بیماری های اسهالی یکی از رایج ترین مشکلات سلامتی هستند و می تواند خفیف و موقت باشد یا این که تبدیل به اختلالی شوند که زندگی بیمار را به خطر می اندازند. خصوصیت اصلی اسهال مدفوع شل یا آبکی است. بعضی از افراد به طور مکرر دفع مدفوع دارند اما از آن جایی که این مدفوع شل و آبکی نیست نمی توان گفت که دچار اسهال هستند. علاوه بر این، کودکان شیرخواره اغلب مدفوع شلی دارند که این عادی است و اسهال نیست. در ادامه این مقاله ار بخش بیماری های دکتر سلام به توضیح کامل درباره انواع بیماری های اسهالی پرداخته و با آنها آشنا می شویم.
حقایق اساسی درباره بیماری های اسهالی
به طور کلی تخمین زده شده که سالانه ۲ میلیارد مورد اسهال در سرتاسر جهان ایجاد می شود، و ۱.۹ میلیون کودک زیر ۵ سال (معمولا در کشورهای در حال توسعه)، به علت اسهال جان خود را از دست می دهند. در این قسمت به برخی نکات اساسی در خصوص بیماری های اسهالی اشاره خواهیم کرد.
در قسمت های جلوتر نیز به حقایق بیشتری می پردازیم:
- بیشتر انواع اسهال توسط باکتری، ویروس و انگل ایجاد می شوند.
- بیماری های التهابی روده (IBD) (که شامل بیماری کرون و کولیت روده هستند) می توانند سبب بروز اسهال مزمن شود.
- داروهای ضد اسهال می توانند به کاهش اسهال کمک کنند و مصرف مکمل زینک نیز برای کودکان موثر است.
- برخی مداخلات غذایی و پروبیوتیک به پیشگیری از اسهال کمک می کنند.
چه چیزی سبب بیماری های اسهالی می شود؟
عفونت ویروسی
عفونت ویروسی سبب بیشتر موارد اسهال می شود و با علائم خفیف تا متوسط و دفع مکرر مدفوع آبکی، گرفتگی عضلات شکم و تب پایین همراه است. اسهال ویروسی معمولا ۳ تا ۷ روز ادامه دارد.
در قسمت زیر به دلایل بروز اسهالی که توسط عفونت ویروسی ایجاد می شود (گاستروآنتریت ویروسی) اشاره می کنیم:
- روتاویروس یکی از رایج ترین دلایل اسهال در کودکان است.
- نوروویروس (برای مثال ویروس نورواک، کالیسی ویروس) رایج ترین دلیل اسهال همه گیر میان بزرگسالان و کودکانی است.
- عفونت آدنوویروس بین افراد در تمام گروه های سنی رایج است.
بیماری های اسهالی ناشی از عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی سبب بروز موارد جدی تر بیماری های اسهالی عفونی می شود. معمولا عفونت با باکتری، پس از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های آلوده (مسمومیت غذایی) اتفاق می افتد. عفونت باکتریایی می تواند سبب بروز علائم جدی همراه با استفراغ، تب، گرفتگی شدید عضلات شکم یا دل درد شود. در این شرایط دفع مدفوع مکرر خواهد بود و مدفوع آبکی است و ممکن است که افراد “اسهال انفجاری” را تجربه کنند که شامل دفع همراه با فشار مدفوع شل با گاز معده است.
در این قسمت به انواعی از بیماری های اسهالی که توسط عفونت باکتریایی ایجاد می شوند اشاره می کنیم. در موارد شدید، مدفوع حاوی مخاط، چرک یا حتی خون خواهد بود. بیشتر این انواع عفونت در ارتباط با شیوع یک بیماری هستند. ممکن است اعضای خانواده یا سایر افرادی که غذای یکسانی مصرف کرده بودند هم بیماری یکسانی داشته باشند. سفر کردن می تواند یکی از دلایل این موضوع باشد که فرد دچار “اسهال مسافرتی” می شود. (اسهال مسافرتی می تواند توسط ویروس و انگل های ناشناخته هم ایجاد شود).
ارگانیسم هایی همچون کمپیلوباکتر، سالمونلا و شیگلا رایج ترین دلایل اسهال باکتریایی هستند. دلایلی که خیلی رایج نیستند عبارتند از: اشریشیا کلی (coli)، یرسینیا و لیستریا. برخی از داروهایی که به مدت طولانی مصرف می شوند می توانند سبب بروز اسهال مزمن شوند (همچون اسهال مربوط به آنتی بیوتیک). مصرف آنتی بیوتیک می تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل (c diff) در روده شود.
