ناياب شدن واكسن فلج اطفال در چند هفته گذشته، وقتي در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفت، با توضيحات معاون غذا و داروي وزارت بهداشت همراه شد.
دكتر ديناروند به مشكلات توليد اين واکسن در مؤسسه سرم‌سازي رازي اشاره و اعلام كرد كه با خريد اين واكسن از خارج و توزيع آن، مشکل کمبود واکسن فلج اطفال درهفته آينده حل خواهد شد.
ديناروند، اين وقفه را به مشكلاتي كه در سيستم كنترل كيفي مؤسسه سرم سازي رازي وجود داشته، نسبت داد. اما سئوال اين بود كه اين مشكلات چه بودند و آيا امكان پيش‌بيني آن وجود نداشت؟
يکي از مسئولان معاونت غذا و دارو كه نمي‌خواهد نامش ذكر شود، مي‌گويد: “ما مسئول تعيين کيفيت همه محصولات دارويي هستيم و در سال جاري هنوز هيچ محصولي از مؤسسه رازي را تأييدنکرده ايم. اما در زمينه واکسن‌هاي فلج اطفال بايد بگويم که اين واکسن‌ها به دليل اينکه هنوز تست سميت عصبي بر روي آنها انجام نشده بود، وارد بازارمصرف نشده اند.”
در همين حال، دکتر محمد تقويان، رئيس بخش واکسن‌هاي ويروسي پزشکي مؤسسه رازي، مشکل ايجاد شده را نه به کيفيت واکسن‌ها، که به کمبود يکي از موارد مورد نياز براي انجام تست‌هاي پس از توليد نسبت مي‌دهد و مي‌گويد: “ما مشکل رابرطرف کرده ايم و تا يک ماه يا نهايتا يک ماه و نيم آينده واکسن‌ها را به بازار عرضه خواهيم کرد.”
البته دکتر تقويان هم موضوع آزمايش نشدن واكسن‌ها را تاييد مي‌كند و مي‌گويد: “براي اينکه واکسن‌هاي فلج اطفال پس از ساخته شدن مورد بررسي قراربگيرند، لازم است تا آزمايشي به نام «تست نوروويرولانس» که تستي اجباري است انجام شود و به دنبال آن مطالعات بافت شناسي انجام دهيم. از آنجايي که اين تست انحصارا بر روي ميمون‌هاي سبز آفريقايي انجام مي‌شود و چندي پيش در تهيه اين ميمون‌ها مشکلي ايجاد شده بود، در انجام تست‌هاي عصبي اين واکسن هم وقفه به وجود آمد که البته از حدود 7- 8ماه پيش دوباره توانستيم ميمون وارد کنيم.”
دکتر تقويان در پاسخ به اين سئوال که اساسا تست نوروويرولانس چگونه انجام مي‌شود، مي‌گويد: “ما معمولا بعد از وارد کردن ميمون‌ها، چند ماهي آنها را قرنطينه مي‌کنيم و بعد، آزمايش‌ها آغاز مي‌شود. از آنجايي که ما اين آزمايش‌ها را بر اساس دستورالعمل WHO(سازمان جهاني بهداشت) انجام مي‌دهيم، نمونه واکسن پس از تزريق به ميمون يک نمونه تزريق شاهد هم دارد که پس از آن، نوبت به ثبت علائم کلينيکي مي‌رسد.”
مسئله فقط ميمون نيست
در اواخر سال1384 واوايل سال85، فعاليت‌هاي انجمن‌هاي حمايت از حيات وحش آفريقا، باعث شد انتقال ميمون‌هاي سبز به ايران قدغن شود که با پيگيري‌هاي ايران پس از 6ماه دوباره اين ميمون‌ها به ايران فرستاده شدند و همين موضوع باعث ايجاد يک وقفه 6 ماهه در پروسه توليد واکسن فلج اطفال شد.
به گفته دكتر تقويان، دليل مخالفت انجمن‌هاي حمايت از حيوانات کشته شدن ميمون‌ها در حين آزمايش‌هاي بافت شناسي عنوان مي‌شود، اما معتقد است که چاره‌اي هم وجود ندارد، به اين دليل که براي تشخيص عدم زيانباربودن اين واکسن‌ها بر انسان، ميمون‌ها از نظر ژنتيکي و ظهور عوارض عصبي بسيار مناسب‌اند و بيش از هرحيوان ديگري از نقطه نظرهاي ياد شده با انسانها قرابت دارند.
اما، گذشته از مسئله ميمون‌ها، كارشناسان مسائل ديگري را هم در مشكل تاييد واكسن‌هاي سرم سازي رازي دخيل مي‌دانند. از آن جمله مي‌توان به جابجايي اختيارات در زمينه صدورتأييديه اشاره کرد چراکه پيش از اين، واکسن‌ها در مؤسسه رازي مورد کيفيت سنجي قرارمي‌گرفتند و بعد وارد بازارمي‌شدند، اما درحال حاضر اين مؤسسه موظف است تا نمونه‌اي را براي معاونت غذاوداروي وزارت بهداشت ارسال کند و پس از تأييد اين مرکز است که واکسن‌ها عرضه مي‌شود و اين پروسه زمان بيشتري را طلب مي‌کند.
از سوي ديگر برخي کارشناسان معتقدند که بالا بردن ظرفيت توليد واکسن با توجه به وجود تحريم‌هاي سياسي و کمبود برخي از دستگاهها مثل دستگاه «ليوفيليزاتور» که واکسن را از حالت مايع به حالت جامد تبديل مي‌کند، به دليل کاربرد مشترک در زمينه‌هاي نظامي، فعلا امکان پذير نيست.
به هرحال، مسئولان مؤسسه رازي معتقدند هيچ نگراني در زمينه کمبود واکسن فلج اطفال در ماههاي آتي وجود نخواهد داشت وبا برطرف شدن معضلات قبلي،اين واکسن‌ها از يک ماه ديگر وارد بازارخواهند شد.
دکتر محبوبه ولدخاني، رئيس واحد بيولوژيک وزارت بهداشت، در گفتگو با همشهري به وارد کردن 4ميليون دوز از اين دارو از اروپا اشاره کرده و مي‌گويد: “با وارد کردن اين 4ميليون دوز واکسن فلج اطفال که دوشنبه مجوز مصرفش را صادر کرديم، نياز ما تا 4-5 ماه آينده برطرف خواهد شد و ما اميدواريم که مؤسسه سرم سازي رازي، در اين مدت، مشکلات به وجود آمده در زمينه توليد اين واکسن را برطرف کند تا نيازي به واردات مجدد نباشد.”
