بیماری مالاریا که عمدتاً در مناطق گرمسیری وجود دارد، یک بیماری تهدید کننده بلقوه جدی است. مالاریا در اثر عفونت با انگل این بیماری تک یاخته و از طریق نیش پشه حامل آنوفل ماده رخ میدهد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است تب و طیف گسترده‌ای از علائم در آنها بروز یابد. در ادامه این مقاله ار بخش بیماری های دکتر سلام به توضیح کامل درباره بیماری نیمن پیک پرداخته و با آن آشنا می شویم.
بیماری مالاریا چیست؟
پنج گونه انگل این بیماری که باعث ایجاد این بیماری در انسان می‌شوند، عبارتند از:
- یک: انگل فالسیپاروم
- دو: انگل ویواکس
- سه: انگل اوال
- چهار: انگل این بیماری
- پنج: انگل ناولسی
شناسایی به موقع گونه‌های آلوده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا عفونت انگل فالسیپاروم می‌تواند کشنده باشد. این گونه‌ی انگل اغلب در برابر درمان استاندارد کلروکین مقاوم است. انگل فالسیپاروم و انگل ویواکس مسئول بیشتر عفونت‌های جدید هستند. گونه‌های انگل این بیماری معمولاً از طریق مورفولوژی بر روی اسمیر خون قابل تشخیص هستند. انگل فالسیپارم به دلیل سطح بالای پارازیتمی موزی شکل گامتوسیت‌های آن از سایر انگل‌های این بیماری متمایز است.
در بین افراد مبتلا به این بیماری ، 5 تا 7 درصد آنها به بیش از یک گونه انگل این بیماری مبتلا هستند. هر کدام گونه‌های انگل این بیماری منطقه‌ای از تعریف بومی را به خود اختصاص می‌دهند که به آن ناحیه اندمیک گفته می‌شود. اگرچه هم پوشانی جغرافیایی نیز در بین آنها وجود دارد. به طور کلی افرادی که در مناطقی از آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی، هیسپانیولا، جنوب صحرای آفریقا، شبه قاره هند، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و اقیانوسیه زندگی می‌کنند و یا در حال مسافرت به این مناطق هستند، خطر ابتلای آنها به این بیماری وجود دارد.
عفونت و تولید مثل
پس از اینکه پشه ناقل این بیماری یک بار از خون شما تغذیه می‌کند، اسپوروزوئیت‌های مالاریا در عرض چند دقیقه وارد سلول‌های کبدی می‌شوند و پس از چند هفته در جریان خون شما ظاهر می‌شوند. این مروزوئیت‌ها به سرعت وارد گلبول‌های قرمز می‌شوند. در داخل سلول‌های قرمز، مروزوئیت‌ها در طی یک روز به تروفوزوئیت‌ها و سپس به شیزونت‌ها تبدیل می‌شوند. پارگی گلبول‌های قرمز آلوده حاوی شیزونت منجر به تب و ترشح مروزوئیت می‌شود. مروزوئیت‌ها وارد سلول‌های قرمز جدید شده و این روند تکرار می‌شود. در نتیجه‌‌ی افزایش لگاریتمی، بار انگل افزایش می‌یابد.
آموزش افراد
افرادی که به مناطق خطر ابتلا به مالاریا سفر می‌کنند، باید اطلاعات کافی در مورد راهکارهای پیشگیری و همچنین داروهای ضد پتروزال موثر را کسب کنند.
اتیولوژی
افراد مبتلا به این بیماری پس از گزش توسط پشه ناقل آن مبتلا به عفونت در ناحیه اندمیک می‌شوند. موارد عفونت ثانویه در اثر انتقال خون آلوده بسیار نادر است. خطر ابتلا به عفونت شدید به قدرت ناقل آن و استفاده از اقدامات احتیاطی مانند پشه بند رخت خواب، استفاده از دی اتیل متانول، آمید و روش‌های پیشگیری از مالاریا بستگی دارد.
همچنین نتیجه عفونت این بیماری بستگی به مصونیت میزبان نیز دارد. بدن افرادی که دارای مصونیت هستند می‌توانند خود به خود انگل‌ها را پاکسازی کنند. اما در افرادی که فاقد مصونیت هستند، انگل‌ها به گسترش عفونت ادامه می‌دهند. عفونت انگل فالسیپاروم می‌تواند منجر به مرگ شود.