انگل
انگل ها توسط مصرف آب آلوده سبب عفونت سیستم گوارشی می شوند. انگل های رایجی که سبب بیماری اسهال می شوند شامل ژیاردیا لامبلیا، انتاموبا هیستولیتیکا و کریپتوسپوریدیوم هستند.
بیماری ها و اختلالات مربوط به روده
بیماری ها و اختلالات مربوط به روده (از جمله آن هایی که روده کوچک و کولون را تحت تاثیر قرار می دهند) مثل بیماری های التهابی روده، کولیت روده، بیماری کرون، سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، دیورتیکولوز، کولیت میکروسکوپی، بیماری سلیاک و سوء جذب (مشکل در هضم برخی مواد مغذی) دلایل غیر عفونی اسهال مزمن هستند. خیلی از این اختلالات می توانند باعث تغییر رنگ اسهال رو به زرد شوند.
بیشتر بخوانید: بیماری سلیاک و انتخاب نوع درمان
عکس العمل به برخی داروها
نشان دادن عکس العمل به برخی از داروها می تواند سبب بروز بیماری های اسهالی وابسته به دارو شود. داروهایی که می توانند سبب اسهال شوند عبارتند از: داروهای (فشار خون، سرطان، نقرس، کاهش وزن و آنتاسیدها [خصوصا آن هایی که حاوی منیزیم هستند]).
عدم تحمل یا آلرژی نسبت به مواد غذایی
عدم تحمل یا آلرژی به برخی از مواد غذایی همچون شیرین کننده های مصنوعی که در محصولات عاری از شکر یافت می شوند و عدم تحمل لاکتوز (قند موجود در شیر) می توانند سبب بروز اسهال مزمن شوند.
بیماری های اسهالی ناشی از الکل
مصرف الکل می تواند سبب بروز اسهال شود.
مصرف زیاد ملین
مصرف زیاد از حد و مکرر داروها و مواد ملین یکی از اصلی ترین دلایل اسهال است.
اسهال دیابتی
اسهال دیابتی می تواند یکی از عوارض جانبی دیابت باشد.
بیماری های اسهالی ناشی از پرتو درمانی
پرتو درمانی یا شیمی درمانی می توانند سبب شل شدن مدفوع شوند و بعد از اتمام این درمان ها ممکن است که فرد تا ۳ هفته اسهال داشته باشد.
سرطان
برخی از انواع سرطان می توانند سبب بروز اسهال شوند از جمله: سندرم کارسینوئید، سرطان روده بزرگ، لنفوم، کارسینومای مدولاری تیروئید، سرطان لوزالمعده و فئوکروموسیتوما.
جراحی گوارشی
این جراحی ها شامل جراحی معده یا روده هستند و می توانند سبب بروز اسهال شوند.
بیماری های اسهالی ناشی از دویدن
گاهی دویدن هم می تواند سبب بروز اسهال شود (اسهال دوندگان). این نوع اسهال پس از دویدن های طولانی و سخت اتفاق می افتد.
درمان بیماری های اسهالی
موارد خفیف بیماری های اسهالی حاد می توانند بدون هیچ درمانی برطرف شوند. بیماری های اسهالی مداوم یا مزمن باید بررسی شوند و دلیل بروز آن ها و علائم بیماری های اسهالی باید برطرف شوند.
دهیدراته شدن (کم شدن آب بدن)
در اکثر موارد کم شدن آب بدن یکی از دلایل اساسی اسهال است:
می توان با مصرف مایعات بیشتر آب بدن را تامین کرد
در موارد شدید هم این مایعات باید به صورت تزریقی در اختیار فرد قرار بگیرند. کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض دهیدراته شدن قرار دارند.
محلول خوراکی نمکی (ORS) به آبی بر می گردد که شامل نمک و گلوکز است
این محلول توسط روده کوچک جذب می شود تا جایگزین آب و الکترولیت های از دست رفته شود. در بسیاری از کشورها این محلول هزینه اندکی دارد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) اظهار کرده که محلول ORS می تواند به طور موثر بیش از ۹۰% از موارد اسهال غیر شدید را درمان کند.
