به صورت کلی هورمون، یک ماده شیمیایی در بدن است که وظیفهای تخصصی به عهده دارد: کنترل عملکردهای مختلف از جمله رشد، متابولیسم و حتی تولید مثل. هورمون‌های زنانه هم گسترده و متنوع هستند و در تولید مثل، روابط جنسی و از آن مهم‌تر حال عمومی و سلامت هر زن، نقش مهمی ایفا میکنند.
دیدگاه جنسیت‌زده‌ای که می‌گوید کنترل اخلاق و فیزیک خانم‌ها در دست هورمون‌هایشان است، اصلا درست نیست. با این حال هورمون‌ها کارهای بزرگ و تاثیرگذاری در بدن هر زن انجام می‌دهند و گاهی خلق‌وخوی او را هم عوض میکنند. با داشتن درکی درست و کامل از عملکرد هورمون‌ها، می‌توانید وضعیت غیرعادی را خیلی زود شناسایی و برای رفع آن، با مراجعه به دکتر زنان اقدام کنید. در این مطلب نکاتی را درباره هورمون‌های زنانه بررسی می‌کنیم که دانستنشان برای هر خانمی می‌تواند کاربردی باشد.
نقش هرکدام از هورمون‌های زنانه در عملکرد بدن
درست مثل اجزای یک ماشین که با کار کردنشان، سلامت و کارکرد آن را تضمین میکنند، هر کدام از هورمون‌ها، کار خاصی را در بدن انجام می‌دهند. هورمون‌های زنانه این‌ها هستند:
- استروژن: مهم‌ترین هورمون زنانه که اغلب در تخمدان‌ها و گاهی هم در غدد آدرنال و سلولهای چربی تولید می‌شود. در طول مدت بارداری، تولید استروژن بر عهده جفت خواهد بود. این هورمون در بارداری، یائسگی، تخمک‌گذاری و دوران بلوغ فعالیت زیادی دارد، همچنین ویژگی‌های زنانه را در بدن تولید و تقویت می‌کند، مثلا رشد سینهها یا مو در ناحیه تناسلی. داشتن سطوح نرمال استروژن یعنی سلامت سیستم قلبی‌عروقی، استخوانهای محکم و وضعیت عادی روحی و شناختی.
- پروژسترون: تخمدان‌ها بعد از تخمک‌گذاری، هورمون زنانه پروژسترون را تولید میکنند و در طول دوران بارداری، این وظیفه را به جفت میسپارند. پروژسترون دیواره رحم را ضخیم می‌کند تا تخمک بارورشده به آن بچسبد، استروژن را بعد از تخمک‌گذاری کاهش و وضعیت خواب و روحیه فرد را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- تستوسترون: برخلاف تصور عمومی، تستوسترون مختص مردان نیست و کمی از آن در غدد آدرنال و تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون در ایجاد میل جنسی، تنظیم چرخه قاعدگی و استحکام عضلات و ماهیچهها نقش دارد.
قاعدگی و هورمون‌های زنانه
یکی از مهم‌ترین عملکردهای هورمون در بدن هر زنی، تنظیم و اجرای چرخه قاعدگی است که هر ماه باید مثل یک ساعت دقیق کار کند. به هم ریختن این چرخه علائم خلقی و جسمی زیادی دارد، که ممکن است زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار داده و حتی باعث بیماری شوند. برای شناختن نقش هر کدام از هورمون‌ها در چرخه قاعدگی، باید این چرخه را بشناسیم:
چرخه (cycle) قاعدگی در اولین روز آن (همان پریود) شروع می‌شود و تا روز اولِ پریود بعدی ادامه دارد. در طول این دوره که معمولا ۲۵ تا ۳۰ روزه است، هورمون‌ها پیام‌های گوناگونی را بین تخمدان‌ها و مغز رد و بدل میکنند. آزاد شدن تخمدان، منجر به ضخامت دیواره رحم می‌شود و بعد، رحم آماده پذیرفتن تخمک بارور خواهد شد. اگر بارداری رخ ندهد، دیواره می‌ریزد و چرخه بعدی شروع می‌شود. نقش هورمون‌ها را در چرخه بیشتر بشناسید:
- قاعدگی: همان پریود یا ریختن دیواره رحمی. در این مرحله سطوح استروژن و پروژسترون پایین می‌آید.
- فاز فولیکولی: این فاز، زمان بین اولین روز پریود و تخمک‌گذاری بعدی است. استروژن در این مرحله بالا می‌رود تا تخمک را آماده آزاد شدن کند. بعد از پایان قاعدگی، دیواره دوباره شروع به ساخته شدن می‌کند.
- تخمک‌گذاری: آزاد شدن تخمک از تخمدان، جایی در اواسط چرخه اتفاق میافتد. قبل از آن اما، استروژن به اوج خود میرسد و بعد دوباره پایین می‌آید.
- فاز لوتئال: زمانی است بین تخمک‌گذاری و ابتدای قاعدگی. در این مرحله پروژسترون تولید می‌شود و به اوج میرسد تا بدن را برای بارداری آماده کند.