درصد کوچکی از انگل‌ها به سلول‌های گامتوسیتی تبدیل می‌شوند که هنگامی که توسط پشه گرفته می‌شوند، توانایی تولید مثل جنسی دارند. اینها می‌توانند به اسپوروزوئیت‌های عفونی تبدیل شوند که چرخه‌ی انتقال را پس از گزش میزبان جدید ادامه می‌دهند. مصونیت در برابر این بیماری بسیار ضعیف گزارش شده است.
علاوه بر این، افرادی که در برابر مالاریا مصونیت دریافت می‌کنند، پس از آنکه منطقه‌ی اندمیک را ترک می‌کنند، ممکن است این ایمنی در آنها کاهش یابد و یا آن را از دست دهند. لازم است به مسافرانی که به مناطق اندومیک مراجمه می‌کنند، هشدار داده شود که در صورت از بین رفتن ایمنی و مصونیت در آنها، خطر ابتلای آنها به انواع مختلف مالاریا افزایش می‌یابد. مسافرانی که به مناطق اندومیک سفر می‌کنند، معمولا افرادی هستند که به دیدار دوستان یا خانواده خود می‌روند.
همه گیرشناسی بیماری مالاریا
وقوع در ایالات متحده آمریکا
مالاریا تا قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در جنوب ایالات متحده اندومیک بود، اما از آن زمان تاکنون از بین رفته است. تقریبا تمام موارد مالاریا در ایالات متحده ناشی از بیمارانی است که آن را از مناطق بومی انتقال داده‌اند. در موارد بسیار نادر، عفونت در افرادی که مسافرت نکرده‌اند، در نزدیکی فرودگاه ها اتفاق افتاده است که به آن اصطلاحا مالاریا فرودگاه گفته می‌شود.
این ممکن است به این دلیل رخ دهد که یک پشه پس از گزش فرد آلوده، بدن فرد دیگری را گزش می‌کند و یا پشه‌ی آلوده از طریق هواپیما منتقل شده است. اخیرا CDC از افزایش تعداد موارد گزارش شده این بیماری در ایالات متحده خبر داده است. هر ساله 25-30 میلیون نفر به مناطق گرمسیری سفر می‌کنند و تقریبا 10000-30000 مسافر آمریکایی و اروپایی این بیماری را تجربه می‌کنند.
شیوع بین المللی بیماری مالاریا
ماریا مسئول مرگ و میر حدود 1 الی 3 میلیون نفر در سال است. این به ویژه در کودکان صحرای آفریقا که به انگل فالسیپاروم آلوده هستند، بیشتر مشاهده می‌شود. جمعیت در معرض خطر مرگ و میر ناشی از مالاریا شامل مسافران بدون مصونیت و کودکان خردسال 6 ماهه تا 3 ساله هستند که در مناطق اندمیک زندگی می‌کنند.
در سراسر جهان سالانه 300 الی 500 میلیون مورد ابتلا به این بیماری رخ میدهد. بیشترین این موارد در مناطق گرمسیری روستایی رخ میدهد. انگل فالسیپاروم بیشتر در مناطق استوایی یافت می‌شود و حدود 50 درصد موارد ابتلا به مالاریا و 95 درصد مرگ و میر ناشی از این بیماری در سراسر جهان را شامل می‌شود. انگل ویواکس به صورت گسترده‌تر از انگل فالسیپاروم شیوع می‌یابد اما مرگ و میر ناشی از آن کمتر است. با این حال هر دو انگل ویواکس و انگل اوال می‌تواند یک مرحله هیپنوزوئیت در کبد ایجاد کنند که این منجر به عفونت نهفته می‌شود.
ویروس نقص ایمنی انسان HIV و آلودگی به مالاریا یک مشکل قابل توجه در سراسر آسیا یا کشورهای جنوب صحرای آفریقا است. در این مناطق معمولاً هر دو بیماری شایع هستند. شواهد نشان می‌دهند که این بیماری و عفونت HIV می‌توانند به نتایج بالینی بدتر در هر دو فرایند بیماری منجر شوند.
جمعیت شناختی مالاریا مربوط به جنسیت
مردان و زنان به یک اندازه تحت تاثیر این بیماری قرار دارند. اما ممکن است مالاریا در دوران بارداری برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد. انگل فالسیپاروم، انگل اصلی مسئول افزایش عوارض و مرگ و میر در بارداری است. تصور می‌شود که ایجاد عوارض در مادر به دلیل کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن در حاملگی و همچنین تجزیه جفت توسط انگل رخ میدهد.
علاوه بر این، کم خونی ناشی از مالاریا در زنان باردار شدیدتر است. تاثیر عوارض مالاریا بر روی جنین شامل زایمان زودرس، کم خونی، کم وزنی در هنگام تولد و مرگ است. مالاریا در سه هفته اول بارداری خطر سقط جنین را افزایش میدهد.