محصولات خوراکی ORS (اورالیت و رهیدرالیت) نیز به طور تجاری در دسترس هستند
مکمل های زینک به کاهش شدت و دوام اسهال در کودکان کمک می کنند.
داروهای ضد اسهال
داروهای ضد اسهال بدون نیاز به نسخه نیز در دسترس هستند. لوپرامید و ایمودیوم داروهایی هستند که به کاهش اسهال کمک می کنند. لوپرامید و ایمودیوم را می توان بدون تجویز پزشک تهیه کرد. بیسموت ساب سالیسیلات (برای مثال پپتو بیسمول) سبب کاهش اسهال در بزرگسالان و کودکان می شود. از این دارو می توان برای پیشگیری از بروز اسهال مسافرتی هم استفاده کرد. این دارو نیز بدون نیاز به تجویز در دسترس است. نگرانی ای که وجود دارد این است که داروهای ضد اسهال با کاهش دفع عوامل بیماری زا از طریق مدفوع سبب طولانی شدن عفونت باکتریایی شوند.
آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها تنها برای درمان بیماری های اسهالی حاصل از عفونت باکتریایی استفاده می شوند. اگر علت اسهال استفاده از داروی مشخصی است، تغییر دارو می تواند در برطرف کردن اسهال موثر باشد.
برنامه غذایی
کارشناسان تغذیه نکات تغذیه ای را برای کاهش اسهال پیشنهاد داده اند، برخی از این نکات عبارتند از:
- از نوشیدنی های شفاف همچون آبمیوه بدون شکر افزوده استفاده کنید.
- بعد از هر دفعه مدفوع شل، مایعات از دست رفته را با مصرف یک فنجان مایعات جبران کنید.
- بین وعده غذایی مختلف آب بنوشید و در طول غذا خوردن آب ننوشید.
- مایعات و مواد غذایی سرشار از پتاسیم مصرف کنید: همچون آبمیوه، سیب زمینی بدون پوست و موز.
- مایعات و مواد غذایی سرشار از سدیم مصرف کنید: همچون آبگوشت، سوپ، نوشیدنی های ورزشی و کراکرهای نمکی.
سایر توصیه های متخصصان تغذیه عبارتند از:
- مواد غذایی سرشار از فیبر محلول استفاده کنید (همچون موز، بلغور جو دوسر، برنج).
- این مواد غذایی به سفت کردن مدفوع کمک می کنند.
- از مصرف مواد غذایی ای که سبب تشدید اسهال می شوند بپرهیزید (همچون مواد غذایی خامه ای، سرخ شده و شکر دار).
مواد غذایی و نوشیدنی هایی که سبب تشدید اسهال می شوند عبارتند از:
- آدامس بدون قند، نعناع، آلو
- نوشیدنی ها و داروهای حاوی کافئین
- فروکتوز زیاد که در آبمیوه، انگور، عسل، خرما، مغزیجات، انجیر و آلو وجود دارد.
- لاکتوز موجود در فرآورده های لبنی
- منیزیم
- اولسترا (یک چربی جایگزین)
پروبیوتیک ها
شواهد پیچیده ای در خصوص نقش پروبیوتیک ها در درمان اسهال وجود دارد. پروبیوتیک ها می توانند به پیشگیری از اسهال مسافرتی کمک کنند. به علاوه شواهدی وجود دارد که نشان می دهد پروبیوتیک ها می توانند در ۱ روز سبب کاهش بیماری اسهال در کودکان شوند. اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل می تواند با مصرف پروبیوتیک کاهش پیدا کند اما شواهد متفاوتی در این زمینه وجود دارد. از آن جایی که در این زمینه بحث های زیادی وجود دارد بهتر است از پزشک تان درخواست کنید که بهترین توصیه را در اختیارتان قرار دهد.
مطالعاتی که در خصوص اسهال ناشی از آنتی بیوتیک در جریانند روی تاثیر پروبیوتیک هایی نظیر لاکتوباسیلوس رامنوسوس و ساکارومایسس بولاردی تحقیق می کنند. روی کلستریدیوم دیفیسیل و آنتی بیوتیک ها نیز تحقیق شد اما هیچ مطالعه ای نشان نداد که پروبیوتیک ها در پیشگیری از این موارد موثرند. به علاوه به تحقیقات بیشتری روی نحوه پیشرفت اسهال مربوط به آنتی بیوتیک نیاز است. پروبیوتیک ها در قالب کپسول، قرص، پودر و مایعات در دسترس هستند.
