگی دندان های او بستگی دارد. سیلنت دندان انتخاب مناسبی است که روی دندان قرار می گیرد و از دندان ها محافظت می کند. سیلنت تورفتگی های دندان ها را پر می کند، شکل صاف تری به دندان می دهد و احتمال ایجاد پلاک و پوسیدگی را کاهش می دهد.
سیلنت می تواند چندین سال دوام داشته باشد. انتخاب دیگری که می تواند مناسب باشد وارنیش فلوراید است. از آن باید به طور منظم (۲_۴ بار در روز) استفاده کنید. استفاده منظم از آن به دندان امکان ترمیم و مقاومت در برابر حملات اسیدی را می دهد.
خلاصه مطالب در مورد پوسیدگی دندان
امروزه پوسیدگی دندان به مشکلی اساسی تبدیل شده است. اما با پیشگیری و نحوه زندگی مناسب می توانید خطرات آن را کاهش دهید.
به وجود آمدن پوسیدگی به ۴ مورد بستگی دارد:
- انواع خاصی از باکتری
- مواد غذایی حاوی کربوهیدرات
- تولید اسید
- زمان کافی
پوسیدگی ادامه پیدا می کند و تبدیل به خطری برای دندان های هر شخص می شود. اما برای اکثر مردم برنامه غذایی و تغییرات در نحوه زندگی هستند که برای کاهش پوسیدگی می توانند کارساز باشند. اقدامات پیشگیری کننده را جدی بگیرید تا بتوانید از دندان های خود و خانواده تان محافظت کنید و از مشکلی که قابل پیشگیری است، جلوگیری کنید.
سوالات متداول راجع به پوسیدگی دندان
آیا پوسیدگی دندان ژنتیکی است؟
مطالعات انجام شده روی پوسیدگی دندان نشان داده اند که ژنتیک/ DNA می تواند روی حساسیت و سرعت پوسیدگی دندان ها تاثیر گذار باشد. اما هنوز هم اطلاعات کمی در این زمینه وجود دارد که کافی نیستند. برنامه غذایی و مسواک زدن بیش از هر چیز دیگری در کاهش احتمال پوسیدگی نقش دارند.
آیا پوسیدگی دندان یک بیماری است؟
بله پوسیدگی دندان را یک بیماری می دانند اما آن را بیماری ای حاصل از شیوه زندگی می دانند چون تحت کنترل شخص است و اگر شیوه زندگی درست باشد اصلا به وجود نمی آید.
آیا پوسیدگی دندان قابل ترمیم و بهبود است؟
هم بله و هم نه! درست است که بدن می تواند به طور طبیعی حتی زخم های بزرگ روی پوست را ترمیم کند اما این قدرت را ندارد که حفره های بزرگ موجود در مینای دندان که بر اثر پوسیدگی ایجاد شده اند را برطرف کند. همان طور که قبلا هم گفته شد دندان ها تحت تاثیر فرآیندی به نام رمینرالیزاسیون قرار می گیرند که این فرآیند گاهی می تواند پوسیدگی را متوقف کند اما با حملات اسیدی مکرر به دندان ها، بدن نمی تواند خیلی از دندان ها مواظبت کند.
آیا پوسیدگی دندان قابل انتقال و پخش شدن است؟
هر نوع پوسیدگی ای می تواند پخش شود و بدتر شود و حتی اگر برنامه غذایی فرد درست باشد هم این پوسیدگی روی سایر دندان ها تاثیر می گذارد. وجود مواد قندی و باکتری ها در دهان به این معناست که تمام دندان ها در معرض خطر هستند و بالا رفتن میزان باکتری ها به این معناست که چندین دندان می توانند همزمان دچار پوسیدگی شوند.
باکتری هایی که باعث پوسیدگی دندان می شوند می توانند از طریق استفاده از وسایل مشترک مثل چاقو، چنگال و قاشق و از طریق ارتباط دهانی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. اما برای برخی از بزرگسالان این احتمال پایین تر است چون سیستم ایمنی بدن آن ها قوی تر است. کودکان بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند.
باکتری ها به یک سری عوامل برای شروع پوسیدگی نیاز دارند که مسواک زدن مرتب و رعایت بهداشت دندان، حملات اسیدی را محدود می کنند و احتمال پوسیدگی را پایین می آورند.
آیا پوسیدگی دندان بوی خاصی می دهد؟
اگر پوسیدگی دندان را درمان نکنید بوی دهان فرد بد می شود. این که بوی آن را توصیف کنیم سخت است اما در بیشتر موارد که پوسیدگی جزئی است و همه دندان ها سالم هستند بوی خاصی وجود ندارد.
چگونه از زمان شروع پوسیدگی از پیشفت آن جلوگیری کنیم؟
پیشگیری و توقف پوسیدگی به شدت پوسیدگی بستگی دارد. بهتر است که به دندانپزشک مراجعه کنید و از نظرات او بهره مند شوید. اما برای برخی از افراد علاوه بر کارهای ترمیمی دندان مثل پر کردن، رعایت بهداشت دندان و کنترل خوردن و آشامیدن هم می تواند سودمند باشد.