جمعیت شناختی مالاریا مربوط به سن
کودکان خردسال 6 ماهه تا 3 ساله که در مناطق اندمیک زندگی می‌کنند، در معرض خطر مرگ ناشی از مالاریا قرار دارند. همچنین مسافرانی که در برابر مالاریا مصونیت ندارند، بدون در نظر گرفتن سن آنها، در معرض خطر مرگ و میر قرار دارند.
پیش آگاهی بیماری مالاریا
بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری بدون ایجاد عارضه در 48 ساعت پس از شروع درمان، بهبود قابل توجهی خواهند داشت و بعد از 96 ساعت تب آنها فروکش می‌کند. در صورت عدم درمان عفونت انگل فالسیپاروم، خطر مرگ و میر بالا می‌رود اما اگر این عفونت سریع تشخیص داده شده و به درستی درمان شود، پیش آگاهی بیماری بسیار نتیجه بخش است.
عوارض بیماری مالاریا
انگل فالسیپاروم می‌تواند منجر به این بیماری مغزی، ورم ریوی، کم خونی سریع و مشکلات کلیوی شود. دلیل مهم عوارض شدید ناشی از انگل فالسیپاروم این است که به دلیل توانایی چسبندگی این انگل‌ها به دیواره‌های سلول‌های اندوتلیال، سبب انسداد عروقی می‌شوند. زمانی که یک گلبول قرمز به انگل فالسیپاروم آلوده شود، ارگانیسم دستگیره‌های پروتئینی تولید می‌کند که به سلول‌های اندوتلیال متصل می‌شوند.
چسبندگی گلبول‌های قرمز آلوده باعث می‌شود که آنها در بسیاری از مناطق بدن در رگ‌های خونی جمع شده و باعث ایجاد آسیب‌های عروق میکرو شوند. در نهایت این منجر به وارد آمدن آسیب‌های فراوان به بدن می‌شود. بیشتر عوارض ناشی از مالاریا مربوط به انگل فالسیپاروم است. یکی از عوارض این انگل، مالاریا مغزی است که به عنوان اغما، وضعیت روانی متغیر یا تشنج‌های متعدد تعریف می‌شود.
مالاریا مغزی شایع‌ترین علت مرگ در بیماران مبتلا به بیماری می‌باشد. در صورت عدم درمان مالاریا مغزی، این عارضه می‌تواند کشنده باشد. حتی در صورت انجام اقدامات درمانی، 15 درصد از کودکان و 20 درصد از بزرگسالان مبتلا به این بیماری مغزی جان خود را از دست می‌دهند. علائم مالاریا مغزی مشابه علائم آنسفالوپاتی سمی است.
سایر عوارض عفونت ناشی از انگل فالسیپاروم شامل موارد زیر هستند:
- تشنج ثانویه یا هیپوگلیسمی یا مالاریا مغزی
- نارسایی کلیه
- هیپوگلیسمی
- هموگلوبینوریا یا تب آب سیاه. همولیز، هموگلوبینمی و هموگلوبینوری سبب ایجاد این بیماری می‌شوند.
- ورم ریوی غیر کاردیوژنیک
- هیپوگلیسمی عمیق. هیپوگلیسمی اغلب در کودکان خردسال و زنان باردار رخ میدهد.
- تشخیص این بیماری اغلب دشوار است زیرا علائم آدرنرژیک همیشه وجود ندارند.
- اسیدوز لاکتیک
- همولیز منجر به کم خونی شدید و زردی
- خونریزی
- مرگ و میر ناشی از بیماری مالاریا
تقریباً 30 درصد از بزرگسالانی که در برابر این بیماری مسئولیت نداشته و آلوده به انگل فالسیپاروم هستند، دچار نارسایی حاد کلیوی می‌شوند. این عارضه در زنان باردار شایع است و در 80 درصد موارد منجر به مرگ می‌شود. اگر سطح لاکتات وریدی به 45 میلی گرم در دسی لیتر برسد، پیش آگاهی ضعیف بسیار مضر است.