علائم بیماری های اسهالی
منظور از بیماری های اسهالی مدفوع آبکی است اما می تواند همراه با یک سری علائم باشد.
این علائم عبارتند از:
- دل درد
- گرفتگی عضلات شکم
- نفخ
- تشنگی
- از دست دادن وزن
- تب
بیشتر بخوانید: نفخ شکم – تعریف و علل
ممکن است که بیماری های اسهالی یکی از علائم اختلالات دیگری باشد که برخی از این اختلالات می توانند جدی باشند.
سایر علائم بیماری های اسهالی می توانند شامل این موارد باشند:
- مشاهده خون یا چرک در مدفوع
- استفراغ مداوم
- از دست دادن آب بدن (دهیدراته شدن)
اگر این علائم همراه با اسهال باشند یا اگر اسهال مزمن دارید، این موضوع می توانند نشان دهنده وجود اختلال جدی تری باشد.
عوارض جانبی بیماری های اسهالی
بیماری های اسهالی می تواند سبب از دست دادن آب بدن شود و در صورت عدم درمان این اختلال می تواند زندگی فرد را به خطر بیندازد. از دست دادن آب بدن معمولا در کودکان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند خطرناک است. اگر با علائم بی آبی جدی بدن روبرو شدید فورا به پزشک مراجعه کنید.
علائم دهیدراته شدن در بزرگسالان:
- تشنگی شدید
- خشکی پوست یا دهان
- عدم ادرار یا ادرار جزئی
- ضعیف شدن، سرگیجه
- خستگی مفرط
- ادرار تیره
علائم دهیدراته شدن در اطفال و کودکان:
- خیس نکردن پوشک برای ۳ ساعت یا بیشتر
- خشک شدن دهان و زبان
- تب بالای ۱۰۲F (۳۹C)
- گریه بدون اشک
- کسالت، تحریک پذیری
- فرورفتگی در ظاهر شکم، چشم ها یا گونه ها
روش های تشخیصی بیماری های اسهالی
پزشک درباره علائم تان، داروهایی که اخیرا استفاده کرده اید، سابقه بیماری در گذشته و سایر موارد از شما سوال می پرسد.
مواردی که ممکن است پزشک درباره آن ها سوال بپرسد شامل این مواردند:
- چه زمانی این مشکل آغاز شد
- چند وقت یک بار دفع مدفوع دارید
- آیا در مدفوع تان خون مشاهده کردید
- آیا استفراغ داشته اید
- آیا مدفوع تان آبکی، مخاطی یا همراه با چرک است
پزشک درباره علائم کم آبی بدن نیز از شما سوال می پرسد. اگر کم آبی بدن با روش های درمانی درست درمان نشود می تواند مهلک باشد.
آزمایش های اسهال
در بیشتر موارد اسهال بدون نیاز به درمان برطرف می شود و معمولا پزشک بدون انجام آزمایش می تواند این مشکل را تشخیص دهد. اما در موارد شدیدتر، ممکن است که به انجام آزمایش مدفوع نیاز باشد (خصوصا اگر بیمار خیلی جوان یا پیر باشد).
در صورتی که بیمار شرایط زیر را داشته باشد به انجام آزمایش های بیشتر نیاز است:
- علائم تب و کم آبی بدن
- مشاهده خون یا چرک در مدفوع
- درد شدید
- فشار خون پایین
- سیستم ایمنی ضعیف شده
- اگر اخیرا فرد به قسمت هایی خارج از اروپای غربی، آمریکای شمالی، استرالیا و نیوزیلند سفر کرده باشد.
- اگر فرد اخیرا آنتی بیوتیک دریافت کرده باشد یا در بیمارستان بستری شده باشد.
- اگر فرد اسهالی داشته باشد که بیش از ۱ هفته دوام دارد.
اگر فرد اسهال مزمن یا مداوم داشته باشد، پزشک با توجه به دلیل احتمالی مشکل آزمایش هایی را توصیه می کند.
آزمایش هایی که ممکن است پزشک پیشنهاد دهد شامل این مواردند:
شمارش کامل خون:
کم خونی یا افزایش تعداد پلاکت های خون می توانند نشان دهنده التهاب باشند.
تست عملکرد کبد:
این تست ها شامل بررسی سطح آلبومین هستند.