- ترشحات: دیواره رحمی موادی تولید می‌کند که آن را آماده فروریزی کنند یا مراقب تخمک بارور شده باشند. این مواد خود را به صورت ترشحات نشان می‌دهند.
ارتباط بیماری‌های غدد و هورمون‌های زنانه
نامنظم پریود شدن یا آکنه‌های بی‌موقع، تنها مشکلات ناشی از به هم ریختگی هورمون نیستند. مشکلات هورمونی در زنان می‌تواند حتی باعث بیماری‌های استخوانی شوند، بیماریهایی مثل استئوپروز یا پوکی استخوان. در نگاه اول، پوکی استخوان بیماری هورمونی به نظر نمیرسد، اما ارتباطش با غدد سازنده هورمون را هم نمیتوان انکار کرد. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که استروژن به صورت کلی سلامت استخوان را حفظ می‌کند و بعد از یائسگی (با پایین آمدن سطوح این هورمون) ریسک پوکی به شدت بالا می‌رود.
علاوه بر این، مشکلاتی مانند قاعدگی نامنظم، PMS و البته تاثیرات بارداری بر هورمون ها هم میتوانند به مرور به از دست رفتن استخوانها منجر شوند. وقتی استروژن بسیار زیاد یا پروژسترون کمتر از میزان نرمال تولید شود، احتمال پوکی استخوان در آینده بالا می‌رود. دکتر فوق تخصص غدد می‌تواند با بررسی سابقه خانوادگی بیماری و سبک زندگی هر فرد، داروهایی را برایش تجویز کند که احتمال ابتلا را پایین بیاورند.
علائم به هم ریختگی هورمون‌های زنانه
هورمون‌ها به مغز و اندام‌ها سیگنال‌هایی می‌فرستند و فرمان‌هایی را می‌دهند که باعث عملکرد صحیح بدن هستند. وقتی این فرمان‌ها کمی اختلال پیدا کنند، عملکرد حاصل از آنها به شدت تغییر پیدا می‌کند و اعضای بدن از پس کارهای همیشگی خودشان برنمی‌آیند. این علائم، به هم‌ریختگی هورمون‌های زنانه را نشان می‌دهند و نیاز به درمان دارند:
- قاعدگی نامنظم: پروژسترون و استروژن دو هورمون اصلی درگیر در چرخه قاعدگی هستند که به هم خوردن تعادلشان، این چرخه را به هم می‌ریزد. دیر یا زود شدن زمان پریود، خون‌ریزی بیش از اندازه یا کمتر از نرمال، دردهای شدید و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک از جمله مشکلات حاصل از قاعدگی نامنظم هستند.
- ناباروری: به هم ریختگی هورمونی، یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است. تخمک‌گذاری غیرعادی و سندروم تخمدان پلی‌کیستیک اجازه نمی‌دهند تخمک کار عادی خودش را انجام بدهد، بنابراین بارداری هم دشوار می‌شود.
- آکنه: جوش‌های روی صورت و بدن بسیاری از اوقات به دلیل منافذ بسته‌شده ظاهر میشوند، اما در دوران بلوغ، به هم ریختگی هورمونی هم در ایجادشان نقش دارد. در سالهای بلوغ هورمونهایی مثل استروژن غدد چربی صورت را تحریک و آکنه ایجاد میکنند.
درمان مشکلات هورمونی
وقتی هورمون‌ها به هم می‌ریزند، باید توسط دارو یا انواع دیگر درمان به سطوح نرمال خودشان برگردند. به مجموعه تلاش‌هایی که برای برگرداندن هورمون‌ها به حالت عادی انجام می‌شود «هورمون‌تراپی» میگوییم. هورمون‌تراپی ممکن است توسط قرص‌های تنظیمی در خانه انجام شود، یا در بیمارستان و همراه با تزریق. مثلا اگر قاعدگی شما به هم ریخته باشد، قرص‌هایی از پزشک دریافت می‌کنید که با یک دوره مصرفشان، اوضاع به حالت عادی برمی‌گردد.
ویزیت متخصص زنان و رفع مشکلات هورمونی با درمانکده
هورمون‌ها بر اثر مسائل مختلفی به هم می‌ریزند، از سفرهای طولانی تا اضطراب و حتی تغییر ناگهانی عادات غذایی. به هم ریختگی هورمون می‌تواند با ویزیت یک متخصص زنان و گرفتن داروهای مناسب، خیلی راحت برطرف شود تا وضعیت بدنتان به حالت عادی خودش برگردد.
در پلتفرم درمانکده، شما به نوبت ویزیت پزشکان متخصصی دسترسی دارید که در حوزه‌های مختلف آماده ویزیت مراجعان هستند. در تهران، کرج و قزوین پزشک مورد نظرتان را پیدا کنید، نظرات دیگران را در موردش بخوانید و نوبت ویزیت حضوری بگیرید.
برچسب ها : دکتر زنان,دکتر غدد,درمانکده
