مدتهاست پژوهشگران به دنبال توليد انسولين خوراکي هستند و ظاهرا اين تلاش‌ها به زودي نتيجه مي‌دهد.
اگر اين اتفاق بيفتد، يكي از بزرگترين پيشرفت‌ها در زمينه فناوري داروها رخ خواهد داد. به عبارت ديگر ميليون‌ها ديابتي در سراسر جهان، ديگر نيازي به تزريق روزانه انسولين نخواهندداشت.
پژوهشگران سال‌هاست در حال بررسي راه‌هاي جديدي هستند که بتوان بدون نياز به تزريق، انسولين را به بدن انسان وارد کرد. يکي از اين ابداعات استفاده از برچسب‌هاي پوستي انسولين است. قرار دادن يک برچسب انسولين بر روي پوست موجب مي‌شود تا انسولين آرام آرام از راه پوست، جذب بدن شود.
روش ديگري كه محققان در حال مطالعه آن هستند، استفاده از انسولين استنشاقي است. پژوهشگران حدود ده سال اين راه را مورد بررسي و آزمايش قرار دادند و سرانجام چند ماه پيش سازمان غذا و داروي آمريکا، FDA، فرم استنشاقي انسولين را رسما تاييد کرد.
براي استنشاق انسولين، کافي است يک ظرف کوچک را که مانند شيشه شير بچه است، جلوي دهان گرفته و يک نفس عميق بکشيد. با استنشاق انسولين، اين هورمون وارد ريه‌ها شده و از آن جا جذب جريان خون مي‌شود.اما چيزي که به تازگي سر و صداي زيادي به راه انداخته و موضوع مورد بحث محافل علمي‌جهان است، توليد قرص خوراکي انسولين است.
پژوهشگران تايواني ادعا مي‌کنند روشي ابداع کرده اند که با آن مي‌توان انسولين و ساير داروهاي پروتئيني را به شکل خوراکي تجويز کرد.
اين پژوهشگران از صدف ميگو نوعي ماده بي خطر استخراج کرده اند که مي‌تواند انسولين را با خود به داخل معده برده و از تخريب آن جلوگيري کند. اين روش بر روي موش‌ها آزمايش شده و نتيجه آن رضايت بخش بوده است.
چند روز پيش خبر توليد نوع خوراکي انسولين در ايران نيز منتشر شد. به گفته دکتر عباس شفيعي، رئيس دانشکده داروسازي دانشگاه علوم پزشکي تهران، کارهاي اوليه توليد انسولين خوراکي در ايران انجام شده و اين دارو بر روي حيوانات آزمايشگاهي اثر مطلوب داشته است.
دکتر شفيعي البته اين نکته را نيز اضافه كرد که نبايد براي توليد اين دارو عجله کرد. با اينکه راه‌هاي جديد استفاده از انسولين هنوز به طور کامل متداول نشده اند و در مرحله پژوهش واقعند، اما به زودي روزي خواهد رسيد که تزريق انسولين براي کنترل ديابت به خاطره اي دوردست تبديل مي‌شود!
انسولين چيست؟
هورمون‌ها موادي شيميايي هستند که در بدن ساخته مي‌شوند و هر کدام براي تنظيم دسته‌اي از فعاليت‌هاي حياتي انسان ضروري هستند. انسولين نام يک هورمون است که از جزاير لانگرهانس مي‌آيد.
هر جزيره لانگرهانس به قسمتي از لوزالمعده انسان اتلاق مي‌شود که اين هورمون را ترشح مي‌کند. در لوزالمعده حدود يکي دو ميليون جزيره لانگرهانس وجود دارد.
اما انسولين چه فايده اي دارد؟ وقتي ما غذا مي‌خوريم، مواد غذايي در بدنمان به اجزاي کوچک تر تجزيه مي‌شوند. يکي از اين جزء‌هاي کوچک، گلوکز است که به آن قند خون هم مي‌گويند.
سلول‌هاي بدن انسان براي فعاليت به گلوکز نياز دارند. اما سلول‌ها بدون کمک انسولين نمي‌توانند گلوکز مورد نياز خود را از خون بگيرند و استفاده کنند. اگر جريان خون را به مثابه يک جوي آب تصور کنيم که از کنار سلول‌ها رد مي‌شود، انسولين نقش يک تور را بازي خواهد کرد که به سلول‌ها کمک مي‌کند از آب داخل جوي ماهي بگيرند.