آزمایش های سوء جذب:
این آزمایش، جذب کلسیم، ویتامین B12 و فولات را بررسی می کند. به علاوه این آزمایش ها وضعیت آهن و عملکرد تیروئید را نیز ارزیابی خواهند کرد.
تست سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR) و پروتئین واکنش سی (CRP):
بالا بودن نتیجه این آزمایش ها می تواند نشان دهنده بیماری التهابی روده(IBD) باشد.
آزمایش پادتن:
این آزمایش به تشخیص بیماری سلیاک کمک می کند.
چه هنگامی باید به پزشک مراجعه کرد
اغلب اسهال بدون نیاز به درمان برطرف می شود، اما گاهی لازم است که به پزشک مراجعه کنید. اگر اطفال زیر ۱ سال در طول ۲۴ ساعت ۶ بار اسهال یا ۳ بار استفراغ داشتند، باید آن ها را نزد پزشک برد. اگر کودکان بالای ۱ سال در طول ۲۴ ساعت ۶ بار یا بیشتر اسهال داشتند یا اگر اسهال و استفراغ به طور همزمان اتفاق افتادند، باید توسط پزشک معاینه شوند.
در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:
- استفراغ مداوم
- اسهال مداوم
- از دست دادن آب بدن (دهیدراته شدن)
- کاهش وزن قابل توجه
- مشاهده چرک در مدفوع
- مشاهده خون در مدفوع که ممکن است سبب سیاه شدن مدفوع شود.
افرادی که بعد از جراحی، بعد از بستری بودن در بیمارستان یا بعد از استفاده از آنتی بیوتیک دچار اسهال می شوند، باید توسط پزشک معاینه شوند. بزرگسالانی که به علت اسهال خواب شان به مشکل برخورده، نیز برای برطرف کردن این مشکل باید به پزشک مراجعه کنند.
پیشگیری از بیماری های اسهالی
پیشگیری از اسهال ویروسی
برای پیشگیری از انتشار اسهال ویروسی دستان خود را به طور مرتب بشویید. برای اطمینان از این که به میزان کافی دستان خود را می شویید این اقدامات را انجام دهید:
به طور مرتب دستان خود را بشویید
قبل و بعد از آماده کردن غذا دستان خود را بشویید. بعد از دست زدن به گوشت پخته نشده، استفاده از توالت، تعویض پوشک بچه، عطسه، سرفه و تمیز کردن بینی دستان خود را بشویید.
حداقل ۲۰ ثانیه با صابون دست ها را بشویید
بعد از قرار گرفتن صابون در دستان تان حداقل ۲۰ ثانیه دستان تان را بشویید.
در مواقعی که شستشو امکان پذیر نیست از ضدعفونی کننده دست استفاده کنید
وقتی امکان شستشو وجود ندارد، از یک ضدعفونی کننده حاوی الکل استفاده کنید. این ضدعفونی کننده را همچون لوسیون دست استعمال کنید. اطمینان حاصل کنید که پشت و روی دستان تان را با این ماده ضدعفونی کننده می پوشانید. از محصولی که حداقل ۶۰% الکل دارد استفاده کنید.
واکسیناسیون
با یکی از دو واکسن تایید شده می توانید از فرزندتان در برابر روتاویروس (اصلی ترین دلیل اسهال ویروسی در کودکان) محافظت کنید. درباره واکسیناسیون فرزندتان با پزشک مشورت کنید.
پیشگیری از بیماری های اسهالی مسافرتی
اسهال مسافرتی معمولا افرادی را تحت تاثیر قرار می دهد که به کشورهایی سفر می کنند که در آن جا بهداشت خیلی رعایت نمی شود یا غذاهای آلوده وجود دارند.
برای کاهش خطر بروز اسهال مسافرتی این اقدامات را انجام دهید:
غذاهایی که می خورید را بررسی کنید
از مواد غذایی داغی که خوب پخته شده اند استفاده کنید. از میوه ها و سبزیجات خام استفاده نکنید مگر این که خودتان آن ها را پوست گرفته باشید. علاوه بر این از مصرف گوشت خام یا گوشتی که کم پخته شده و محصولات لبنی بپرهیزید.