بیشتر بخوانید: ورم ریوی چیست؟ + علل، علائم و درمان ورم ریوی
مرگ و میر بیماری مالاریا
در سطح بین‌المللی مالاریا مسئول مرگ و میر 1 تا 3 میلیون نفر در سال است. اما اکثریت قریب به اتفاق این مرگ و میرها در کودکان سنین 5 سال یا پایین‌تر رخ میدهد. مالاریا چهارمین عامل مرگ و میر کودکان کمتر از 5 سال در جهان است. این بیماری قابل پیشگیری و درمان است. با این حال عدم پیشگیری و درمان به دلیل فقر، جنگ و سایر بی ثباتی‌های اقتصادی و اجتماعی در مناطق اندمیک منجر به کشته شدن میلیون‌ها نفر می‌شود.
عوامل محافظت کننده میزبان
صفت سلول داسی (هموگلوبین S)، تالاسمی، هموگلوبین سی و کمبود گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز از شما در برابر مرگ بر اثر انگل فالسیپاروم محافظت می‌کند. اما هموگلوبین S نسبت به موارد دیگر محافظ‌تر است. افراد مبتلا به هموگلوبین E ممکن است در برابر عفونت انگل ویواکس از شما محافظت کند. یک بررسی منظم و متاآنالیز اهمیت برخی از هموگلوبینوپاتی‌ها و اثرات محافظتی آنها در برابر مالاریا را مورد بررسی قرار داده‌اند. با این حال میزان محافظت این هموگلوبینوپاتی‌ها متغیر است.
مردم آفریقای غربی که فاقد آنتی ژن RBC دلفی هستند، کاملاً در برابر عفونت انگل ویواکس مقاوم هستند. پلی مورفیسم در ژن TNF (فاکتور نکروز تومور) میزبان نیز می‌تواند منجر به محافظت در برابر مالاریا شود. افرادی که در مناطق اندمیک این بیماری زندگی می‌کنند، ممکن است با گذشت زمان و قرار گرفتن مکرر در معرض بیماری، مصونیت جزئی از عفونت پیدا کنند. این مصونیت محدود، فرکانس علائم مالاریا و همچنین شدت عفونت را کاهش میدهد.
مصونیت در برابر عفونت این بیماری می‌تواند در طولانی مدت و با دور شدن از مناطق اندمیک از بین برود. درنتیجه آن دسته از افرادی که در نواحی اندمیک مالاریا متولد شده‌اند و برای کار یا تحصیل به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و دوباره به خانه باز می‌گردند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به مالاریا شدید و عوارض عفونت ناشی از آن قرار گیرند.
چه عواملی باعث ایجاد مالاریا می‌شود؟
مالاریا زمانی رخ میدهد که نیش از پشه آنوفل ماده بدن را با انگل این بیماری آلوده کند. در واقع تنها پشه آنوفل می‌تواند ناقل مالاریا باشد. گسترش موفق انگل در پشه به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها رطوبت و دمای محیط هستند. زمانی که یک پشه آلوده میزبان انسان را نیش می‌زند، انگل وارد جریان خون شده و در کبد نهفته می‌شود.
به طور متوسط 10 الی 15 روز میزبان هیچ علامتی نخواهد داشت. اما انگل این بیماری در این مدت شروع به تکثیر می‌کند. سپس کبد این انگل‌های جدید مالاریا را به جریان خون منتقل می‌کند و در آنجا سلول‌های قرمز خون را آلوده کرده و انگل بیشتر تکثیر می‌شود. برخی از انگل‌های این بیماری در کبد مانده و وارد سیستم گردش خون نمی‌شوند، سپس این انگل‌ها در آینده موجب عود بیماری می‌شوند.
پشه‌های که ناقل این بیماری نیستند، از طریق گزش انسان مبتلا به این بیماری این انگل را دریافت می‌کنند. سپس چرخه آلوده کردن انسان شروع می‌شود. انگل فالسیپاروم باعث بروز شدیدترین نوع این بیماری می‌شود و همچنین خطر مرگ و میر در افرادی که به این نوع مالاریا مبتلا هستند، بیشتر است. علاوه بر این، مادر آلوده به انگل این بیماری می‌تواند این بیماری را به کودک خود در هنگام تولد منتقل کند. این به عنوان مالاریا مادرزادی شناخته می‌شود.
مالاریا ممکن است به وسیله خون منتقل شود. بنابراین از روش‌های زیر نیز می‌تواند قابل انتقال باشد:
- پیوند عضو
- تزریق خون
- استفاده از سوزن یا سرنگ مشترک
قبل از ابتلا به بیماری مالاریا
در بیماران مشکوک به مالاریا دستیابی به سابقه سفرهای اخیر به مناطق اندمیک بسیار مهم است. معمولاً در بیمارانی که علائم مالاریا در آنها شناسایی شده است، سابقه سفر به مناطق اندمیک بالاترین احتمال ابتلا به این بیماری را شامل می‌شود. همچنین وضعیت ایمنی، سن و وضعیت بارداری بیمار نیز تعیین کننده ابتلا به این بیماری است.
