بررسی خواص و ارزش غذایی زغال اخته

زغال اخته را بیشتر به خاطر طعم و مزه ی آن استفاده می کنیم ، بدن نیست که با خواص آن آشنا شوید. این میوه نه تنها از لحاظ غذایی ارزش بالایی دارد ، بلکه خواص درمانی بسیار زیادی نیز دارد ، در ادامه بیشتر در این رابطه صحبت می کنیم.

زغال اخته به صورت درخت یا درختچه در کنار جریان آب یا در بیشه ها می روید و از گروه گیاهان گل دار گلبرگ جدا محسوب می شود و در زبان انگلیسی به آن cornelian cherry گویند. گل های زغال اخته، زرد رنگ و خوشه ای می باشد و شهد فراوانی برای زنبورهای عسل دارد. برگ های سبز پررنگ، براق و نوک تیزی دارد. میوه آن به شکل بیضی و حدوداً به اندازه آلبالوی درشت است و طعم ترش و شیرینی دارد. رنگ میوه آن قرمز بسیار خوش رنگ می باشد. درختچه زغال اخته حدود ۳۰۰ سال عمر می کند و در حدود ۲۵ سالگی تا ۸ متر می رسد. این درخت به طور کلی ارتفاعی حدود ۸ ۴ متر دارد. چوب آن بسیار محکم است و در صنعت نیز کاربرد دارد.

زغال اخته در منطقه وسیعی از اروپا، آسیا به خصوص ایران، ارمنستان و قفقاز می روید. محل رویش این گیاه در ایران، در جنگل های ارسباران، کوه های البرز، منطقه الموت، کوئین قزوین و در جنگل های بین مازندران و گیلان می باشد. منطقه قزوین و رودبار به ویژه در حاشیه البرز، بیشترین تولیدکننده و صادر کنندگان زغال اخته کشور محسوب می شوند. میوه نرسیده آن به علت داشتن اسید زیاد، بسیار ترش است ولی میوه رسیده آن به رنگ قرمز تیره و خوشمزه و شیرین است. این میوه در تابستان، عرضه و معمولاً به صورت تازه مصرف می شود، ولی به صورت خشک، مربا، کنسرو، ترشی، آبمیوه، سس، نکتار، ژله، مارمالاد، سرکه، لواشک و قرص های آنتی اکسیدان نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

 

ارزش غذایی زغال اخته

 

این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن، کلسیم، اسیدفولیک، ویتامین های E, B۱, B۲, C و فلاوونوئیدها است. زغال اخته حاوی بیش از ۱۰ درصد تانن، قند، پکتین، اسیدهای آلی و رنگدانه است. این میوه خوشمزه کم کالری است و باعث اضافه وزن نمی شود. همچنین این میوه منبع خوبی برای فیبر است. آنتوسیانین موجود در زغال اخته رنگدانه ای از گروه فلاوونوئیدها می باشد که عامل رنگ قرمز در گوجه فرنگی و دیگر میوه ها است. میوه های خانواده گیلاس (cherry) و زغال اخته (cornelian cherry) حاوی مقادیر بالای آنتوسیانین هستند. حدود ۱۷ ترکیب آنتی اکسیدان از خانواده گیلاس استخراج شده است که ویتامین های C و E و ملاتونین نیز جزء آنها هستند (آنتی اکسیدان ها مقاومت بدن در برابر بیماری های غیر واگیر را بالا می برند و به پیشگیری از صدمه به سلول ها و بافت های بدن و در نهایت پیشگیری از بیماری هایی چون بیماری قلبی، سرطان، دیابت، تصلب شرایین، آب مروارید، آرتروز و آرتریت کمک بسزایی می کنند).

 

انواع سرطان

 

مواد مغذی موجود در زغال اخته از رشد سرطان های ریه، کولون (قسمتی از روده بزرگ) و تکثیر سلول های سرطان خون بدون تاثیر بر سلول های سالم جلوگیری می کنند. خصوصیات منحصر بفرد زغال اخته قابلیت بالایی در جلوگیری از انتقال سرطان در بدن دارد. برای جلوگیری از سرطان باید از زغال اخته به طور کامل بهره مند شد، نه فقط از عصاره آن. همچنین ترکیبات موجود در آن برای جلوگیری از سرطان پروستات، پوست و شش نیز موثر می باشد.

