احساس گناه کردن چیزی شبیه عذاب وجدان است ، در این حالت مرتب خود را سرزنش می کند و مرتب به خود خرده می گیرد می خواهیم تاثیرات نامطلوب این مشکل را بررسی کنیم.
آیا اخیراً به خاطر کاری که نکرده‌اید احساس گناه می‌کنید؟ احساس گناه به خاطر نرسیدن به اهداف روزانه‌تان؟ احساس گناه به خاطر گشت و گذار بی‌هدف در اینترنت و اختصاص ندادن وقت کافی برای کارهای مهم؟ احساس گناه به خاطر زنگ نزدن به دوستان و نزدیکان؟ واحساس گناه به هزاران دلیل گوناگون….
دکتر فرشاد شیبانی، روان‌شناس بالینی در برنامه «خیابان بهبودی» با بیان اینکه مضمون احساس گناه، تخطی یا لغزش از اصول و ارزش‌هایی است که هر فرد برای خود تعیین کرده است، گفت: «این اصول و ارزش‌ها در ساختاری به نام وجدان قرار دارند. وجدان هر فرد شبیه دادگاهی عمل می‌کند که در مورد رفتار‌ها و افکار وی، قضاوت می‌کند. چنانچه این قضاوت عادلانه باشد می‌تواند به فرد کمک کند تا دوباره آن اشتباه را مرتکب نشود و زندگی رو به پیشرفتی داشته باشد؛ اما چنانچه این قضاوت ناعادلانه یا بسیار سخت گیرانه باشد، فرد را دچار احساس گناه شدیدی می‌کند که این احساس گناه وی را از حرکت و تلاش باز خواهد داشت و به جای آن فرد گرفتار مشغولیت ذهنی و نشخوار ذهنی می‌شود و افسردگی و لذت نبردن از زندگی درپی آن به وجود خواهد آمد.»
وی ادامه داد: «اگر علاوه بر احساس گناه، احساس افسردگی، شرمگینی یا اضطراب نیز فرد را بیازارد معلوم می‌شود که این شخص گرفتار یکی موضوعات زیر است: «اگر مردم بفه‌مند که چه کاری انجام داده‌ام، تحقیرم خواهند کرد» این نوع از تفکربه احساس شرمندگی منجر می‌شود؛ به خاطر رفتار بد و اشتباهاتی که انجام داده‌ام آدم حقیر و بی‌ارزشی هستم» این برداشت منجر به افسردگی می‌شود؛ «به خاطر این احساس گناه، خود را لایق تنبیه شدن و زجر کشیدن بدانم و همیشه منتظر اتفاق ناگواری باشم» که این نوع از تفکر منجر به احساس اضطراب خواهد شد. به همین دلیل متاسفانه بسیاری از افرادی که احساس گناه می‌کنند عملا به خودشان رسیدگی نمی‌کنند و خودشان را در معرض گرفتاری‌ها و مشکلات و حوادث گوناگون قرار می‌دهند چون فکر می‌کنند که با عذاب دادن خودشان می‌توانند این احساس گناه را برطرف کنند.»
شیبانی در ادامه با اشاره به اقدامات کمک کننده افزود: «گام اول این است که وقتی احساس گناه می‌کنید با خودتان کاملا منطقی صحبت کنید و به یاد داشته باشید هنگامی که احساس گناه در شما طولانی شد مشکلی در نوع تفکر شما وجود دارد. افرادی که سلامت روان بالاتری دارند در جهت کاستن از احساس گناه اقدامی انجام می‌دهند. گاهی اوقات این احساس گناه مربوط به ارتباط ما و خدایمان است که خداوند راهکار توبه را پیش روی ما قرار داده است. اما چنانچه این احساس گناه مربوط به خودتان باشد دلیل کار اشتباه‌تان را پیدا کنید و اگر دیدید واقعا اشتباه کرده‌اید، مسوولیتش را به عهده بگیرید و احساس عذابتان را متوقف کنید.»