آلرژی یا سایر شرایط پزشکی بیمار ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. علاوه بر این، داروهایی که فرد آلوده مصرف می‌کند ممکن است خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهند. بیماران مبتلا به این بیماری معمولاً پس از گذشت چند هفته از عفونت، علائم مالاریا را از خود بروز می‌دهند. قرار گرفتن بیمار در معرض مالاریا در گذشته یا مصونیت قبلی میزبان بر علائم بیماری و دوره انکوباسیون تاثیرگذار است. نکته مهم در ابتلا به این بیماری وجود سردرد در تمام مبتلایان است.
علائم بالینی همچنین موارد زیر را شامل می‌شوند:
تشنج یا پاروکسیسم کلاسیک با دوره‌هایی از لرز و عرق شروع می‌شود که تقریباً 1 تا 2 ساعت به طول می‌انجامد و در طی این دوره، تب فرد مبتلا به این بیماری بالا می‌رود. سرانجام بیمار دیافورز بیش از حد را تجربه کرده و پس از آن دمای بدن به حالت عادی یا پایین‌تر از حد طبیعی کاهش می‌یابد. در بسیاری از بیماران به ویژه در اوایل ابتلا به عفونت، پاروکسیسم کلاسیک مشاهده نمی‌شود.
اما ممکن است روزانه در طی چند نوبت تب فرد بیمار بالا رود. در واقع دوره‌های تب برای انگل ویواکس، انگل فالسیپاروم و انگل اوال 48 ساعت و برای انگل این بیماری 72 اعت می‌باشد. علاوه بر این، این دوره‌ها اغلب در عفونت‌های انگل فالسیپاروم مشاهده نمی‌شود. معمولاً دوره‌های تب کلاسیک در بیمارانی که مبتلا به عفونت‌های همزمان و طولانی مدت هستند، قابل مشاهده است. به طور کلی بروز دوره ای تب سرنخ قابل اطمینانی برای تشخیص این بیماری نمی‌باشد.
علائم کمتر رایج این بیماری شامل موارد زیر است:
- بی اشتهایی و بی حالی
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- زردی
بیشتر بخوانید: بیماری زردی به چه دلایلی رخ میدهد
نکته قابل توجه در مورد آلودگی به انگل ویواکس به ویژه در مناطق معتدل هند، این است که این انگل ممکن است 6 تا 12 ماه پس از ترک میزبان از منطقه اندمیک علائمی را ایجاد نکند. علاوه بر این، بیماران آلوده به انگل ویواکس و انگل اوال ممکن است پس از مدت طولانی‌تری و به دلیل مرحله هیپنوزوئیت در کبد، دوباره عود کند. انگل این بیماری مرحله هیپنوزوئیت ندارد اما افرادی که به این انگل مبتلا می‌شوند، ممکن است عفونت اریتروسیتیک طولانی مدت و بدون علامت داشته باشند و سال‌ها بعد از ترک منطقه اندمیک، علائم آن بروز یابند.
تب سه روز یکبار و تب چهار روز یکبار به دلیل چرخه تحلیل گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود که به عنوان تروفوزوئیت‌ها، چرخه خود را در گلبول‌های قرمز هر دو یا سه روز یک بار کامل می‌کنند. انگل این بیماری باعث ایجاد تب هر چهار روز یکبار یا کوارتان می‌شود. انگل ویواکس و انگل اوال باعث ایجاد فرم خوش خیم تب هر سه روز یک بار، و انگل فالسیپاروم باعث شکل بدخیم می‌شود. الگوی چرخشی تب بسیار نادر است.
مسافرانی که به مناطق جنگلی جنوب شرقی آسیا و آمریکای جنوبی مسافرت می‌کنند، به انگل ناولسی مالاریا آلوده می‌شوند. این انگل گونه‌ای خطرناک است که معمولاً در میمون‌های ماکوی بلند دم و تیره مشاهده می‌شود. اینگونه از انگل‌ها می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های شدید و مرگ و میر در انسان شوند.
انگل ناولسی مالاریا در زیر میکروسکوپ بسیار شبیه به انگل این بیماری است و گاهی اوقات به اشتباه تشخیص داده می‌شود. از آنجا که عفونت انگل این بیماری به طور معمول نسبتاً خفیف است، بنابراین در افرادی که به مالاریای شدید مبتلا هستند و شواهد میکروسکوپی از عفونت این بیماری یی دارند، به انگل ناولسی مشکوک می‌شوند. تشخیص این بیماری با استفاده از روش‌های سنجش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز صورت می‌گیرد.
