در رفتگی شانه از رایجترین مسائلی است که در سنین جوانیزیادتر اتفاق می افتد. ممکن است این موضوع به این دلیل باشد که جوانان بیشتر در معرض خطر آسیب های فیزیکی هستند؛ مثلا یکی از جاهایی که بیشتر آقایان جوان حضور در آن را تجربه می‌کنند، پادگان است…
شانه از پای بست ویران است؟!
در پادگان‌های نظامی از تخت‌های فنری دو طبقه استفاده می‌شود. گاهی این جوانان هنگام خواب غلت می‌زنند و به علت نداشتن نرده محافظ تخت به پایین سقوط می‌کنند و هنگام سقوط، دست را برای جلوگیری از ضربه به سر و گردن حائل می‌کنند و دچار دررفتگی مفصل شانه می‌شوند. به هر حال، اگر نمی‌توانید دستتان را بالای سر ببرید یا شانه‌تان را نمی‌توانید تکان دهید و گاهی در موارد شدید و دررفتگی کامل احساس شبیه خارج‌شدن شانه از جای خود و درد شدید دارید، وقت آن است که حتما به پزشک مراجعه کنید. وقتی شانه بیش از یک بار در برود، به این حالت «دررفتگی مکرر شانه» می‌گویند. درباره این مشکل با دکتر مرتضی نخعی‌امرودی، جراح شانه و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
چرا شانه دچار دررفتگی مکرر می‌شود؟
علل دررفتگی مکرر شانه زیاد است؛ مثلا:
1) وقتی اولین دررفتگی رخ می‌دهد هرچه سن بیمار کمتر باشد، احتمال دررفتگی بعدی بیشتر است، مثلا اگر بیمار زیر 20 سال باشد، این احتمال حتی به 90 درصد هم می‌رسد.
2) اگر بیمار پس از دررفتگی اول که جااندازی می‌شود، بی‌حرکتی (استفاده از آویز گردن) را به‌درستی و به‌مدت کافی ادامه ندهد، باز هم احتمال دررفتگی بعدی افزایش می‌یابد.
3) اگر دررفتگی اول صحیح و به‌وسیله پزشک جااندازی نشده باشد، مثلا شکسته‌بند محلی یا مربی ورزشی در زمین ورزش و بدون داروهای مخصوص (داروهای بیهوشی شامل ضددرد، شل‌کننده عضلانی و…) آن را جااندازی کرده باشند، این احتمال بیشتر هم می‌شود. دررفتگی‌های بعدی هم اگر درست و اصولی و به‌وسیله پزشک درمان نشوند، احتمال دررفتگی‌های بعد از آن را افزایش می‌دهند، علاوه بر آن به عناصر اصلی و مهم شانه آسیب می‌زنند و موفقیت عمل جراحی را هم کم می‌کنند.
4) اگر بیمار شلی رباط‌های بدن داشته باشد، احتمال دررفتگی مکرر شانه بیشتر می‌شود. شلی رباطی، شلی لیگامانی یا شلی مفصلی حالتی تقریبا طبیعی است که باعث می‌شود مفاصل بدن دامنه حرکتی بیشتری داشته‌باشند. بدن مبتلایان انعطاف‌پذیری بیشتری دارد؛ مثلا انگشتان یا آرنج آنها زیادی به عقب خم می‌شود. این انعطاف‌پذیری باعث می‌شود در ورزش‌هایی مثل ژیمناستیک موفق‌تر باشند، ولی از طرف دیگر مفاصل آنها بهخصوص مفصل شانه بیشتر آسیب می‌بیند، مثلا دررفتگی شانه در این افراد شایع‌تر است، بهخصوص اگر ورزش‌های سنگینی که دست بالای سر قرارمیگیرد، مثل والیبال یا پرس‌سینه انجام دهند.
آیا دررفتگی شانه انواع مختلفی دارد؟
بله، بیشتر دررفتگی‌های شانه (حدود 97 درصد)، چه برای بار اول و چه حالت مکرر آن، از نوع قدامی هستند، یعنی سر استخوان بازو از مفصل شانه بیرون‌می‌آید و به سمت جلوی سینه جابجا می‌شود. در موارد بسیار کمی، نوع خلفی رخ می‌دهد که سر استخوان بازو به طرف عقب می‌رود و در موارد اندکی هم ممکن است بیمار شلی مفصلی بسیار شدید داشته‌باشد و دررفتگی شانه او هر بار به جهت‌های مختلف باشد که به این حالت «ناپایداری چندجهتی شانه» گفته‌می‌شود. گاهی شانه کامل درنمی‌رود و نیمه دررفتگی ایجاد می‌شود و خودبه‌خود جا می‌افتد که به آن «نیمه‌دررفتگی مکرر» می‌گویند. در این حالت معمولا وقتی شخص دست خود را زیاد به بالا و عقب می‌برد (پرس‌سینه یا بدمینتون)، شانه ناگهان قفل می‌کند و بیمار آن را به آرامی تکان می‌دهد و آزاد می‌کند. درحقیقت سر شانه تا لبه گلنویید می‌رسد ولی کامل از مفصل بیرون نمی‌آید.
