هنوز هم پزشکان زیادی در دنیا هستند که استفاده از روپوش پزشکی یا روپوش سفید را به رنگ‌های دیگر ترجیح می‌دهند و معتقدند این لباس، حسی حاکی از اعتماد و مهربانی را در بیماران نسبت به آنها برمی‌انگیزد و مطمئنا این یک واقعیت است که لباس پزشک و کادر درمان علاوه بر این که باید در بیماران حس اعتماد ایجاد کند باید نشانی از تشخص و افتخار برای پزشکان و کادر پزشکی باشد. قطعا شنیدن تاریخچه روپوش پزشکی یا لباسی که با عنوان روپوش سفید یا اسکراب بر تن کادر پزشکی دیده می‌شود برای همه جالب باشد.
بر خلاف لباس فرم مورد نیاز پرستاران، جراحان تا قبل از قرن بیستم از هیچ نوع لباس خاصی برای اعمال جراحی خود استفاده نمی‌کردند. عمل جراحی در آن زمان در سالن عمل انجام می‌شد. جراح، لباس‌های روزانه و رسمی خود را می‌پوشید و برای جلوگیری از لکه‌دار شدن لباسشان از خون فقط روی آن پیش‌بندی می‌بستند. اما این تمام داستان پزشکی و درمانی آن زمان نبود. در آن زمان پزشکان با دست بدون دستکش و برهنه و با وسایل و لوازم غیراستریل، بیمار را عمل می‌کردند.
تا اوایل قرن بیستم آنچه نشان از یک پزشک و جراح موفق و پرمشغله داشت همان فراوانی لکه خون روی لباسش بود و لباس به عنوان نشانی از موقعیت کاری افراد در جامعه از اهمیت بالایی برخوردار بود هر چند در همان زمان هم فرایند و روش‌های انتقال عفونت در این حرفه مورد بحث و مجادله بود.
با همه‌گیری «آنفولانزای اسپانیایی» در سال 1918 و افزایش علاقه پزشکان به نظریه ضدعفونی کننده لیستر، برخی از جراحان شروع به پوشیدن ماسک گاز پنبه در جراحی کردند. با این حال، این کار فقط برای محافظت از بیمار در برابر عفونت داخل اتاق عمل نبود، بلکه بیشتر برای محافظت از جراح در برابر بیماری‌های بیمار بود. تقریبا در همان زمان هم بود که کارمندان بیمارستان شروع به پوشیدن دستکش لاستیکی سنگین برای محافظت از دستان خود در برابر محلول‌های استفاده شده برای تمیز کردن اتاق و تجهیزات کردند.
در دهه 1940، با پیشرفت علم در خصوص عوامل عفونت ناشی از جراحی (كه امروزه روش آسپتیك نامیده می‌شود) و پیداش علم عفونت زخم، رفته رفته پارچه و روپوش ضد عفونی‌كننده برای استفاده از اتاق عمل کاربردی شد و ابزار، ملزومات و پانسمان به طور معمول با قرار گرفتن در معرض بخار فشار بالا یا اکسید اتیلن استریل شدند.
در آن زمان لباس اتاق عمل برای تاکید بر تمیزی بیشتر، رنگ سفید بود. با این حال، ترکیب نورهای روشن اتاق عمل و محیط کاملا سفید آنجا باعث خستگی چشم جراح و باقی حاضران در اتاق عمل می‌شد بنابراین در دهه‌های 1950 و 1960، بیشتر بیمارستان‌ها لباس اتاق عمل سبز را به جای سفید جایگزین کردند تا محیطی با کنتراست رنگی بالا ایجاد کنند. رنگ سبز لباس جراحی باعث می‌شود خستگی چشم کاهش یابد و پاشش خون قرمز کمتر دیده شود.
در دهه 1970، لباس‌های جراحی تا حد زیادی به حالت مدرن خود رسیدند و شامل یک پیراهن آستین کوتاه یقه هفت و یک شلوار بند‌دار یا یک لباس آستین کوتاه که از مخلوط پنبه یا پنبه / پلی استر ساخته شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. در کنار این لباس‌ها، یک کلاه پارچه‌ای هم به سر بسته می‌شد، یک گاز یا ماسک پارچه‌ای، یک پارچه یا روپوش جراحی، دستکش لاتکس و کفش‌های محافظ پا هم از آن زمان به بعد به روپوش پزشکی اضافه شده بود. این لباس‌های فرم در ابتدا به دلیل رنگشان به «سبزهای جراحی» معروف بودند اما به این دلیل که در محیط بهداشتی پوشیده می‌شدند رفته‌رفته به نام «اسکراب» شناخته شدند.
شاید بتوان گفت تاریخچه روپوش پزشکی یا همان لباس فرم پزشکی به دوران قرون وسطی برمی‌گردد. لباس پرستاران در آن زمان همان لباس راهبه‌ها بود چون پرستاری در آن زمان به عنوان یک حرفه محسوب نمی‌شد. این در حالی است که پزشکان از حدود قرن پانزدهم تا اوایل قرن نوزدهم از لباس معروف «طاعون» سیاه استفاده می‌کردند.
