در بسیاری از بیماریهای زنانه دکتر برای تشخیص بیماری احتیاج به نمونه برداری دارد که برای انجام این کار مهندسانی که کارشان طراحی است ابزاری به اسم هیستروسکوپ درست کردند .
هیستروسکوپی برای تشخیص یا درمان مشکلات رحم به کار می‌رود. هیستروسکوپ یک وسیله تلسکوپ مانند باریک است که از طریق واژن وارد رحم می‌شود. این وسیله، تصاویر رحم را به یک صفحه نمایش منتقل می‌کند. ابزارهای دیگری همراه با هیستروسکوپ برای درمان استفاده می‌شوند.هيستروسکوپي، هم به عنوان روش تشخيصي و هم درماني به کار مي‌رود که موارد انجام هرکدام در زير توضيح داده مي‌شوند.
هيستروسکوپي تشخيصي
هيستروسکوپي، اغلب در قدم اول به عنوان تست تشخيصي استفاده نمي‌شود، زيرا هزينه زيادي مي‌برد، اقدامي است تهاجمي و به مهارت فرد انجام دهنده نياز دارد. در واقع هيستروسکوپي براي تشخيص بهتر و دقيق‌تر ضايعات مشکوک يافت شده در تصويربرداري‌هاي ديگر يا تاييد فقدان بيماري و نيز زماني‌که تست‌هاي تشخيصي ديگر طبيعي هستند، به کار مي‌رود، اما گاهي در بعضي موارد باليني، به عنوان تست تشخيصي اوليه هم استفاده مي‌شود، زيرا ديد مستقيمي از داخل رحم ارايه مي‌دهد.
معيارهاي اختصاصي براي انجام هيستروسکوپي عبارت‌اند از:1) بررسي خون‌ريزي‌هاي غيرطبيعي رحم،
2) بررسي موارد مشکوک به آنومالي‌هاي مولرين،
3) ارزيابي يافته‌هاي غيرطبيعي و نامشخص در تصاوير گرفته شده ديگر (مانند هيستروسالپينگوگرافي و اولتراسونوگرافي واژينال يا شکمي) و4) همراهي با لاپاراسکوپي تشخيصي که در بررسي‌هاي مربوط به نازايي انجام مي‌شوند.
در بيشتر زناني که خون‌ريزي‌هاي غيرطبيعي دارند، با يک بيوپسي از بافت اندومتر و تصويربرداري، مي‌توان به تشخيص نهايي رسيد، اما آن دسته از بيماراني که هنوز تشخيص نامشخص دارند، هيستروسکوپي با بيوپسي مستقيم، استاندارد طلايي تست تشخيصي است، زيرا ضايعات کانوني اندومتر مانند پوليپ‌ها و ليوميوم‌هاي زيرمخاطي را با دقتي بالاتر از
D & C يا سونوگرافي واژينال (TVS) مشخص مي‌کند و مي‌تواندنمونه‌هايي را جهت بررسي‌هاي بافت‌شناسي تهيه نمايد.
کورتاژ تشخيصي، يک روش با قابليت و کارايي پايين است که در بيشتر بيماران، از کمتر از 50 درصد حفره رحم نمونه‌گيري مي‌کند. از طرفي مشاهدات TVS نيز تحت تاثير مرحله دوره منس قرار دارد، بنابراين مي‌تواند تشخيص ضايعات کوچک حفره را از دست بدهد؛ همچنين بافتي براي بررسي‌هاي هيستوپاتولوژيک در دسترس قرار نمي‌دهد. از طرفي، سونوهيستروگرافي با تزريق سالين (SIS) قدرت تشخيصي TVS را بالا مي‌برد و بيش از 90 درصد ضايعات کانوني را که در هيستروسکوپي تشخيص داده شده، مشخص مي‌نمايد. بااين وجود، ناتواني براي گرفتن نمونه، مشکل بزرگي است که همچنان باقي مي‌ماند.