علائم و نشانه‌های جسمی مالاریا
بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری هیچ نشانه جسمی و فیزیکی خاصی ندارد. اما در طحال آنها ممکن است علائمی وجود داشته باشد. علائم عفونت این بیماری غیر اختصاصی است و ممکن است به عنوان یک بیماری پوستی همراه با تب، سردرد، ضعف، خستگی و درد عضلانی بروز کند. برخی از بیماران مبتلا به این بیماری به اسهال و سایر علائم گوارشی مبتلا می‌شوند. در افرادی که مصونیت دارند ممکن است علائمی بروز نیابد و یا ممکن است کم خونی خفیف بروز کند. همچنین مالاریا می‌تواند در بیماران غیر ایمن به سرعت گسترش یابد.
مالاریای شدید در درجه اول شامل عفونت انگل فالسیپاروم است. اگرچه مرگ در اثر پارگی طحال در بیماران مبتلا به این بیماری غیر انگل فالسیپاروم نیز گزارش شده است. مالاریای شدید به عنوان مالاریای مغزی، کم خونی شدید، علائم تنفسی و نارسایی کلیوی بروز می‌کند. در کودکان مالاریا دوره کوتاه تری دارد و اغلب سرعت تشدید آن بیشتر است. کودکان به احتمال زیاد با هیپوگلیسمی، تشنج، کم خونی شدید و مرگ ناگهانی مواجه هستند. اما احتمال ابتلا به نارسایی کلیوی و ریوی یا زردی نیز وجود دارد.
مالاریا مغزی
این ویژگی تقریباً در بیشتر موارد در اثر عفونت انگل فالسیپاروم ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است در اثر عفونت کما نیز رخ دهد. اگر بیمار پس از 30 دقیقه مجدداً هوشیاری خود را به دست نیاورد، کما را می‌توان به عنوان حالت ثانویه بیماری تشخیص داد. هنگام ارزیابی بیماران کما با مالاریا، هیپوگلیسمی و عفونت‌های CNS باید از مطالعه خارج شوند.
کم خونی شدید
کم خونی مرتبط با مالاریا چند عاملی است و معمولاً با عفونت انگل فالسیپاروم همراه است. در بیماران غیر ایمن، کم خونی ممکن است حالت ثانویه عفونت گلبول‌های قرمز و از بین رفتن گلبول‌های قرمز آلوده باشد. علاوه بر این، گلبول‌های قرمز ضدعفونی نشده به طور نامناسب پاک می‌شوند و ممکن است با سرکوب مغز استخوان درگیر شوند.
نارسائی کلیه
این یک عارضه نادر می‌باشد که ناشی از عفونت انگل این بیماری است. گلبول‌های قرمز و آلوده، به عروق میکرو موجود در قشر کلیوی چسبیده و اغلب منجر به نارسایی کلیوی الیگوری می‌شوند. نارسائی کلیه به طور معمول قابل برگشت است. اگرچه دیالیز حمایتی اغلب تا بهبود عملکرد کلیه مورد نیاز است. در موارد نادرعفونت انگل این بیماری ی مزمن منجر به سندروم نفروتیک می‌شود.
علائم تنفسی
بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است دچار اسیدوز متابولیک و دیسترس تنفسی مرتبط شوند. علاوه بر این، ممکن است ورم ریوی نیز رخ دهد. علائم سندروم هایپر پنیک مالاریا شامل ناراحتی، انقباض قفسه سینه، استفاده از عضلات جانبی برای تنفس و یا تنفس عمیق غیرعادی است.
علائم و نشانه‌های مالاریا
در بیماران مبتلا به این بیماری به طور معمول چند هفته پس از عفونت علائم بروز می‌یابند. اگرچه بسته به شرایط میزبان و گونه‌های انگل، علائم متفاوت هستند.
علائم بالینی شامل موارد زیر می‌باشند:
- سردرد
- سرفه کردن
- خستگی
- بی قراری
- لرز
- آرترالژی
- درد عضلات
- پاروکسیسم تب، لرز و عرق
علائم کمتر شایع شامل موارد زیر است:
- بی اشتهایی و بی حالی
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- زردی
بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری هیچ نشانه فیزیکی خاصی ندارند اما ممکن است طحال آنها نشانه‌هایی را از خود بروز دهد.
