بارداری یک مرحله حیاتی در زندگی هر فرد است و به همین دلیل، آمادگی برای بارداری باید با دقت و به طور جامع انجام شود. یکی از جوانب مهم در آمادگی برای بارداری، دریافت واکسن‌های ضروری است. این واکسن‌ها به عنوان ابزارهایی برای پیشگیری از بیماری‌ها و عوارض مختلف برای مادر و جنین عمل می‌کنند. در این مقاله، به بررسی واکسن‌های ضروری قبل از بارداری، اهمیت آن‌ها، زمان‌بندی دریافت این واکسن‌ها و تأثیرات آن‌ها بر سلامتی مادر و کودک خواهیم پرداخت.
اهمیت واکسن‌ها قبل از بارداری
قبل از اقدام به بارداری، بدن مادر باید از نظر جسمی و ایمنی آماده باشد. بسیاری از بیماری‌ها ممکن است در دوران بارداری تهدیدی جدی برای سلامت مادر و جنین باشند. دریافت واکسن‌های ضروری قبل از بارداری می‌تواند از ابتلا به بیماری‌هایی که می‌توانند باعث سقط جنین، زایمان زودرس یا مشکلات جدی برای جنین شوند، جلوگیری کند.
برخی از بیماری‌ها که قبل از بارداری باید واکسیناسیون در برابر آن‌ها انجام شود شامل سرخک، اوریون، سرخجه، هپاتیت B، آنفولانزا و دیفتری هستند. برخی از این بیماری‌ها ممکن است برای مادر خطرناک نباشند اما می‌توانند به شدت بر جنین تأثیر بگذارند.
واکسن‌های ضروری قبل از بارداری
الف) واکسن سرخجه
سرخجه یکی از بیماری‌های ویروسی است که می‌تواند در دوران بارداری به شدت خطرناک باشد. اگر یک زن باردار به سرخجه مبتلا شود، ممکن است جنین دچار مشکلات جدی مانند نقص‌های قلبی، کم‌شنوایی یا نابینایی شود. به همین دلیل، واکسن سرخجه یکی از واکسن‌های حیاتی برای زنان قبل از بارداری است. این واکسن معمولاً در دوران کودکی و در قالب واکسن MMR (سرخک، اوریون، سرخجه) تزریق می‌شود. اگر یک زن در دوران بارداری این واکسن را دریافت نکرده باشد، بهتر است چند ماه قبل از بارداری آن را دریافت کند، زیرا این واکسن از نوع ویروس کشته‌شده است و هیچ خطری برای جنین ندارد.
ب) واکسن سرخک و اوریون
سرخک و اوریون نیز جزء بیماری‌های ویروسی هستند که می‌توانند تأثیرات منفی بر بارداری داشته باشند. این دو بیماری می‌توانند موجب سقط جنین یا زایمان زودرس شوند. واکسن MMR که سرخک، اوریون و سرخجه را پوشش می‌دهد، به‌طور معمول در دوران کودکی دریافت می‌شود. اگر زن در دوران بارداری این واکسن را دریافت نکرده باشد، باید قبل از بارداری آن را دریافت کند.
ج) واکسن هپاتیت B
هپاتیت B یک بیماری ویروسی است که به کبد آسیب می‌زند و می‌تواند در دوران بارداری به جنین منتقل شود. این بیماری ممکن است باعث عفونت مزمن کبدی در نوزاد شود. واکسن هپاتیت B می‌تواند در برابر این بیماری محافظت کند و باید قبل از بارداری برای هر زن که در معرض خطر قرار دارد (مثل کسانی که به داروهای تزریقی یا افرادی که در معرض خون آلوده قرار دارند) تجویز شود. واکسیناسیون هپاتیت B معمولاً شامل سه دوز است که باید طی چند ماه به فرد تزریق شود.