يافته‌هاي مثبت هيستروسکوپي به تنهايي وجود سرطان آندومتر را مطرح مي‌کند (تا حدود 72 درصد)، اما هميشه بايد با بيوپسي مستقيم تاييد شود. يک آزمايش هيستروسکوپيک منفي بدون وجود بيوپسي، نمي‌تواند به‌طور قطع سرطان رحم را رد کند (خصوصا در زناني که خون‌ريزي‌هاي مداوم دارند). بايد در اين زنان بيوپسي‌هاي تصادفي از طريق هيستروسکوپ گرفته شود تا تشخيص نهايي محقق گردد.
هيستروسکوپي درماني
هيستروسکوپي، امکان دسترسي مستقيم به محوطه رحم را فراهم مي‌کند، بدون آنکه آسيبي به ميومتر وارد سازد. اين روش، کم خطر، کم‌هزينه و با ضررهاي کمتر نسبت به جراحي رحم از طريق شکم است و مشکلات ناشي از روش‌هاي انجام شده را از طريق سرويکس کم مي‌کند.
معيارهاي انجام هيستروسکوپي حين عمل عبارت‌اند از: برداشتن ميوم‌هاي زيرمخاطي، برداشت پوليپ آندومتر، برش چسبندگي‌ها يا ديواره‌هاي داخل رحمي، قطع و برش آندومتر در زناني که منوراژي غيرقابل درمان با درمان طبي دارند و درضمن مي‌خواهند رحم خود را حفظ نمايند، عقيم سازي و توبوپلاستي.
موارد منع انجام
اين موارد شامل عفونت‌هاي لگني، خون‌ريزي‌هاي شديد، سرطان سرويکس و موارد منع بيهوشي است. هيستروسکوپي مي‌تواند عفونت‌هاي قسمت‌هاي پاييني ناحيه ژنيتال را به راه‌هاي بالاتر گسترش دهد که همين امر، موجب افزايش خطر پارگي رحم در طول هيستروسکوپي مي‌شود. بنابراين، در ابتدا بايد عفونت‌هاي لگني بررسي شوند و پيش از هرگونه عملي، به طور کامل درمان گردند. اگر چه زناني که خون‌ريزي‌هاي رحمي دارند، شايد کانديد انجام هيستروسکوپي باشند، اما خون‌ريزي‌هاي شديد جلوي ديد را گرفته و عمل را ناکارآمد مي‌نمايد. اين زنان بايد تحت D&C قرار گيرند.
هر چند حاملگي يکي از موارد منع انجام اين عمل است، هيستروسکوپي مي‌تواند براي درآوردن IUD در خانم باردار مورد استفاده قرار گيرد. بررسي‌هاي هيستروسکوپي پس از زايمان مي‌تواند در بررسي و درمان محصولات باقي‌مانده حاملگي موثر باشد، به شرط آنکه خون‌ريزي شديد يا عفونت وجود نداشته باشند.
انواع هيستروسکوپ
دو نوع عمده هيستروسکوپ‌ها، «فيبراپتيک» و «چشمي مستقيم» است. نوع چشمي مستقيم که «غيرقابل انعطاف» (Rigid) هستند، از سيستوسکوپ برگرفته شده و با ايجاد يک ميدان ديد وسيع، زاويه پهني را از محوطه رحم نشان مي‌دهد. در اين نوع، ترکيبي از لنزها و منشورها به کار گرفته شده تا به فرد انجام دهنده، امکان ديد تصاوير عالي با دقت و کنتراست بالا را بدهد. قطر بيروني پراستفاده‌ترين نوع اين دستگاه، 4 ميلي‌متر است، هر چند انواع باريک‌تر آن با قطري معادل 7/2 ميلي‌متر براي استفاده در مطب طراحي شده‌اند. منشوري که در انتهاي پروگزيمال هيستروسکوپ قرار مي‌گيرد، براي گرفتن تصاوير مستقيم تعبيه شده است