آفت دهان چیست؟
آفت دهان، عارضه‌ای است که هر فردی در هر سنی ممکن است به آن دچار شود و بسیار آزاردهنده خواهد بود. از عواملی که باعث ایجاد آفت در دهان می شود می توان به عوامل ژنتیکی و ارثی اشاره نمود. البته دیگر عواملی مانند مصرف یک نوع ماده غذایی خاص و آلرژی زا در بروز این مشکل نقش دارند. یک از نکات قابل توجه این است که بانوان خیلی بیشتر از آقایان در طول عمرشان دچار آفت دهان می شوند.
علت ایجاد آفت چیست؟
مکانیسم دقیق ایجاد آفت هنوز به درستی روشن نیست، ولی به نظر می رسد واکنش های ایمنی بدن بیمار در ایجاد آن دخیل باشد. زخم های آفتی وقتی ایجاد می شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می دارد. حضور این مولکول ها باعث حمله لنفوسیت ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول ها به بافت پیوند شده به بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم های آفتی خواهد بود.
انواع آفت دهان
آفت دهان به سه نوع اصلی کوچک (مینور)، بزرگ (ماژور) و هرپتی‌فرم تقسیم میشود.
آفت کوچک
آفت کوچک شایع‌ترین نوع آفت است و زخم کوچک دایره‌ای یا بیضی شکلی است که بدون باقی گذاشتن جای زخم ظرف یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. آفت کوچک داخل گونه، روی لب، زبان و لثه و در موارد نادر در سقف دهان ایجاد میشود. اکثر این زخم‌ها به اندازه نوک مداد است و گاهی به صورت گروهی یا خوشه‌ای دیده میشود. هر بار چهار تا شش آفت به صورت همزمان ایجاد میشود.
آفت بزرگ
آفت بزرگ از نوع آفت کوچک، بزرگ‌تر و عمقی‌تر است، لبه‌های نامنظم دارد و بهبود آن بیش از 6 هفته طول می‌کشد. آفت بزرگ دهان جای زخم بلندمدتی را باقی می‌گذارد، در مقایسه با آفت کوچک شدیدتر است و التیام آن زمان بیشتری می‌برد. هر گونه آفتی که بیشتر از سه هفته در دهان باقی بماند باید توسط دندانپزشک معاینه شود. آفت‌های بزرگ معمولاً نزدیک لوزه‌ها دیده میشود و بیمار متحمل درد زیاد، به ویژه هنگام بلع میشود. هر بار معمولاً فقط یک آفت بزرگ ایجاد میشود.
آفت هرپتی‌فرم
آفت هرپتی‌فرم به بزرگی نوک سوزن است و در گروه‌های 10 تا 100 تایی عموماً در بین بزرگسالان دیده میشود. این نوع زخم دهانی لبه‌های نامنظم دارد و غالباً بدون باقی گذاشتن جای زخم پس از یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.
ایجاد آفت شدید در دهان زیاد شایع نیست و خیلی کم به وجود می آید. این نوع آفت ها نواحی حاشيه زبان، گونه و لب‌ها، کام و انتهای گلو را در بر می گیرند و دوره ی درمان و از بین رفتن این نوع آفت ها حدود 10 تا 30 روز طول می کشد.
وقوع تبخال (زخم‌هاي هرپسي) شايع‌تر است که اندازه کوچکتري دارند و علاوه بر درگيري مناطق مربوط به آفت، سقف دهان و لثه‌ها را نيز درگير مي‌کنند.
هر زخم دهاني که بيشتر از سه هفته وجود داشته و بهبود نيابد حتماً بايد توسط پزشک يا دندانپزشک بررسي شود، زيرا يک زخم دهاني با دوره طولاني مي‌تواند دليل بر وجود بيماري‌هاي جدي‌تري مانند سرطان باشد. سرطان‌هاي دهاني در افراد سيگاري شايع‌تر از افراد غير سيگاري است.
سوابق خانوادگي، آسيب‌هاي دهاني (ضربه، گازگرفتن هنگام غذا خوردن و…)، استرس و عوامل احساسي، تغييرات هورموني زنان (آغاز عادت ماهيانه، پس از حاملگي و…)، کمبود آهن ، زينک ، فولات و ويتامين B12 و حساسيت‌هاي غذايي؛ عوامل مؤثر در وقوع زخم‌هاي دهاني هستند.
در صورت درد شديد، سختي در غذا خوردن و در نهايت کاهش وزن، فرد بايد حتماً به پزشک مراجعه کند، همچنين زخم‌هاي دهاني که همراه با علائم گوارشي نظير اسهال هستند هم بايد به پزشک ارجاع داده شوند. به ندرت زخم‌هاي دهاني ممکن است با آنمي و کاهش غير عادي گلبول‌هاي سفيد خون و يا لوسمي در ارتباط باشد که در چنين مواقعي در صورت وجود علائم ديگري از بيماري‌ها در نخستين فرصت بايد به پزشک ارجاع داده شود.
فرآورده‌هاي دارويي بدون نسخه موجود در داروخانه به توصيه دکتر داروساز مي‌تواند باعث کاهش علائم و دوره درماني آفت‌هاي خفيف و تب‌خال‌ها شود.
