یکی از بیماری هایی که در حال افزایش روز افزون است آلزایمر است که به همین دلیل لزوم اقدامات پیشگیرانه به منظور افزایش سلامت عمومی جامعه و کاهش ابتلا به فراموشی باید مورد توجه جدی مردم و مدیران حوزه سلامت در جهان قرار گیرد.

این بیماری به دلیل هزینه های بالای اجتماعی و مالی در صورت نبود اقدامی جامع، سلامت عمومی جوامع را در آینده نزدیک با چالشی بزرگ مواجه می کند به طوری که طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت در سال 2018 هزینه آلزایمر در جهان به یک تریلیون دلار خواهد رسید.
زیست بوم- بهداشت و سلامت: بر این اساس هزینه رویارویی با این بزرگترین چالش سلامت عمومی کشورها، از ارزش کمپانی های بزرگی مانند گوگل، اپل و شرکت نفتی اکسان نیز فراتر خواهد رفت.
هزینه های آلزایمر چالش های بی شماری را به طور مستقیم بر نظام های سلامت و اجتماعی تحمیل می کند و غیرمستقیم بر درآمد ملی کشورها تأثیر می گذارد؛ چراکه مبتلایان به دلیل بیماری و خانواده های آنان به دلیل مراقبت از آنان مجبور به ترک شغل خود و حضور در اجتماع می شوند.
گزارشی در خصوص هزینه های آلزایمر در کشور انگلیس نشان می دهد که 800 هزار نفر در سال 2012 میلادی در انگلیس به آلزایمر مبتلا بودند که حدود 18 درصد کل بودجه سلامت این کشور تنها صرف این بیماران می شود.
آلزایمر درمان قطعی ندارد و تحقیقات نشان می دهند که تنها می توان با تمهیداتی از بروز این بیماری پیشگیری کرد و از شتاب ان کاست؛ نبود روش های درمانی برای آلزایمر اهمیت پیشگیری از بروز و لزوم توجه بیش از پیش به این مقوله را نمایان تر می کند.
سازمان جهانی بهداشت در بیانیه خود به مناسبت روز جهانی آلزایمر (30 شهریورماه) اعلام کرده است:
پیشگیری و تشخیص زودهنگام آلزایمر به نفع اقتصاد کشورها است؛ افرادی که بیماری آنان به موقع تشخیص داده می شود، می توانند از خدمات استفاده کنند و مدت طولانی تری به طور مستقل زندگی کنند؛ از این رو بسیار حائز اهمیت است که مردم با علایم آلزایمر آشنا شوند و با مشاهده علایم زودتر به پزشک مراجعه کنند و کمک بگیرند.
این بیانیه می افزاید:
– تشخیص زودهنگام، فرصت مناسبی برای فرد مبتلا و مراقب او فراهم می آورد تا در زمان باقی مانده برای یک زندگی معنی دار برنامه ریزی کنند.
– تشخیص زودهنگام موجب می شود تا فرد بتواند طولانی مدت مستقل زندگی کند، خطر ابتلا به افسردگی کاهش و کیفیت زندگی افزایش یابد.
– با تشخیص زودهنگام، افراد مبتلا می توانند در تحقیقات شرکت کنند تا روش های مراقبتی بهبود یابد و شاید درمان قطعی نیز یافت شود.

 آلزایمر
بیماری آلزایمر به مغز آسیب می رساند. این بیماری باعث از دست رفتن تدریجی و مداوم مغز شده و می تواند روی صحبت کردن، فکر کردن و انجام فعالیت های روزانه تأثیر بگذارد.
آلزایمر به مرور شدیدتر شده و میزان تحلیل مغز بیشتر می شود اما سرعت این تحلیل در بیماران مختلف متفاوت است. برخی افراد در همان مراحل ابتدایی بیماری توانایی انجام فعالیت های روزانه خود را از دست می دهند اما برخی دیگر ممکن است در مراحل بعدی بیماری با این مشکلات مواجه شوند.
از دست دادن خفیف حافظه و فراموشی در افراد بالای 60 سال شایع است اما در همه افراد نمی تواند علامت شروع آلزایمر باشد؛ با این حال باید برای تشخیص دقیق تر فرد تحت معاینات پزشکی قرار گیرد.

