برقراری ارتباط با دیگران یکی از نیازهای اصلی هر انسانی است. سخن و گفتار ابزار برقراری این ارتباط است. وجود هر گونه مشکل و اختلال در گفتار هر فردی، موجب خدشه دار شدن شخصیت و همچنین آسیب به روابط اجتماعی و در نهایت صدمات روحی و روانی شدید برای او می شود.

گفتاردرمانی چیست؟

گفتار درمانی یا آسیب‌ شناسی گفتار و زبان یکی از رشته‌های علوم توانبخشی است که به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات مربوط به گفتار ، تکلم ، درک صوت و بلع می پردازد.
به بیان دیگر، گفتاردرمانی یک برنامه درمانی برای مشکلات گفتاری و یا زبان است. این مشکلات ممکن است شامل مسائل مربوط به بیان ، روان بودن کلام ، تشدید یا پیچش صدا و محدود بودن واژگان باشد.

مشکلات بیان عبارتند از :

تلفظ نادرست کلمات، تشدید مشکلات مربوط به روان بودن گفتار به دلیل لکنت، تکرار صداها یا هجاهای طولانی است. اختلالات تشدید شامل مشکلاتی می‌شود که مربوط به گام، حجم و کیفیت صدا هستند. فعالیت‌های گفتاردرمانی می‌تواند همه این مشکلات و موارد دیگر را درمان کند و بزرگسالان مبتلا به سکته مغزی یا آسیب مغزی و کودکانی که در انتخاب الگوهای گفتاری کند هستند، کمک کند. تکنیک‌های گفتاردرمانی باید مطابق پیشرفت هر بیمار تنظیم شود و برنامه‌های گفتاردرمانی با پیشرفت بیشتر بیمار با گذشت زمان دشوارتر می‌شوند.

گفتار درمانگر کیست؟

گفتاردرمانگر یا پاتولوژیست گفتار و زبان کسی است که به ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان و بلع می پردازد. در واقع گفتاردرمان، ارتباط درمانگر است.
وی باید با مراجعان خود ارتباط خوبی برقرار کرده و با صبر و حوصله فرآیند درمان را پیش ببرد. کار گفتار درمانی یک کار زمان بر و طولانی است. همچنین باید در مراجعان خود انگیزه و اراده لازم را برای گذراندن کامل دوره درمانی ایجاد کند.
کار متخصص گفتار درمانی بالابردن توان ارتباطی و گفتاری مراجعان طی جلسات درمانی فردی و گروهی است. یک گفتار درمانگر خوب باید اهداف درمانی را به هدف های کوچک تر تبدیل کند و با توجه به توانایی های فرد و علایق مراجعه کننده، از روش های مختلف برای رسیدن به هدف استفاده کند. مثلا در کودکان باید تمرینات را در قالب بازی هایی بگنجاند تا کودک خسته و بی حوصله نشود و از برنامه درمانی دوری کند.
کار گفتار درمان فقط درمان نیست، بلکه آموزش های پیشگیرانه راه نیز شامل می شود. به عنوان مثال گفتار درمان می تواند با مدارس در ارتباط بوده و به آموزش پیام های بهداشتی حوزه کار خود بپردازد.
گاهی مراجعان گفتار درمان ها افراد خاصی مانند خواننده ها، گوینده ها، دوبلورها، مداحان هستند که به منظور استفاده درست از صدای خود و رفع مشکلات احتمالی موجود به سراغ این متخصصان می آیند.

وظایف گفتاردرمانگر 

• ملاقات با مراجعان و گرفتن تست های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آنها
• برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
• انتخاب مناسب ترین روش های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آنها
• حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
• همکاری نزدیک با سایر متخصصان ( مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و …) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
• راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش های حمایتی آنها نسبت به فرد
• کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه ای استفاده می کنند مانند خواننده ها، گوینده ها و …
• آموزش روش ها و توصیه های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و …
• نگهداری پرونده های مراجعان

چه کسانی به گفتار درمانی نیاز دارند؟

به طور کلی هر فردی ،در هر سنی که در ارتباط برقرار کردن بخصوص از طریق گفتار و زبان مشکل داشته باشد نیاز به مراجعه به گفتاردرمانی دارد. البته در کودکان زیر ۶ سال توانایی برقراری ارتباط با توجه به سن آنها تعیین می شود.