سلامت: مشکلی که ایجاد می‌کند چیست؟
اگر درمان انجام نشود، معمولا پس از مدتی به دررفتگی کامل تبدیل می‌شود. حتی اگر این اتفاق نیفتد عوارضی مشابه همان دررفتگی را دارد. بنابراین برای درمان جراحی لازم است.
ممکن است مکانیسم ایجاد ضایعه را شرح دهید؟
مفصل اصلی شانه، بین سراستخوان بازو و قسمت مفصلی استخوان کتف (گلنویید) است. سر بازو گرد و کروی‌شکل و سطح مفصلی گلنویید مثل نعلبکی و کمی گود است. یک لبه برجسته از بافت سفت ولی نه استخوانی به نام لبروم دور تا دور گلنویید می‌چسبد و آن را عمیق‌تر می‌کند تا مفصل شانه کمتر در برود. کپسول مفصلی شانه از یک طرف دورتادور سر بازو را دربرمی‌گیرد و از طرف دیگر به لبروم روی گلنویید وصل می‌شود.
معمولا اولین باری که شانه در می‌رود، لبروم از لبه استخوانی گلنویید کنده می‌شود. کپسول مفصلی هم ممکن است پاره شود و گاهی هم لبروم با قطعه‌ای از استخوان گلنویید کنده می‌شود (به نام ضایعه بانکارت استخوانی). این ضایعات ممکن است التیام پیدا نکنند و حمایت آنها از جلوی سر بازو برداشته شود و درنتیجه دررفتگی مکرر رخ دهد. وقتی سر بازو در می‌رود و جلوی گلنویید قرارمیگیرد، لبه تیز گلنویید به سر بازو فشار می‌آورد و درون آن فرومی‌رود و روی سر بازو فرورفتگی ایجاد می‌شود. این حالت شبیه فرو بردن یک توپ پینگ‌پنگ با فشار انگشت است.
هرچه دررفتگی بیشتر تکرار شود، این ضایعات بزرگ‌تر می‌شوند. بهخصوص اگر بدون بیهوشی و شل‌کردن عضلات جااندازی هم بشوند، فشار ناشی از اسپاسم عضلات و کشیدن زورمندانه برای جااندازی، این ضایعات را بزرگ‌تر می‌کند و ممکن است ضایعه سراستخوان بازو به حدی بزرگ شود که حتی با جراحی‌های معمولی نتوان برای بیمار کاری کرد و مجبور به تعویض مفصل شانه بشویم.
چطور متوجه شویم دچار این ضایعه شده‌ایم؟
علامت اصلی، همان دررفتگی است که واضح است. پس از تکرار دررفتگی، ممکن است بیمار در حالت استراحت هم احساس درد کند. معمولا بیماران می‌ترسند که دستشان را کامل بالا ببرند.
پزشکان برای بیماران چه اقدام‌هایی انجام می دهند؟
پزشک برای تشخیص با گرفتن شرح‌حال بیمار و پرسیدن از سابقه و وضعیت دررفتگی‌ها بهخصوص دررفتگی اول شروع و بعد بیمار را کاملا معاینه می‌کند. گرفتن عکس ساده الزامی است و بعد از آن معمولا ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن درخواست می‌شود که گاهی با تزریق یا بدون تزریق ماده مخصوص به شانه انجام می‌شود.
تا زمان مراجعه به پزشک و شروع درمان لازم است بیمار چه نکاتی را رعایت کند؟
1) نباید دست خود را در وضعیتی قرار دهد که می‌داند باعث دررفتگی می‌شود.
2) از شنا در دریا و قسمت‌های عمیق استخر پرهیز کند حتی اگر شناگر قابلی باشد چون ممکن است هنگام شنا شانه دربرود و باعث غرق‌شدن وی شود.
3) اگر شانه در رفت، فقط به بیمارستان مراجعه کند تا به روش درست جااندازی شود.
4) چون این بیماری هرگز بدون جراحی درمان نمی‌شود، در اسرع‌وقت برای درمان قطعی (جراحی) به پزشک مراجعه شود.
منبع-onlinesalamat