 

بیماری های قلبی

 

مصرف زغال اخته به کاهش بیماری های قلبی کمک می کند. علت این امر سطح بالای آنتی اکسیدان طبیعی به نام آنتوسیانین می باشد که در سبزیجات و میوه های با رنگ تیره یافت می شود. در یک مطالعه بلندمدت روی تعدادی از زنان مشخص شد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی در زنانی که رژیم غذایی مناسب با مقدار زیاد آنتوسیانین را اجرا می کردند به طور عمده ای کاهش یافت.

 

کاهش سطح کلسترول

 

زغال اخته به کاهش سطح کلسترول نیز کمک می کند. پلی فنول های موجود در زغال اخته باعث کاهش کلسترول خون می شوند و برای سلامتی قلب مفید هستند. زغال اخته در میان میوه های مصرفی متداول دارای بالاترین سطح پلی فنول می باشد. زغال اخته باعث کاهش کلسترول بد خون یا کلسترول LDL و حفظ کلسترول خوب خون یا کلسترولHDL می گردد و از این طریق باعث کاهش خطر بیماری های قلبی عروقی می شود.

 

عفونت مجاری ادراری و سنگ کلیه

 

مصرف عصاره زغال اخته برای پیشگیری از بروز عفونت در مجاری ادراری مفید است. علت این است که زغال اخته ادرار را اسیدی می کند که حاوی یک عامل ضد باکتری به نام هیپوریک اسید و همچنین ترکیبات دیگری (تعدادی از متخصصان تغذیه بر این باورند که اثرات دفاعی زغال اخته به دلیل وجود اسید تانیک است که فقط در زغال اخته و سنبل کوهی یافت می شود که باعث جلوگیری از چسبندگی باکتری ها به دیواره های مثانه و بروز عفونت می شود، به عبارت دیگر زغال اخته به خروج باکتری ها از بدن کمک و از رشد و تکثیر باکتری و ایجاد عفونت جلوگیری می کند) است که از چسبیدن باکتری بیماری زای اشرشیاکلی به دیواره مجرای ادرار جلوگیری می کند و موجب دفع آن از طریق ادرار می شود. باکتری اشرشیاکلی عامل ۹۰ درصد عفونت های مجاری ادراری است.

یکی از متداول ترین عفونت ها، التهاب مثانه است که به ویژه در خانم ها شایع است. به نظر می رسد اسید بنزوئیک موجود در زغال اخته نیز در ایجاد این خواص درمانی و پیشگیری نقش داشته باشد؛ هر چند تحقیقات اخیر نشان می دهند که این اثر احتمالاً به دلیل وجود پلیمری در زغال اخته می باشد که ماهیت آن هنوز شناخته نشده است. این مولکول ناشناخته از اتصال اشرشیاکلی، به دیواره مثانه و مجاری ادراری جلوگیری می کند و به این ترتیب، از رشد و تکثیر باکتری و ایجاد عفونت، جلوگیری می کند. زغال اخته حاوی کوئینیک اسید است، ترکیبی از اسید غیر معمول در بدن که تجزیه نمی شود بلکه از طریق ادرار دفع می شود. آب زغال اخته برای افراد مبتلا به سنگ های کلیه و ادرار بدبو موثر است، زیرا با اسیدی کردن ادرار در رفع آن اثر چشمگیری دارد، به خصوص اگر سنگ کلیه از جنس کلسیمی باشد. وجود کوئینیک اسید باعث می شود تا مقدار اسید در ادرار کاهش یابد و همچنین از تشکیل سنگ توسط کلسیم و یون فسفات جلوگیری می کند. در بیمارانی که سنگ های کلیه در آنها مجدداً عود می کند، مصرف آب زغال اخته کلسیم یونیزه شده را در ادرارشان به مقدار ۵۰ درصد کاهش می دهد.