شیوع آلزایمر در ایران و جهان
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط، از هر 10 نفر یک نفر به بیماری آلزایمر مبتلا می شود.
درحال حاضر، ۲۸ میلیون نفر در جهان مبتلا به آلزایمر هستند بدون اینکه از این موضوع آگاه باشند. این تعداد معادل سه ‌چهارم کل مبتلایان به آلزایمر است. مبتلایان به آلزایمر بالغ بر ۳۶ میلیون نفر هستند که تخمین زده می شود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۶۵ میلیون نفر افزایش یابد.
در واقع هر ساله ۷٫۷ میلیون نفر به جمعیت مبتلایان به آلزایمر در جهان افزوده می شود که این تعداد برابر جمعیت کشور سوئیس است.
درحال حاضر در هر چهار ثانیه یک نفر در جهان به بیماری آلزایمر مبتلا و در ایران در هر ۱۱ و نیم دقیقه یک نفر به جمع مبتلایان این بیماری افزوده می شود.
در ایران طبق برآوردی که سال 2016 انجام شد، آلزایمر بعد از سکته های قلبی و مغزی، تصادفات جاده ای و پرفشاری خون، پنجمین علت مرگ و میر است و برآوردها نشان می دهد که بین 600 تا 700 هزار نفر در کشور به این بیماری مبتلا هستند.
پیش بینی ها نشان می دهند که با توجه به رشد جمعیت سالمندان کشور، در سال های آتی ایران نیز با چالش مشکلات ناشی از آلزایمر مواجه خواهد بود؛ از این رو به گفته کارشناسان و متخصصان این حوزه لازم است از هم اکنون در این زمینه چاره اندیشی و برنامه های مدونی برای مواجهه علمی و پیشگیری از عوارض و هزینه های ناشی از این بیماری تدوین شود.
به گفته دکتر زهرا نوع پرست مدیرکل دفتر توانبخشی روزانه و توان پزشکی سازمان بهزیستی کشور، از سال 1390 تا 1395 جمعیت سالمندان ایران از 2/8 به 3/9 درصد افزایش یافته است، درحال حاضر حدود هفت و نیم میلیون نفر سالمند در کشور داریم و تخمین زده می شود که تا اواخر نیمه اول قرن 21، این میزان به سه برابر افزایش یابد.
همچنین سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که در سال 2040 میلادی جمعیت سالمندان ایران نسبت به کودکان این کشور بیشتر خواهد بود.

 طرح جهانی برای مقابله با آلزایمر
سازمان جهانی بهداشت، طرح جهانی عملیاتی آلزایمر را تصویب کرده که طبق آن کشورها موظف به داشتن برنامه عملیاتی دمانس تا سال 2025 میلادی شده اند؛ بنابراین مسئولیت خطیری بر دوش دولت ها نهاده شده است که راهبردهای پیشگیری و اطلاع رسانی را بهبود بخشند تا در نتیجه، تعداد بیشتری از بیماران شناسایی شوند.