کسانی که دارای لکنت زبان هستند
کسی که دارای مشکلات تلفظی هستند
افراد اوتیستیک (اوتیسم)
اشخاص کم توان ذهنی
کسانی که مشکل در خواندن و نوشتن و ریاضیات دارند
افراد دیزآرتریک و آپراکسیک
بیمارانی که دارای مشکلات شنوایی هستند
بیماران دارای شکاف کام و لب
کسانی که دارای اختلالات صوتی هستند
افراد دارای سرطان حنجره یا سرطان زبان یا سرطان گردن
کودکانی که دچار تاخیر در گفتار و زبان هستند و دیر به صحبت کردن می رسند
افرادی که پس از صدمات مغزی مانند سکته مغزی، تومور مغزی، ضربه مغزی، دمانس دچار مشکلاتی در حیطه گفتار و زبان و بلع شده اند.
بیماران MS ، بیماران پارکینسون ، بیماران ALS ، افرادی که به دلیل مشکلات تنفسی دچاراختلالات گفتاری شده اند
نوزادانی که نارس هستند یا دچار یک بیماری خاص هستند و در مکیدن و بلع شیر مشکل دارند
کودکان دارای بیش فعالی ، افراد دارای سندروم داون و برخی سندروم های دیگر

رایج ترین اختلالات زبان:

اختلالات زبان بیانی:
در این نوع از اختلالات زبان، فرد نمی تواند آنچه را که می خواهد در قالب جملات و توصیف های درست بگوید. بنابراین در بیان خواسته ها و نظرات خود دچار مشکل خواهد شد و ممکن است اطرافیان منظور او از صحبت های را به درستی نفهمند.
اختلالات زبان دریافتی:
در این نوع از اختلالات زبان، فرد به درستی متوجه صحبت های دیگران نمیشود و در درک حرف های دیگران دچار مشکل میشود.
اختلال زبان بیانی – دریافتی:
کودك هم در درك و دریافت افکار و اندیشه‌های دیگران و هم در بیان افکار و احساسات خود مشکل دارد کودك هم در درك و دریافت افکار و اندیشه‌های دیگران و هم در بیان افکار و احساسات خود مشکل دارد.

بیشتربخوانیم:12 نکته مهم درباره لکنت زبان و روش های درمان آن

رایج ترین اختلالات گفتار :

اختلالات گفتار و زبان بر نحوه صحبت كردن و درك کودکان تأثير مي گذارند اين اختلالات ممكن است از سطح جانشينی ساده صداها شروع شود و تا سطح عدم توانايي در كاربرد گفتار و زبان ادامه پیدا کند. یعنی کودک در استفاده از عضلات و استخوان‌های زبان، فک و لب‌ها برای ایجاد کردن صداهای لازم که گفتار را تشکیل می‌دهند، ضعف دارد. برای نمونه بجای «س» از «ث» به جای «ر» از «ل» یا به جای «ت» از «د» استفاده می‌کنند. این اختلال، جزء اختلالات گفتار محسوب می‌شود.

بیشتربخوانیم:6 کلید طلایی برای کاهش و حتی درمان لکنت زبان

مشخصات درمان جو

پذیرش لکنت

اولین گام و اولین شرط درمان لکنت زبان با گفتار درمانی، قبول و پذیرش مشگل توسط درمان جو است. گامی بسیار دشوارو پیچیده، که فقط تعداد کمی توانایی پذیرش لکنت خود را به دست می آورند. به طوری که باید گفت مگرموهبت الهی شامل حال کسی بشود، تا بتواند مشکل خود را ببیند و آن را بپذیرد.

فرهنگ و درک درمان جو

بخش مهمی از درمان لکنت زبان با گفتار درمانی، انتقال اطلاعات علمی مربوطه و کسب آنها توسط درمان جو است. اگر درمان جویی فاقد فرهنگ، ارتباطات و درک لازم باشد، مهارت های گفتار درمان نخواهد توانست او را در مسیر درمان هدایت کند.