نوشیدنی هایی که می نوشید را بررسی کنید
از آب معدنی و نوشابه ای استفاده کنید که در محفظه های اصلی خود قرار دارند. از مصرف آب شیر و یخ های قالبی بپرهیزید. حتی برای شستشوی دهان و دندان ها هم از آب معدنی استفاده کنید. هنگامی که در حال دوش گرفتن هستید دهان خود را بسته نگه دارید. نوشیدنی هایی که از آب جوش تهیه می شوند (همچون قهوه و چای) معمولا بی خطر هستند. به یاد بسپارید که مصرف الکل و کافئین می تواند سبب تشدید اسهال و دهیدراته شدن بدن شود.
درباره آنتی بیوتیک ها از پزشک تان سوال بپرسید
اگر قصد سفر به کشور دیگری را دارید، قبل از سفر از پزشک تان درباره آنتی بیوتیک ها سوال بپرسید، خصوصا اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید.
به هشدارهایی که در خصوص مسافرت وجود دارند توجه کنید
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری وبسایت هایی دارند که در خصوص مسافرت نکاتی را در اختیار افراد قرار می دهند. اگر قصد سفر به خارج از کشور را دارید، برای کاهش خطر بروز بیماری این هشدارها و نکات را جدی بگیرید.
نکاتی در خصوص بیماری های اسهالی شدید
- برای پیشگیری از دهیدراته شدن به میزان کافی آب بنوشید. توصیه های پزشک را نیز دنبال کنید.
- اگر اسهال تان تشدید شد، یا اگر تب شدید، دل درد و مدفوع خونی داشتید فورا با پزشک تان تماس بگیرید.
- ۲ الی ۳ روز پس از شروع اسهال، دل درد، گرفتگی عضلات شکم و سایر مشکلات شروع به بهبود خواهند کرد.
- شل بودن مدفوع بیش از سایر علائم دوام خواهد داشت.
- معمولا موارد شدید و مهلک اسهال در این افراد دیده می شود.
- افرادی که دچار کم آبی بدن هستند، اطفال، افراد مسن، افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند و سایر افرادی که بیماری های جدی دارند.
بیماری های اسهالی یکی از اصلی ترین دلایل مرگ و میر کودکان
در سال ۲۰۱۷، حدود ۱.۶ میلیون نفر در سرتاسر جهان در اثر اسهال جان خود را از دست دادند. این میزان بیش از تمام موارد مرگ و میری بود که در سال ۲۰۱۷ در اثر “صدمات عمدی” اتفاق افتاده بودند: حدود ۸۰۰,۰۰۰ مورد مرگ و میر در اثر خودکشی، ۴۰۵,۰۰۰ در اثر قتل، ۱۳۰,۰۰۰ در اثر نزاع و ۲۶,۵۰۰ مورد در اثر تروریسم (که این میزان در مجموع ۱,۳۵۵,۰۰۰ می شود).
طبق آمار، یک سوم از تمام کسانی که به علت اسهال جان خود را از دست داده بودند کودکان زیر ۵ سال بودند. در سه دهه قبل اکثر موارد مرگ و میر در اثر اسهال در کودکان زیر ۵ سال اتفاق افتاده بود (برای مثال در سال ۱۹۹۰، اسهال سبب مرگ ۱.۷ میلیون کودک شده بود). در سال ۲۰۱۷، حدود ۵.۴ میلیون کودک جان خود را از دست دادند که بیش از نیم میلیون این افراد جان خود را به خاطر اسهال از دست داده بودند. اسهال سومین عامل مرگ و میر کودکان در سرتاسر دنیا محسوب می شود و بعد از ذات الریه و عوارض مربوط به تولد زودرس قرار دارد.
چه چیزی سبب بیماری های اسهالی در افراد ۷۰ سال به بالا می شود؟
اکثر موارد اسهال در افراد ۷۰ سال به بالا توسط عوامل بیماری زای باکتریایی ایجاد می شوند. عامل بیماری زا که سبب اکثر موارد مرگ و میر در اثر اسهال در این گروه سنی می شود “شیگلا” است. طبق آمار، باکتری شیگلا سبب ۳۰% از مرگ و میرهای ناشی از اسهال در سال ۲۰۱۶ شده بود. برخلاف روتاویروس، هنوز هیچ واکسنی برای شیگلا در دسترس نیست و در حال حاضر برای این افراد درمان آنتی بیوتیک تجویز می شود. اگر بزرگسالان توسط روتاویروس عفونی شوند، نسبت به کودکان علائم خفیف تری خواهند داشت.