 برنامه های ایران برای مقابله با آلزایمر
در راستای اعلام سازمان جهانی بهداشت مبنی بر مسئولیت کشورها برای تدوین برنامه هایی در راستای مقابله با آلزایمر، در ایران نیز برنامه هایی تدوین و آغاز شده است که ازجمله آن تدوین سند ملی دمانس، امکان سنجی تست های تشخیصی، انجام غربالگری، قانون جامع حمایت از معلولان و راه اندازی رشته طب سالمندی در دانشگاه ها است.
– تدوین سند ملی دمانس با همکاری انجمن آلزایمر ایران و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آغاز شده است؛ اقدامات کارشناسی این سند در انجمن آلزایمر انجام و پیش نویس آن سال گذشته به وزارت بهداشت ارائه شده است تا پس از تصویب توسط شورای معاونان و وزیر بهداشت اجرایی شود.
در حال حاضر، این سند مراحل کارشناسی را می گذارند و انتظار می رود وزارت بهداشت به زودی با تصویب و تخصیص بودجه، این طرح را در کشور نهادینه و همگام با کشورهای دیگر به افراد مبتلا و مراقبان یاری رساند.
– مطالعات نشان می دهند که تشخیص به موقع آلزایمر می تواند معلولیت ناشی از آن را به مدت پنج سال به تعویق بیاندازد؛ از این رو در ایران طرح غربالگری مبتلایان به آلزایمر از حدود دو سال گذشته آغاز و اکنون فاز یک آن در استان تهران به اتمام رسیده است.
هدف از این طرح شناسایی به موقع سالمندان مبتلا یا در شرف ابتلا به آلزایمر است که با همکاری سازمان بهزیستی کشور و انجمن آلزایمر ایران در حال اجرا است و قرار است پس از تهران در چهار استان دیگر اجرا شود و سپس در سراسر کشور به شناسایی بیماران بپردازد.
– انجمن آلزایمر ایران با مشارکت سازمان بهزیستی کشور طرحی را در مورد امکان سنجی تست های تشخیص و انجام غربالگری از تیرماه 1394 در دست اقدام دارد که مراحل پایانی را می گذراند تا با به دست آمدن نتایج آن و تهیه تست شاخص (Gold Standard) و همکاری سازمان های مرتبط، برنامه غربالگری در سراسر کشور اجرایی شده و تشخیص زودهنگام، درمان مؤثر، کاهش ابتلا و صرفه جویی کلان اقتصادی در آینده کشور محقق شود.
– قانون جامع حمایت از معلولان از دیگر برنامه های درحال تصویب در مجلس است که یک بخش آن مربوط به سالمندان است و در آن بهسازی در خصوص معابر خیابان ها الزامی شده است.
کمک هزینه نگهداری و پرستاری از سالمندان نیز در این قانون دیده شده است به این صورت که به افرادی که از سالمندان نگهداری می کنند، حق پرستاری اعطا شود.
– راه اندازی رشته طب سالمندی از حدود پنج سال گذشته در ایران و تربیت 9 نیروی متخصص در این زمینه از دیگر اقدامات کشوری در رابطه با بیماری آلزایمر و سایر بیماری های دوران سالمندی است که با توجه به افزایش رشد جمعیت سالمندان کشور، به نظر می رسد باید به گسترش این رشته و تربیت پزشکان و پرستاران متخصص در حوزه سالمندان توجه بیشتری شود.

 شعار روز جهانی آلزایمر سال 2017
سازمان جهانی بهداشت، جمله ‘مرا به یاد داشته باش’ را به عنوان شعار روز جهانی آلزایمر در سال 2017 میلادی تعیین کرده است؛ این شعار با هدف ترغیب افراد به توجه بیشتر به علامت های هشداردهنده بیماری تدوین شده است و همچنین اینکه آنهایی را که به این بیماری مبتلا هستند، به خاطر داشته باشند.
توجه به علایم و پرهیز از عوامل ایجادکننده بیماری آلزایمر با توجه به نبود درمان قطعی برای این بیماری، اهمیت بسیار زیادی دارد؛ علاوه بر عوامل ژنتیکی، بسیاری از عوامل مانند بی سوادی، چاقی، کاهش فعالیت بدنی، کاهش تعاملات اجتماعی، مصرف سیگار و ابتلا به بیماری های قلبی، مغزی، دیابت و چربی خون بالا از جمله علل اکتسابی است که جدای از عوامل ژنتیکی می تواند سبب بروز آلزایمر شود.
از این رو؛ می توان نتیجه گرفت که علاوه بر وظیفه دولت ها در زمینه پیشگیری و تشخیص به موقع بیماران، عموم مردم نیز باید با افزایش آگاهی خود نسبت به این بیماری از عوامل ایجادکننده آن پرهیز کرده و وظیفه فردی و اجتماعی خود را در این زمینه انجام دهند.
منبع: ایرنا