وی بیان کرد: «احساس عذاب غیرمنطقی، زندگی شما را فلج می‌کند. از سوی دیگر ببینید چه میتوانید بکنید: باید ببینید در حال حاضر و با وضعیت کنونی چه کاری از دستتان بر می‌آید. احساس گناه معمولاً با احساس پشیمانی یا افسوس از کارهایی که باید انجام می‌دادید اما انجام ندادید یا کارهایی که نباید انجام می‌دادید و انجام دادید همراه است. پس باید بدانیم که ما قادر به تغییر زمان نیستیم. اگر نمی‌توانیم به زمان گذشته برگردیم، پس چرا باید همه زندگیمان را صرف افسوس خوردن به گذشته تلف کنیم؟ افکاری را که منجر به احساس گناه می‌شوند را روی کاغذ بیاورید. حال ببینید برای از بین بردن این احساس گناه چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟ آن‌ها را روی یک کاغذ یادداشت کنید.»
این روان‌شناس در ادامه تصریح کرد: «وقتی لیستی از کارهایی که میتوانید انجام دهید را درست کردید، به درجه اهمیت آن‌ها را اولویت بندی کنید. چه کاری باعث می‌شود بیشتر از هر جیز این درد ناشی از احساس گناه‌تان از بین برود؟ وقتی لیست کارهایی که از دستتان برمی آید را به ترتیب اولویت آماده کردید، آن‌ها را وارد برنامه‌تان کنید. طوری برنامه ریزی کنید که هرکدام از این کار‌ها را به ترتیب اولویت انجام دهید. بدانید که هر روز یک محدوده زمانی معین دارید. درمورد برنامه‌ای که باید انجام دهید واقع بین باشید. با خودتان مهربان باشید. طوری برنامه ریزی کنید که به خودتان بیش از اندازه فشار نیاورید. اول روی کارهایی تمرکز کنید که اولویت بالاتری دارند.»
شیبانی افزود: «گام دوم، دست برداشتن از قضاوت مداوم درباره خودتان و دیگران است. شما باید بدانید که شکست و پیروزی به نوع درک انسان بستگی دارد. وشکست امروز می‌تواند موفقیت فردا باشد. از تجربیاتتان درس بگیرید و بدانید که دریای آرام ناخدای قهرمان پرورش نخواهد داد؛ و گام سوم، شناخت توانایی‌‌هایتان در زندگی است. استعداد خاص شما چیست؟ اگر نمی‌دانید به موفقیت‌های قبلیتان فکر کنید مهم نیست چقدر به عقب برگردید حتماً موفقیتی ریز یا درشت پیدا خواهید کرد.»
وی در پایان اظهارکرد: «در گام چهارم، باید احساس کنید که مدیر زندگی خودتان هستید. پیام‌های مثبت و موثر را برای خودتان و برای هر کسی که شما را می‌شنود، تکرار کنید؛ به عنوان نمونه: «من فرد ارزشمندی هستم» و آن را آنقدر تکرار کنید تا قسمتی از وجود شما شود. هر فردی در زندگی اشتباهات و خطاهایی داشته، دارد و خواهد داشت اما مهم اینجاست که بتواند اقدامی در جهت کاستن از آن‌ها داشته باشد، وگرنه خودخوری و ملامت کردن و سرزنش کردن خود، مشکلی را رفع نخواهد کرد؛ و در نهایت چنانچه نتوانستید با احساس گناه‌تان مقابله کنید، از یک متخصص روان‌شناس بالینی کمک بگیرید. یادآور می‌شود، برنامه «خیابان بهبودی» به تهیه کنندگی «سیما غفاری» و گویندگی «مصطفی مصطفوی» از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۷ و ۱۵ دقیقه از موج اف‌ام ردیف ۱۰۲ مگاهرتز تقدیم شنونده‌های صدای دانش، نشاط و آرامش می‌شود.»