د) واکسن آنفولانزا
آنفولانزا یکی از بیماری‌های ویروسی است که می‌تواند در دوران بارداری خطرناک باشد. زنان باردار به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در بدنشان در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به عوارض آنفولانزا هستند. این بیماری می‌تواند منجر به زایمان زودرس، مشکلات تنفسی یا حتی مرگ مادر شود. واکسن آنفولانزا در دوران بارداری بی‌خطر است و به زنان باردار توصیه می‌شود که در فصل آنفولانزا این واکسن را دریافت کنند. همچنین، زنان که قبل از بارداری در معرض خطر ابتلا به آنفولانزا هستند، باید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند.
ه) واکسن دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه (DTaP)
این واکسن یکی از واکسن‌های ضروری برای هر زن قبل از بارداری است. دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه از بیماری‌های باکتریایی هستند که می‌توانند عواقب جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشند. دیفتری و کزاز می‌توانند باعث عفونت‌های جدی شوند، در حالی که سیاه‌سرفه می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی در نوزادان شود. زنان باردار باید قبل از بارداری واکسن DTaP را دریافت کنند و همچنین در دوران بارداری نیز ممکن است دوز تقویتی این واکسن را نیاز داشته باشند.
و) واکسن واریسلا (آبله مرغان)
آبله مرغان یک بیماری ویروسی است که می‌تواند در دوران بارداری به مشکلات جدی منجر شود. اگر یک زن باردار به آبله مرغان مبتلا شود، ممکن است جنین دچار نقص‌های جسمی یا عصبی شود. بنابراین، واکسن واریسلا (آبله مرغان) یک واکسن ضروری برای زنان قبل از بارداری است. این واکسن به ویژه برای زنانی که سابقه ابتلا به آبله مرغان ندارند، توصیه می‌شود.
زمان‌بندی واکسن‌ها قبل از بارداری
برای اینکه واکسن‌ها به بهترین شکل عمل کنند و ایمنی کافی ایجاد کنند، باید زمان‌بندی صحیحی برای دریافت آن‌ها وجود داشته باشد. بسیاری از واکسن‌ها نیاز به چندین دوز دارند که باید طی چندین ماه به زن تزریق شوند. به همین دلیل، بهتر است که زنان حداقل سه ماه قبل از اقدام به بارداری به پزشک خود مراجعه کرده و واکسن‌های ضروری را دریافت کنند.
-
واکسن سرخجه، سرخک و اوریون: این واکسن معمولاً باید حداقل ۲ تا ۳ ماه قبل از بارداری تزریق شود.
-
واکسن هپاتیت B: این واکسن باید حداقل ۶ ماه قبل از بارداری آغاز شود.
-
واکسن آنفولانزا: این واکسن را می‌توان در هر زمانی از سال دریافت کرد، اما بهترین زمان برای دریافت آن در فصل قبل از بارداری یا در طول فصل آنفولانزا است.
-
واکسن دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه: این واکسن باید قبل از بارداری دریافت شود و در دوران بارداری هم ممکن است به دوز تقویتی نیاز باشد.
-
واکسن واریسلا: اگر زن سابقه آبله مرغان ندارد، بهتر است حداقل ۳ ماه قبل از بارداری این واکسن را دریافت کند.
عوارض جانبی واکسن‌ها
واکسن‌ها به طور کلی ایمن هستند و در بیشتر موارد عوارض جانبی موقت و جزئی دارند. برخی از این عوارض عبارتند از:
-
درد در محل تزریق
-
تب خفیف
-
احساس خستگی یا ضعف
این عوارض معمولاً طی چند روز برطرف می‌شوند و هیچ تهدیدی برای سلامت مادر یا جنین ندارند.
نتیجه‌گیری
واکسیناسیون قبل از بارداری یکی از گام‌های ضروری در برنامه‌ریزی برای بارداری سالم و بدون خطر است. دریافت واکسن‌های ضروری می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های خطرناک جلوگیری کرده و سلامت مادر و جنین را تأمین کند. زنان باید حداقل سه ماه قبل از بارداری به پزشک خود مراجعه کنند و برنامه واکسیناسیون مناسب را دریافت کنند تا از خطرات احتمالی در دوران بارداری جلوگیری شود. بنابراین، واکسیناسیون یک بخش مهم از مراقبت‌های پیش از بارداری است که نباید نادیده گرفته شود.