مالاریای شدید به شرح زیر است:
- مالاریای مغزی
- کم خونی شدید
- ناهنجاری‌های تنفسی
- نارسایی کلیه
ناهنجاری‌های تنفسی شامل اسیدوز متابولیک، پریشانی مرتبط با تنفس و ورم ریوی است. علائم سندروم هایپر پنیک مالاریا شامل انقباض قفسه سینه، استفاده از عضلات جانبی برای تنفس و تنفس عمیق غیر عادی است.
تشخیص مالاریا
تاریخچه بیماران شامل موارد زیر هستند:
- سفر اخیر یا سفرهای گذشته به مناطق اندمیک
- وضعیت ایمنیف، سن و وضعیت بارداری
- آلرژی یا سایر شرایط پزشکی
- داروهایی که هم اکنون مصرف می‌شوند
برای تشخیص مالاریا مطالعات خونی زیر لازم است انجام شوند:
- کشت خون
- غلظت هموگلوبین
- تعداد پلاکت‌ها
- عملکرد کبد
- عملکرد کلیه
- غلظت الکترولیت
- نظارت بر پارامترهای مطرح در همولیز
- همچنین در موارد انتخابی آزمایش سریع HIV
- شمارش گلبول‌های سفید. کمتر از 5 درصد از بیماران دارای لکوسیتوز هستند.
- اگر لکوسیتوز وجود داشته باشد، باید تشخیص افتراقی گسترش یابد
- اگر بیمار با primaquine و یا سطح گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز درمان شود
- اگر بیمار مالاریای مغزی داشته باشد، تعیین گلوکز برای رد کردن هیپوگلیسمی لازم است
مطالعات تصویربرداری زیر ممکن است لازم باشند:
- انجام رادیوگرافی قفسه سینه در صورت وجود علائم تنفسی
- توموگرافی کامپیوتری سر اگر علائم سیستم عصبی مرکزی وجود داشته باشد
آزمایشات ویژه‌ای که برای عفونت این بیماری باید انجام شود، به شرح زیر است:
- سانتریفیوژ میکرومتوکریت
- آزمایش‌های رنگ‌های فلورسنت/ شاخص‌های ماورا بنفش
- اسمیر خون نازک (کیفی) یا ضخیم (کمی)
توجه داشته باشید که یک اسمیر منفی تشخیص مالاریا را محدود نمی‌کند. بلکه باید چندین لکه دیگر در طی دوره 36 ساعته بررسی شوند. گزینه‌های دیگر برای آزمایش اسمیر خون شامل آزمایشات تشخیصی سریع، سنجش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز، تشدید مبتنی بر توالی اسید نوکلئیک.
از نظر بافت شناسی، انگل‌های مختلفی که باعث ایجاد مالاریا می‌شوند ممکن است با موارد زیر تشخیص داده شوند:
- وجود اشکال اولیه در خون محیطی
- تکثیر سلول‌های قرمز آلوده
- سن گلبول‌های قرمز آلوده
- نقاط شفنر
- سایر خصوصیات مورفولوژی
بیشتر بخوانید: اسفناج بخورید کم خونی نگیرید
مدیریت بیماری مالاریا
درمان مالاریا تحت تاثیر گونه‌های ایجاد کننده عفونت قرار دارد.
انگل‌های این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- انگل فالسیپاروم
- انگل ویواکس
- انگل اوال
- انگل این بیماری
- انگل ناولسی
در ایالات متحده بیماران مبتلا به عفونت انگل فالسیپاروم اغلب برای درمان بستری می‌شوند تا عوارض آن مشاهده شود. سایر بیمارانی که به انگل غیر فالسیپاروم مبتلا هستند، معمولاً به صورت سرپایی درمان می‌شوند.
توصیه‌های کلی برای درمان دارویی مالاریا به شرح زیر است:
- مالاریا فالسیپاروم: درمان مبتنی بر کوینین با سولفات کوینین به همراه داکسی سایکلین یا کلیندامایسین یا پریمتامین سولفادوکسین است.
- روش های درمانی جایگزین عبارتند از مفلوکین، atovaquone_proguanil، artemether_lumefantrine.
- مالاریا فالسیپاروم با حساسیت به کلروکین شناخته می‌شود.
- انگل ویواکس و اوال: کلروکین به همراه پریماوین
- انگل این بیماری : کلروکین
- انگل این بیماری ناولسی: همان توصیه‌های انگل فالسیپاروم
زنان باردار 10 برابر بیشتر از زنان دیگر به این بیماری مبتلا می‌شوند و ابتلای آنها به مالاریای شدید بیشتر است.