در نیمه دوم قرن نوزدهم لباس پزشکی به مرور تغییر کرد. لباس فرم پرستاری شباهت خود را با لباس مذهبی از دست داد. پزشکان شروع به استفاده از لباس سفید کردند. و اینجا و در این زمان بود که با تاکید فراوان بر بهداشت، ایده تجهیزات حفاظتی شخصی با معرفی «ویلیام استوارت هالستد» و استفاده از دستکش‌های لاستیکی در سال 1889 شروع به تکامل کرد.
تاریخچه روپوش پزشکی از افسانه تا واقعیت
درست است که تاریخچه حرفه پزشکی به تاریخ باستان برمی‌گردد و نمونه‌هایی از آن در هند، عربستان سعودی و یونان و همچنین امپراتوری روم و امپراتوری بیزانس یافت می‌شود اما گسترش مسیحیت از طریق اروپا باعث ایجاد بیمارستان‌ها و اهداف خیرخواهانه مختلف آنها از جمله مراقبت از بیماران، اسکان جذامیان، پناه دادن به فقرا، که بسیاری از آنها زائر بودند، شد.
با توجه به این که در آن زمان پرستاری به طور معمول توسط راهبه‌ها و در برخی موارد راهبان انجام می‌شد و پزشکان مرد، دانشکده‌های پزشکی را تاسیس می‌کردند و درمان‌هایی را هم به فراخور نیاز جامعه آن زمان ایجاد می‌کردند؛ جای تعجب نیست که لباس فرم اولیه پرستاران از عادت‌های مذهبی نشات بگیرد. لباس‌های پرستاری آن زمان ترکیبی از لباسی بلند و تیره بود که همه چیز به جز صورت آنها را می‌پوشاند. این لباس‌های ساده با رعایت بهداشت طراحی نشده بودند و فقط نمادی از فروتنی یک راهبه و طرد دنیای مادی بود.
تاریخچه روپوش پزشکی هم مثل خیلی چیزهای دیگر آمیخته با افسانه‌هاست. افسانه‌ای وجود دارد که می‌گوید «لباس پزشکی طاعون» یک اختراع قرون وسطایی بوده است. پزشک فرانسوی شارل دو لورم اولین بار این لباس را در اوایل دوره مدرن (که تقریبا از اواخر قرن 15 تا اوایل قرن 19 ادامه داشت) آماده کرد. این لباس چرمی ضخیم، متشکل از کت کلاه دار، چکمه، دستکش و شلوار، برای پوشاندن کل بدن طراحی شده بود، در حالی که ماسک منقار به پزشک اجازه می‌داد هوای «تصفیه شده» را تنفس کند. چرم به منظور دفع مایعات بدن در هنگام ویزیت بیمار، با موم پوشانده شده بود. گیاهان و ادویه‌های معطر در داخل ماسک منقار قرار داده شده بودند تا هوا را فیلتر کرده و از پوشنده لباس در برابر بیماری محافظت کند.
سبک پارسایی لباس فرم پرستاران تا حد زیادی دست نخورده ماند تا اینکه فلورانس نایتینگیل در سال 1860 دانشکده پرستاری نایتینگل را در بیمارستان سن توماس، لندن تاسیس کرد. پس از آموزش در موسسه پیشگامان پروتستان در کایزرسوئرث، آلمان و تجربه مراقبت از سربازان در طول جنگ، نایتینگل توانست آموزش پرستاری را برای پرستاران شروع کند و به این ترتیب هرگونه مفهوم مذهبی هم از حرفه پرستاری حذف شد و تمرکز اصلی این مساله هم بر روی لباس پرستاری بود.
کلاه پرستاری یکی دیگر از مهمترین بخش‌های لباس پزشکی بود. که صرفا شاید بتوان گفت جنبه تزئینی داشت و جنبه کاربردی خاصی برای آن در نظر گرفته نشد بود. گفته می‌شود کلاه پرستاری صرفا برای آن استفاده می‌شده است که بتوان به راحتی پرستاران را از کادر پزشکی و بیماران تشخیص داد. کلاه پرستاری برای چندین دهه به عنوان یکی از اصلی‌ترین لباس‌های پزشکی باقی ماند تا اینکه در حدود دهه 70 از رده خارج شد و در اواسط دهه 80 دیگر از آن به عنوان بخشی از لباس فرم در اکثر بیمارستان‌ها استفاده نشد.
در نیمه دوم قرن نوزدهم بود که پزشکان و جراحان شروع به پوشیدن لباس سفید کردند. این تغییر در روپوش پزشکی به دنبال تغییراتی انجام شد که در حرفه پزشکی داشت صورت می‌گرفت. در این زمان گرفتن مدرک تحصیلی، ایجاد موسسات آموزشی و مراکز یادگیری علوم پزشکی مورد تایید قرار گرفته بودند و با بالا استانداردها، پزشکان جدید از شکل جراحانی که بیشتر شبیه آرایشگرها یا قصاب‌ها بودند فاصله گرفتند. و برای نشان دادن احترام و جایگاه نجیبانه خود، روپوش‌های تیره و سنگین بر تن کردند و رنگ سیاه تبدیل به محبوب‌ترین رنگ انتخابی آن دوره برای پزشکان شد.