مایع درمانی بیماری های اسهالی
اسهال می تواند سبب دهیدراته شدن مهلک شود، در نتیجه به درمان موثری برای جبران مایعات از دست رفته نیاز است. مایع درمانی خوراکی (ORT که به ORS هم بر می گردد) یکی از رایج ترین انواع درمان است که برای پیشگیری از دهیدراته شدن توسط اسهال استفاده می شود. درمان ORT یک روش درمانی ساده است که از ترکیب آب، نمک و شکر استفاده می کند. این درمان می تواند به طور خوراکی استفاده شود. برخی از محققان ORT را مهم ترین پیشرفت پزشکی قرن ۲۰ می دانند.
درمان ORT چگونه ایجاد شد؟
وقتی صحبت از مهم ترین پیشرفت پزشکی و مداخلات نجات بخش می شود ممکن است به داروهای گران قیمت یا جراحی های پیشرفته فکر کنید که در آزمایشگاه های مجهز کشف و ایجاد شده اند. اما ORT این انتظارات را رد کرده است. این درمان به تجهیزات کمی نیاز دارد، ارزان قیمت است و خیلی دورتر از بیمارستان های مطرح جهان و تحت شرایط چالش برانگیزی کشف و بررسی شد.
اولین آزمون و خطا روی ORT در اواخر ۱۹۶۰ توسط Richard Cash و David Nalin در بنگلادش امروزی صورت گرفت. در آن دوره رایج ترین درمانی که برای اسهال استفاده می شد مایع درمانی درون وریدی (IVT) بود که گران قیمت بود و شامل تزریق محلول سالین در بیمارستان بود. با این که IVT درمان موثری بود اما این دو فرد به این فکر افتادند که به درمان دیگری برای اسهال نیاز است چون اکثر کسانی که تحت تاثیر اسهال قرار گرفته بودند به مراکز درمانی که IVT در آن ها انجام می شد دسترسی نداشتند.
به علاوه امکان استفاده از IVT در طول شیوع بیماری های خطرناک (همچون وبا) محدود بود. در اواخر ۱۹۶۰ و در طول دوره ای که وبا در آن منطقه شیوع داشت، Cash و Nalin چندین آزمایش بالینی انجام دادند که بعدها منجر به کشف ORT شد. اما مهم ترین شواهد تاثیر ORT، در طول دوره جنگ هند و پاکستان در سال ۱۹۷۱ به وجود آمدند.
این جنگ سبب شد که میلیون ها انسان به سمت کمپ های پناهندگی روانه شوند که این مورد سبب شیوع بیماری خطرناک وبا در بین افراد نیز شده بود. در اوایل شیوع وبا حدود ۳۰% از بیماران به علت کمبود دسترسی به درمان IVT جان خود را از دست دادند. طی آن شرایط دردناک، دکتر Dilip Mahalanabis تصمیم گرفت که کیسه های حاوی نمک و شکر که در آب حل شده بودند را برای بیمارانی که در کمپ بودند فراهم کند.
تصمیم دکتر Dilip تصمیم درستی بود و تنها در چند ماه، نسبت مرگ و میر در اثر وبا و اسهال شبه وبا، در بیمارانی که تحت درمان ORT قرار گرفته بودند به زیر ۴% رسید که در مقایسه با ۳۰% قبلی میزان کمی بود. این موفقیت زمینه را برای مقبولیت گسترده ORT فراهم کرد. اگر چه ORT یک محلول ساده برای درمان اسهال است اما سالیان زیادی طول کشید تا بتواند پذیرفته شود. مقبولیت آن زمانی شروع شد که در سال ۱۹۷۸ سازمان جهانی بهداشت (WHO) برنامه کنترل بیماری اسهال را آغاز کرد و در این برنامه به طور گسترده از ORT استفاده شده بود.
دلایل زیادی برای این موضوع وجود دارد که چرا درک و مقبولیت ORT برای کشورهای ثروتمندتر آهسته تر پیش رفت. پزشکان غربی در خصوص پذیرفتن درمان هایی که در کشورهای در حال توسعه استفاده می شدند شک داشتند و می پنداشتند که این درمان ها از نظر استاندارد در سطح پایینی قرار دارند. ایده نوشیدن محلول آب، شکر و نمک درمانی بود که بسیار موثر واقع شده بود. هنوز هم در خصوص درمان ORT شک و شبهه هایی وجود دارد چون با این که احتمال مرگ را کاهش می دهد و ریکاوری را تسریع می بخشد، سبب پیشگیری یا توقف اسهال نمی شود.