 

کاهش وزن

 

زغال اخته از دو طریق در کاهش وزن موثر است: نخست این که زغال اخته مانند تنظیم کننده انسولین عمل می کند. این ماده غذایی تاثیر انسولین و انباشتگی چربی ها را کاهش می دهد و در روند از

بین بردن چربی ها شرکت می کند. دوم این که زغال اخته به دفع سموم و چربی هایی که در بافت های بدن تجمع می کنند یاری می رساند. تجمع سموم و چربی ها در بافت های بدن عامل التهاب و احتباس آب محسوب می شود.

 

عفونت و اسهال

 

زغال اخته جزو میوه هایی است که از بروز عفونت جلوگیری می کنند. جوشانده زغال اخته در مداوای اسهال معمولی و اسهال خونی اثر دارد، به این صورت که باید یک قاشق سوپ خوری زغال اخته را با فنجانی آب سرد مخلوط کرده و آن را به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و پس از ۱۵ دقیقه دم کشیدن، آن را صاف کرده و هر روز ۲ تا ۶ فنجان از آن بنوشید.

 

سایر فواید

 

ابوعلی سینا، دانشمند و پزشک مشهور، آب زغال اخته را برای شست وشوی زخم های جلدی و گرد ریشه آن را برای التیام زخم ها به کار می برد. با تمام این خواص مفید، مصرف بیش از اندازه زغال اخته باعث تهوع، اسهال، دل به هم خوردگی و سردرد می شود. مقدار فروکتوز و گلوکز زغال اخته کم است و مصرف آن برای افراد چاق و بیماران دیابتی مشکلی به وجود نمی آورد. حتی جوشانده برگ آن با گل توت فرنگی برای درمان دیابت (مرض قند) موثر است. هورمون ملاتونین موجود در آن خواب انسان را راحت و عمیق می کند. این عمل به طور طبیعی و روزمره انجام می شود. این هورمون مسئولیت تنظیم ریتم ۲۴ ساعته روز و شب بدن را به عهده دارد. زغال اخته حاوی مقادیر زیادی ملاتونین است. پوست زغال اخته تب بر است و در رفع اسهال موثر می باشد. حتی میوه آن نیز اثر قابض دارد، از این رو خوردن آن در رفع اسهال و ورم معده موثر می باشد.

برای درمان اسهال بهتر است یک قاشق سوپ خوری زغال اخته را با یک فنجان آب سرد مخلوط نموده و آن را به مدت ۵ دقیقه بجوشانید و پس از ۱۵ دقیقه دم کشیدن آن را صاف کرده و هر روز ۲ تا ۶ فنجان بنوشید. محققی نشان داده است که جوشانده پوست زغال اخته در درمان بیماری مالاریا موثر است. جوشانده ۶۰ گرم پوست درخت زغال اخته در یک لیتر آب اثر تب بر و ضد مالاریا دارد. جوشانده فوق را باید به تدریج صبح و ظهر و شب به میزان ۱یا ۲ استکان با کمی قند میل نمود. زغال اخته در بند آمدن خون موثر است. شربت زغال اخته ضد عطش است. خصوصاً در تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی، نوشیدن شربت آن بسیار موثر است. نظریه ای وجود دارد که زغال اخته برای درمان شب ادراری بچه ها هم مفید است.

بدین منظور ۳۰ گرم برگ آن را در یک لیتر آب بریزید و آن را به قدری بجوشانید تا یک سوم آن بخار شود و پس از صاف نمودن آن را با شکر شیرین کنید و قبل از خواب ۱ فنجان به کودک بدهید. جدا از کلیه این نتایج فوق العاده، یکی دیگر از فاکتورهای معمول و رایج این تحقیقات میزان زغال اخته ای است که شما باید به صورت روزانه استفاده کنید. بهترین مقدار مصرف روزانه نصف فنجان در نظر گرفته شده است. این مقدار زغال اخته را می توانید به تنهایی مصرف کنید، با میوه های دیگر یا ماست مخلوط کرده و میل کنید یا با صبحانه بخورید. به خاطر داشته باشید که اگر می خواهید همچنان سلامت و متناسب باقی بمانید، باید بدانید که زغال اخته و سایر غذاهای گیاهی باید به میزان کافی در برنامه غذایی روزانه شما موجود باشد.

 

منبع : آفتاب