با تاکید بیشتر بر بهداشت و ارائه خدمات بهداشتی به بیماران تا پایان آن قرن، روپوش سفید، دستکش‌های استریل، روپوش‌ها و ماسک‌های اتاق‌های عمل به وسایل اصلی اتاق عمل معروف شدند و در سال 1889 بود که شخصی به نام ویلیام استوارت هالستد دستکش لاستیکی را هم برای استفاده در اعمال جراحی به بازار عرضه کرد. می‌توان گفت همزمان با این دوره جزئیات روپوش پزشکی بسیار شبیه به امروز شد.
نکته مهم این است که پرستاری در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 تنها مشاغلی بود که در اختیار زنان بود. همانطور که «کریستینا بیتس»، مورخ کانادایی اشاره کرده است، لباس آنها تا قبل از آن صرفا نشانی از احساس تعلق و عزت نفس بود. همانطور که پزشکان و جراحان به روپوش‌های خود احترام قائل بودند، پرستاران با لباس فرم خود هم همین کار را می‌کردند.
طراحی خاص لباس پرستاری باعث شده بود آنها مرتب و منضبط باشند. از زمانی که لباس داوطلبان حاضر در صلیب سرخ در طول جنگ جهانی اول تغییر کرد تا زمانی که آستین لباس‌هایشان کوتاه‌تر شد و استفاده از شلوار بعد از جنگ جهانی دوم رایجتر شد، لباس‌های پرستار در قرن بیستم به طور چشمگیری تغییر شکل دادند.
اسکراب؛ پوشش جدید کادر پزشکی
در دهه‌های 1960 و 1970، بیشتر کارکنان کادر درمان از لباس سبز استفاده می‌کردند تا کنتراست بصری ایجاد کنند. این سبک لباس جراحی به چیزی تبدیل شد که امروزه از آن به عنوان «اسکراب» یاد می‌شود، اصطلاحا به این دلیل که کارکنان باید قبل از عمل تمیز کنند.
این لباس‌های تک جنس از پیراهن‌های آستین کوتاه نخی / پلی استر آبی یا سبز و شلوار بند دار تشکیل شده است که به راحتی قابل شستشو و استریل هستند. روپوش، کلاه، ماسک صورت، دستکش لاتکس و مسدود شده لاستیکی هم به عنوان بخشی از مجموعه کامل استفاده می‌شود. پرستاران در سراسر جهان، اعم از زن و مرد، اکنون لباس‌های یکدست و نزدیک به اسکراب می‌پوشند.
اکنون لباس‌های رنگی، نشان‌دهنده درجه یا تخصص کادر درمانی بیمارستان هستند و این رنگ‌ها ممکن است در سطح ملی و بین‌المللی متفاوت باشند. در سال‌های اخیر استفاده از روپوش‌های سفید به دلایلی از نخبه سالاری و اضطراب بیمار تا آلودگی، مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. در برخی از تخصص‌های پزشکی، به عنوان مثال در روانپزشکی، این الگویی شده است که از لباس‌های معمولی یا روزمره استفاده شود و از روانپزشکان از استفاده از کت سفید هم برای ارتباط با بیمار خودداری کنند.
از طرفی اکنون، تجهیزات محافظتی شخصی یکبار مصرف به یک روند و معیار ایمنی و سلامت مهم در بیمارستان‌ها و بخش‌های بیماری‌های عفونی تبدیل شده‌اند. به عنوان مثال، امروزه هیچ شخصی نمی‌تواند بدون اسکراب، ماسک و کلاه به مرکز جراحی وارد شود. در رابطه با بیماری‌های عفونی، استفاده از پوشش‌های با جنس PPE همیشه اجباری است. به عنوان مثال، همانطور که امروزه در واکنش به همه‌گیر کووید 19 مشاهده می‌شود، لباس عتیقه «پزشک طاعون» تقریبا به طور کل با استانداردهای امروزه مطابقت دارد.
مجموعه تولیدی بصیرت، ارائه‌دهنده انواع روپوش پزشکی
اکنون که با تاریخچه روپوش پزشکی آشنا شدید خوب است با یکی از شرکت‌های تولیدکننده این روپوش‌ها با نیم قرن سابقه آشنا شوید. كارگاه توليدی بصيرت یکی از شرکت‌های فعال قدیم در حوزه تولید روپوش‌های پزشکی است که از سال 1332 فعالیت خود را آغاز کرده است و در سال 1357 فعاليت خود را در زمينه توليد روپوش‌های متنوع پزشكی و اسکراب و مانتوهای اداري گسترش داده است.
این مجموعه اکنون انواع روپوش پزشکی زنانه و مردانه و جراحی را در کنار اسکراب و البسه پزشکی، گان، عینک آزمایشگاهی و کلاه جراحی به بازار عرضه می‌کند.