مصرف دهانشويه
استفاده از دهانشويه کلروهگزيدين گلوکونات احتمال عفونت ثانویه را بسیار کم می کند. این دهانشویه را باید 2 بار در روز و به میزان 15 سی سی و به مدت 30 ثانیه استفاده کنید. نکته ای که باید به آن توجه نمود این است که باید پیش از استفاده از این دهانشویه دندان های مسواک زده شوند تا رنگ دندان ها دچار تغییر نشود.
کورتيکواستروئيدهاي موضعي (تريا مسينولون و هيدروکورتيزون) باعث کاهش التهاب و درد و زمان بهبود مي‌شوند که به شکل‌هاي ژل و خمير دهاني در داروخانه‌ها موجود هستند. بهترين زمان استفاده از کورتيکواستروئيدهاي موضعي همزمان با شروع آفت است که روزانه 3 تا 4 بار به صورت موضعي بايد استفاده شود. اين فرآورده‌هاي دارويي در عود دوباره آفت تأثيري ندارند و با مصرف به موقع مي‌توانند دوره آفت را کاهش دهند.
دهانشويه بنزيدامين به عنوان يک ضد درد کوتاه اثر در آفت‌هاي شديد دهاني توصيه مي‌شود که سه بار در روز و هربار 15 سي‌سي به صورت دهانشويه مصرف شود. استفاده از اين دهانشويه براي کودکان زير 12 سال توصيه نمي‌شود.
بي‌حس کننده موضعي (ليدوکائين و بنزوکائين) به صورت ژل و محلول در داروخانه‌ها موجود هستند و به دليل ماندگاري کمي که در موضع دارند بر اساس نياز مي‌توانند استفاده شوند.
درمان آفت در خانه
به عنوان درمان خانگی آفت دهان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
برای درمان آفت دهان می توانید پر اکسید هیدروژن ( آب اکسیژنه ) را با مقداری آب ترکیب نمایید و مقداری از این محلول را با پنبه روی محلی که آفت زده است بگذارید. برای رسیدن به نتیجه بهتر این کار را در طول روز چندین بار تکرار نمایید.
دهانشویه با شربت آلومینیوم ام جی ( شیر منیزیم ) در ترکیب مساوی با شربت دیفن هیدرامین به عنوان درمان سریع آفت دهان کمک میکند که زخم آفتی شما زودتر جمع شود. اما اکیدا توصیه میشود مراقب باشید که این ترکیب را نخورید.
تجربه ثابت کرده استفاده از رب انار درست روی محل افت کمک بسزایی به درمان فوری آفت دهان میکند.
قطره میرتکس (داروی درمان آفت دهان) که در داروخانه های ایران موجود است را با پنبه به مدت نیم ساعت روی آفت قرار دهید و این کار را روزی ۵ تا ۶ بار تکرار کنید.
مکمل‌های ویتامین B
بر‌اساس مطالعات انجام شده، مصرف مکمل زیرزبانی ویتامین B۱۲، حتی در افرادی که با کمبود این ویتامین مواجه نیستند، مانع از بازگشت مجدد آفت دهانی میشود. مقدار ۱۰۰۰میکروگرم (۱میلی‌گرم) ویتامین B۱۲ که دوبار در روز به مدت ۶ماه مصرف شود، مفید بوده است.
از طرفی، مصرف مکمل‌های گروه ویتامین B؛ ۳۰۰میلی‌گرم ویتامین B۱؛ ۲۰میلی‌گرم ویتامین B۲؛ ۱۵۰میلی‌گرم ویتامین B۶ نیز به‌خصوص در افرادی که با کمبود ویتامین (B۱) مواجه هستند، می‌تواند کمک‌کننده باشد؛ زیرا کمبود این ویتامین با خطر افزایش ابتلا به آفت دهان مرتبط است.
مصرف مکمل‌های آهن
در‌صورت تشخیص کمبود آهن در رژیم‌غذایی فرد، مصرف این مکمل‌ها با نظر پزشک، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
تخم گشنیز
یک قاشق از تخم گشنیز را در مقداری آب بجوشانید، پس از سرد شدن محلول، به عنوان دهان شویه از آن استفاده کنید. این کار را ۳ تا ۴ بار و تا بهبود زخم‌ها ادامه دهید.
سرکه سیب
سرکه‌ی سیب و آب گرم را با هم مخلوط کنید و از آن به‌عنوان یک دهانشویه‌ی روزانه برای ناپدید‌شدن آفت دهان بهره‌مند شوید. سرکه‌ی سیب حاوی اسید استیک است که می‌تواند باکتری‌های خطرناک و بد را از بین ببرد و درعین‌حال رشد باکتری‌های مفید و خوب را افزایش دهد. این دهانشویه‌ی کاملا دردسترس، به‌عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی می‌تواند برای آفت دهان بسیار پرکاربرد باشد.
آنتی‌اسیدها
استفاده از قرص‌ها‌یی جویدنی مثل «پپتو‌بیسمول» (بیسموت ساب سیترات Pepto-Bismol)، «تامس» (Tums) و «رولایدز» (Rolaids) چه زمانی که جویده شود و چه زمانی که روی آفت قرار می‌گیرد، تازمانی‌که کاملا حل شود، می‌تواند کمک‌کننده باشد. درد و سوزش آفت دهان ناشی از اسیدها و آنزیم‌های گوارشی است که روی بافت دهان تأثیر می‌گذارد، پس استفاده از این قرص‌ها‌ی آنتی اسیدی مؤثر است، البته باید توجه داشته باشید که میزان مصرف این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.