گفتار درمانی در کودکان

گفتار درمانی در کودکان مسئله ای است که اصلا نباید آن را نادیده گرفت و پیش پا افتاده آن را تلقی کرد زیرا اگر شما در مدت کودکی فرزند خود حتی شک به عدم گفتار و لکنت فرزند خود شدید باید فورا به دکتر مربوطه مراجعه کنید.
مشکلات گفتاری با مغز انسان ارتباط مستقیمی دارند و اگر درمان نشود امکان بروز مشکلات دیگر نیز وجود خواهد داشت.
مشکل در بیان و گفتار می تواند دلایل متعددی از جمله آسیب های مغزی ، شیوه های نادرست تربیتی ، ژنتیک، مشکلات متابولیک وسندروم باشد. انعطاف پذیری مغز در دوره های کودکی یک انسان بسیار بیشتر از زمان های دیگر است و درمان میتواند به سرعت پاسخ دهد و مشکلات پیش روی آینده را بکاهد.
بنابراین نادیده گرفتن تاخیر در سخن گفتن کودکان امری اشتباه است و کودک را روز به روز بدتر خواهد کرد بنابراین شما نباید شانس درمان کودک خود را از دست بدهید زیرا که عدم توانایی کودک در سخن گفتن مشکلات گستره و متعددی را برای او به یار خواهد آورد. بنابراین حتما به پزشک و روانشناس مربوطه مراجعه کنید.

گفتار درمانی در بزرگسالی

اشکالات گفتاری در بزرگسالان در واقع در اکثر مواقع دنبال کننده اختلالات در کودکی افراد است که در بزرگسالی نیز دامن گیر آنها شده است و به دلیل سهل انگاری والدین افراد امروزه در برقراری ارتباط در حوزه های کاری و شغلی ، ازدواج ، و اکثر دوره ها و مسیر های زندگی آنها را درگیر کرده است.
برای مثل لکنت زبان را می توان در دوره های کودکی درمان کرد و افراد بزرگسالی که امروزه در ارتباطات خود از لکنت زبان رنج می برد و مشکلات گفتاری دارند ، به طبع نمی توانند در کار و فعالیت خود و روابط عاشقانه خود به دلیل نقص در گفتار از اعتماد به نفس خوبی برخوردار باشند و شاید احساس رضایت از زندگی و تجربه آرامش را نداشته باشند.
استرس برای کودکان و فریاد زدن سر آنها امکان بروز لکنت را به وجود خواهد آورد بنابرای والدین باید رفتار و احساسات خود را کنترل کنند تا مبادا باعث بروز مشکلی در فرزند خود شوند.

بیشتربخوانیم:درمان لکنت زبان؛ علائم، دلایل و درمان لکنت زبان

مزیت های گفتاردرمانی :

با درمان مشکلات گفتاری اعتماد به نفس در افراد افزایش پیدا خواهد کرد.
باعث می شود تا افراد از افسردگی و گوشه گیری در امان بمانند.
مشکلات خواندن و نوشتن را کمتر از پیش کرده و پس از مدتی از بین خواهد رفت.
با گفتار درمانی فعالیت های اجتماعی با موفقیت های بیشتری انجام می شود.
از مشکلات احتمالی در این خصوص جلوگیری و پیشگیری می شود.

حرف اخر

یکی از ارزنده ترین توانایی هایی که انسان در طی تکاملش کسب کرده توانایی ارتباط از طریق گفتار است بدون اینکه آگاهی نسبت به چگونگی درک یا تولید این فرایند بسیار پیچیده داشته باشد. بدون شک این توانایی یکی از ضروری ترین نیاز های زندگی است به طوری که بروز هر گونه مشکل در این توانایی می تواند منجر به ناتوانی ها و محدودیت هایی در زندگی فردی و اجتماعی شود.
برای داشتن شغل خوب ،برقراری ارتباطات روزانه، ازدواج و زندگی نرمال باید حتما ارتباط خوب کلامی برقرار شود تا مخاطب را جذب کند چه بسا اگر شما دارای دانش کافی باشید اما به دلیل نقص در گفتار قادر به جذب مخاطب خود نباشید و شکست در زندگی را تجربه کنید.
بنابراین بهترین پیشنهاد ما به شما این است که اگر متوجه اختلال زبانی و کلامی هرچند کوچک در کودک خود هستید ، از همان سنین پائین اقدام به درمان آن کنید چرا که آینده موفق و بدون درگیری ذهنی و پر از اعتماد بنفس فرزند شما ، در گرو تصمیم به هنگام شماست.

گزارش : شبنم موسوی خصال