داروهایی که می‌توانند برای درمان مالاریا در بارداری مورد استفاده قرار گیرند، شامل موارد زیر است:
- کلروکین
- کوینین
- کلیندامایسین
- مفلوکین
- سولفادوکسین پریمتامین
- Atovaquone
- artemether_lumefantrine
- artesunate
درمان‌های مالاریا
مالاریا از طریق داروهای تجویز شده، برای از بین بردن انگل درمان می‌شود. بسته به موارد زیر، انواع داروها و طول مدت درمان متفاوت خواهند بود.
- آلودگی با کدام نوع از انگل این بیماری
- شدت علائم شما
- سن شما
- شرایط ویژه مانند بارداری
- داروها
رایج‌ترین داروهای ضد مالاریا عبارتند از:
داروهای ترکیبی مبتنی بر آرتمیسینین
این داروها در بسیاری از موارد، اولین مورد دارویی برای درمان مالاریا هستند. انواع مختلفی از این داروها وجود دارند. به عنوان مثال artemether-lumefantrine) Coartem) و artesunate-amodiaquine هر کدام از این داروهای ترکیبی مبتنی بر آرتمیسینین، ترکیبی از دو یا چند دارو هستند که به روش‌های مختلفی علیه انگل این بیماری عمل می‌کنند.
کراتین فسفات
کلروکین برای هر انگل حساس به دارو درمانی ارجحیت دارد. اما در بسیاری از نقاط جهان انگل‌هایی که باعث ایجاد مالاریا می‌شوند، در برابر کلروکین مقاوم هستند و این دارو دیگر اثربخشی خود را ندارد.
سایر داروهای ضد مالاریایی رایج عبارتند از:
- ترکیبی از atovaquone و proguanil
- سولفات کوینین با داکسی سایکلین
- مفلوکین
- فسفات پریماکین
درمان‌های احتمالی در آینده
داروهای ضد مالاریایی جدید در حال تحقیق و توسعه هستند. درمان مالاریا با یک مبارزه مداوم بین انگل‌های در حال تحول در برابر دارو و جستجوی فرمولاسیون داروهای جدید در حال پیشرفت است. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند که یکی از انواع انگل‌های این بیماری در برابر تمام داروهای ضد مالاریایی از خود مقاومت نشان داده است.
اگر شما گمان می‌کنید که مبتلا به این بیماری هستید و یا در معرض ابتلا به آن قرار دارید، در درجه اول باید به پزشک خانواده مراجعه کنید. با این وجود در برخی موارد هنگامی که شما به پزشک مراجعه می‌کنید، ممکن است به یک متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع داده شوید. اگر علائم شدیدی دارید، به ویژه اگر شما به مناطق شایع و خطرزای ابتلا به مالاریا سفر کرده‌اید، سریعاً به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید.
چشم انداز بلند مدت برای افراد مبتلا به مالاریا
افراد مبتلا به این بیماری که تحت درمان قرار می‌گیرند، معمولاً چشم انداز بلند مدت خوبی دارند. اما اگر در نتیجه ابتلا به این بیماری عوارض شدیدی در شما ایجاد شود، چشم انداز ممکن است چندان مناسب نباشد. مالاریا مغزی که باعث تورم رگ‌های خونی مغز می‌شود، می‌تواند منجر به آسیب مغزی شود. همچنین چشم انداز بلندمدت برای بیماران مبتلا به انگل‌های مقاوم به دارو ممکن است ضعیف باشد. در این بیماران، مالاریا ممکن است دوباره عود کند. این ممکن است یکی دیگر از عوارض این بیماری باشد.
نکاتی برای جلوگیری از ابتلا به مالاریا
متاسفانه هیچ واکسن خاصی برای جلوگیری از این بیماری در دسترس نمی‌باشد. اگر شما در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که این بیماری در آن شایع است و یا اگر به چنین مناطقی سفر می‌کنید، با پزشک مشورت کنید. پزشک ممکن است برای پیشگیری از بیماری داروهایی را تجویز کند. این داروها همان داروهایی هستند که برای درمان بیماری مصرف می‌شوند و لازم است قبل، حین و بعد از سفر استفاده شوند.
اگر شما در مناطقی که شیوع مالاریا در آن شایع است زندگی می‌کنید، با پزشک خود در مورد پیشگیری از این بیماری صحبت کنید. خوابیدن در زیر پشه بند ممکن است از گزش توسط پشه‌های آلوده جلوگیری کند. پوشاندن پوست یا استفاده از اسپری‌ها ممکن است به جلوگیری از عفونت کمک کند.