ماهي‌ها همان مولکول‌هاي گلوکز هستند. به اين ترتيب انسولين باعث مي‌شود گلوکز موجود در خون وارد سلول‌ها شود. پس از هر بار غذا خوردن و هضم غذا، گلوکز زيادي به خون وارد مي‌شود که بايد مورد استفاده سلول‌ها قرار گيرد.
بنابر اين پس از هر وعده غذايي، لوزالمعده انسان، خودبخود هورمون انسولين را آزاد مي‌کند و آن را به کمک سلول‌ها مي‌فرستد. ورود گلوکز به سلول‌ها با کمک انسولين، موجب پايين آمدن مجدد قند خون مي‌شود، يعني همان وضعيتي که قبل از غذا خوردن وجود داشت.
جزاير لانگرهانس در افراد ديابتي انسولين کافي توليد نمي‌کنند و همين موضوع باعث مي‌شود تا قند خون آن‌ها بالا باقي بماند. به همين دليل افراد ديابتي لازم دارند تا انسولين دريافت کنند.
راه‌هاي قديمي‌دريافت
تا کنون اصلي ترين راه استفاده از انسولين براي ديابتي‌ها، تزريق آن بوده است. براي تزريق انسولين نيز شيوه‌هاي متفاوتي وجود دارد. مثلا انسولين را مي‌توان با سرنگ انسولين تزريق کرد که سوزني باريک دارد.
اکثر اين سوزن‌ها، آغشته به موادي هستند که ورود آن‌ها را به پوست آسان ساخته و درد ناشي از تزريق را کاهش مي‌دهد. شيوه ديگر، تزريق با قلم انسولين است. قلم انسولين درست مانند يک خودکار معمولي است که در لوله آن به جاي جوهر، انسولين وجود دارد.
برخي از اين خودکارها را مي‌توان مجددا با انسولين پر کرد و برخي با تمام شدن انسولين داخل لوله‌‌شان بايد به دور انداخته شوند. در انتهاي اين خودکارها سوزن بسيار ظريف و کوچکي وجود دارد که با آن انسولين را به زير پوست تزريق مي‌کنند.
با تنظيم درجه خودکار مي‌توان مقدار لازم انسولين را به بدن وارد کرد. راه ديگر تزريق اين هورمون استفاده از پمپ انسولين است. پمپ انسولين وسيله کوچکي است که بيرون از بدن و بر روي پوست شکم قرار داده مي‌شود و در طول روز مقدار اندک و ثابتي انسولين از خود آزاد مي‌کند. استفاده از اين وسيله امکان کنترل مناسب قند خون را بدون نياز به چند بار تزريق در روز فراهم مي‌کند.
انسولين جديد وارد مي‌شود
ساده ترين و معمول‌ترين راه براي وارد کردن هر دارويي به بدن، خوردن آن است. اما همه داروها را نمي‌توان از راه خوراکي دريافت کرد. انسولين هم يکي از آن‌هاست. حتما مي‌دانيد که ما روزانه مقدار زيادي پروتئين مي‌خوريم. دستگاه گوارش ما هم براي هضم پروتئين‌ها آن‌ها را تجزيه مي‌کند.
اين درست همان دليلي است که مانع از مصرف خوراکي انسولين مي‌شود؛ جنس انسولين نيز از پروتئين است و چنانچه ما آن را بخوريم، اسيد معده ساختمان آن را تجزيه و تخريب مي‌کند و انسولين اثر خود را از دست مي‌دهد: با يک تور پاره نمي‌توان از هيچ جويي ماهي گرفت!
بنابر اين يک راه باقي مي‌ماند و آن هم اينکه انسولين را به بدن انسان تزريق کنيم و اين همان کاري است که ميليون‌ها ديابتي در جهان هر روز انجام مي‌دهند. هر چند تزريق انسولين با درد زيادي همراه نيست، اما قطعا اگر راه بهتري براي دريافت آن وجود داشت، ديابتي‌ها بهتر قند خونشان را کنترل مي‌کردند و اين بيماري بخصوص براي کودکان دردسرهاي کمتري بدنبال داشت.
اين همان آرزويي است که دانشمندان براي به حقيقت پيوستن آن در تلاش هستند و خبر خوش اينکه نتايج مطلوبي هم گرفته اند. منتظر باشيد.