بیشتر بخوانید: دل درد عصبی را درمان کنید
درمان های خانگی برای بیماری های اسهالی
خودتان گاتورید درست کنید
وقتی بیماری های اسهالی اتفاق می افتد اولین قدم تامین آب بدن و رهیدراته شدن است. افراد زیادی نیستند که بدانند دهیدراته شدن می تواند سبب اسهال شود. وقتی اسهال دارید مایعات و الکترولیت های زیادی را از طریق مدفوع از دست می دهید. یکی از بهترین درمان های خانگی این است که یک بطری آب کنار خودتان نگه دارید یا الکترولیت های از دست رفته را با نوشیدنی های ورزشی همچون گاتورید جبران کنید. خودتان هم می توانید یک نوشیدنی ورزشی درست کنید برای این کار ۶ قاشق چایخوری شکر، نصف یک قاشق چایخوری نمک را با یک لیتر آب ترکیب کنید.
از آبگوشت یا آبمیوه های شفاف استفاده کنید
آب سیب و آبگوشت شفاف به جایگزین کردن نمک ها و مواد معدنی از دست رفته توسط اسهال کمک می کنند. اما از مصرف مرکبات، آناناس، گوجه و سایر نوشیدنی هایی که نمی توانید درون آن ها را ببینید (شفاف نیستند) بپرهیزید چون اسیدهای موجود در آن ها می توانند سبب سوزش روده های ملتهب شوند. با یک جرعه شروع کنید و کم کم سعی کنید که هر نیم ساعت یکبار یک فنجان بنوشید تا درمان موثری داشته باشید.
برای درمان بیماری های اسهالی برنج سفید مصرف کنید
ممکن است در این شرایط دوست نداشته باشید چیزی بخورید اما انتخاب ماده غذایی ای همچون برنج سفید می تواند به رهایی از اسهال کمک کند. برنج سفید غذایی با هضم راحت است که سبب اذیت شدن شکم یا روده ها نمی شود. مصرف برنج سفید به کاهش علائم تان کمک می کند بدون این که سبب هیچ گونه سوزشی برای روده شود. برنج سفید فیبر کمی دارد پس می تواند سبب کاهش اسهال شود و کمک کند که حرکات روده به وضعیت عادی قبلی برگردند.
از محصولات لبنی و مرکبات استفاده نکنید
وقتی اسهال دارید، زمان این نیست که دل تان هوس بستنی کند! از مصرف محصولات لبنی بپرهیزید چون آنزیم هایی که برای هضم محصولات لبنی در دسترس بودند هم اکنون که اسهال دارید از دست رفته اند و در دسترس نیستند. این به این معناست که محصولات لبنی، مرکبات و سایر مواد غذایی حاوی اسید می توانند مشکل تان را تشدید کنند.
موز بخورید
موز برای شکم مشکلی ایجاد نمی کند و به جایگزینی پتاسیم کمک می کند. پتاسیم ماده معدنی مهمی در بدن است چون به تنظیم مایعات، کشش عضلات و سیگنال های عصبی کمک می کند. وقتی به علت اسهال سطح پتاسیم کاهش میابد، ضعیف شدن و گرفتگی عضلات را تجربه خواهید کرد.
برنامه غذایی BRAT را امتحان کنید
برنامه غذایی BRAT شامل موز، برنج، پوره سیب و نان تست است. اگر چه متخصصان تنها دنبال کردن این برنامه غذایی برای اسهال را پیشنهاد نمی دهند (چون مواد مغذی کافی را برای کودکان فراهم نمی کند) اما این حقیقت را می دانند که این مواد غذایی نشاسته دار هستند، فیبر کمی دارند و به کاهش اسهال کمک می کنند. به علاوه این مواد غذایی مشکلی برای روده ایجاد نمی کنند و به شما کمک می کنند که زودتر بهبود پیدا کنید.
برای درمان بیماری های اسهالی پسیلیوم را امتحان کنید
با درست کردن نوشیدنی ای که با فیبر محلولی به نام پسیلیوم درست شده است، از سلامت روده خود محافظت کنید. می توانید پسیلیوم را در قالب پودر یا کپسول دریافت کنید. این ماده به بهبود اسهال کمک می کند. ۱ قاشق چایخوری پودر پسیلیوم را در مقداری آب مخلوط کنید و مصرف کنید یا روزانه ۲ کپسول پسیلیوم را با مقدار کمی آب بخورید.
