چرا كج بدنی؟!

 

عنوان مقاله: چرا كج بدنی؟!

انرژی یک مفهوم اساسی در علم فیزیک بوده و در فیزیک بدن انسان نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است. تمام فعالیت های بدن منجمله فکر کردن نیازمند صرف انرژی است. حفظ وضعیت و نیز تحرک بدنی هم کمابیش نیازمند مصرف انرژی است که با توجه به مسیر عبور خط ثقل از بخش های مختلف بدن در وضعیت های استاتیک و دینامیک مختلف در حالت طبیعی مصرف انرژی در حد ناچیزی نگه داشته می شود. یکی از معیارهای وضعیت و حرکات طبیعی که نشان دهنده کنترل موثر و بهینه سیستم حرکتی بدن انسان است، مصرف انرژی تا حدامكان پایین می باشد که صرفه اقتصادی در حفظ وضعیت ها یا انجام حرکات را نشان می دهد(سخنگويي1380). بالدوین (2002) معتقد است هرگونه انحراف بدن از وضعیت ها و راستای طبیعی موجب تغيير محل و مسیر عبور خط ثقل شده و منجر به افزایش میزان مصرف انرژی برای حفظ این وضعیت و یا انجام حرکات می شود. مثلا بیماران مبتلا به کیفوز(گوژپشتي)، ستون فقرات بعلت فلکسیون تنه نیازمند درجات بالاتری از فعالیت عضلانی در عضلات اکستنسور پشت و گردن هستند. از سوی دیگر وضعیت مذکور و افزایش فعالیت عضلانی سبب تشدید نیروهای عکس العملی مفصلی در مفاصل مهره ای گردنی و پشتی می شود. نشان داده شده است که در چنین وضعیتی میزان نیروهای فشاری وارده بر مهره های گردنی تا حد سه برابر وزن سر می تواند افزایش یابد. هم چنین فشار وارده بر مهره های پشتی می تواند زمینه را جهت شکستگی های فشاری تنه مهره ها در سنین بالاتر مساعد نماید. از عوارض چنین وضعیتی کاهش میزان اتساع قفسه سینه است که تهویه ریوی و کارایی سیستم دریافت اکسیژن را تا حد زیادی مختل می کند. علاوه براین ظاهر نامناسب و کوتاهی پیشرونده قد نیز می تواند از نظر زیبایی ظاهری یک معضل محسوب شده و عوارض سایکولوژیک را بدنبال داشته باشد (انوري 1386).   

يكي از مهمترين عوامل موثر در بروز انحراف بدن از راستاي طبيعي، پیشرفت تکنولوژی و تاثیر آن در زندگی انسان ها است كه بشر را با فقر حرکتی و روبرو ساخته است. كم تحرکي در هر سنی با عوارض ديگري چون چاقی، ضعف عضلانی، بیماری های دستگاه گردش خون و تنفس و اختلالات روانی نيز همراه است. لذا می توان گفت که حرکت جزء جدا نشدنی از زندگی روزمره انسانها است.

 

از عوامل ديگر موثر در ايجاد كژي هاي ساختاري، انجام روش های غلط حرکات روزمره(ايستادن، نشستن، خوابيدن و مطالعه و …)، وضعيت نامطلوب مشاغل، نبود امكانات و تجهيزات استاندارد، عدم شناخت وآگاهی مردم از نگهداری صحیح اندام مي باشد. این تغییر شکل ها در تنه و اندام ها نه تنها مشکلات جسمانی، بلکه مشکلات روانی را برای فرد ایجاد خواهد کرد.

بسیاری از افراد در سنین نوجوانی و جوانی مبتلا به انواع ناهنجاری های جسمانی و وضعیتی هستند. این عوارض در مراحل اولیه یک وضعیت ضعیف و نامناسب[1] شناخته می شود و اگر این مشکل برطرف نشده و روند آن ادامه یابد به یک وضعیت ناهنجاری وضعیتی یا ساختاری تبدیل خواهد شد. این مشکل به علت عدم توجه اطرافیان (اعم از خانواده، معلمین و …) و یا نداشتن اطلاع، تخصص و آشنایی کافی با عوامل بوجودآورنده و عوارض سوء آن بر جنبه های مختلف جسمانی و روانی شخص بوجود می آید و ممکن است تا سال ها پوشیده مانده و تشخیص داده نشود. در این صورت تشخیص دیر هنگام مستلزم صرف زمان و هزینه قابل توجهی می شود.

با توجه به نتايج تحقيقات و مقايسه ميزان شيوع ناهنجاري در مقاطع مختلف تحصيلي(راهنمايي و دبيرستان و دانشگاه) مشخص است كه نرخ شيوع ناهنجاري با بالارفتن سن افزايش مي يابد. ميزان ناهنجاري پسران و دختران در مقطع راهنمايي به ترتيب ۹۲ / ۴۸و۷۴ / ۶۵درصد و در مقطع دبيرستان09/51و۷۳ / ۶۹درصد است(فتحي و رضايي1389). از سوي ديگر دانش آموزان هنوز وارد بازار كار نشده اند چرا كه مشاغل نيز در بروز ناهنجاري بزرگسالان تاثير دارند(رجبي۱۳۷۵وزاهدمنش1375).بنابراين لازم است تا در مقاطع پايين تر، علاوه بر آموزش تكنيك هاي لازم و صحيح در زندگي روزمره، فعاليت هاي بدني و ورزشي به طور مرتب اجرا شود تا در سنين بالا از عضلات قوي برخوردار باشند. علاوه بر تمام اين موارد، بررسي هاي پزشكي نشان مي دهد كه با افزايش سن از ميزان قدرت عضلات كاسته مي شود. بنابراين خواه ناخواه افراد در سنين بالا مستعد بروز ناهنجاري ها هستند.

علاوه بر نرخ بالاي شيوع ناهنجاري در سنين بالاتر، بررسي ها نشان داده اند كه دختران بيشتر در معرض خطر هستند. در تحقيق فتحي و رضايي، دختران 71/67% و پسران 99 /41% دچار عارضه بوده اند. در بررسي سنه نيز به طور كلي پسران 89/82%درمقایسهبادختران 97/65%وضعیتبدنیمطلوبتریدارند. به نظر مي رسد دليل شيوع عوارض بيشتر در دختران به دليل محدوديت حركتي آنان در محيط هاي باز است و جلوگيري از اين امر مستلزم ثبت نام آنان در باشگاه هاي ورزشي است كه برخي خانواده ها قادر به پرداخت هزينه ها نيستند.

لذا باتوجه به دلایل فوق و برای داشتن نسلی سالم در آینده اجرای تحقیقات غربالگري ضروری می باشد. در همين راستا 324 دانشجوي دختر دانشگاه آزاد اسلامي پرند در 14 ناهنجاري، مورد سنجش قرار گرفتند. به طور كلي يافته هاي پژوهش نشان داد:

  • به طور كلي هر دانشجو حداقل داراي دو مورد ناهنجاري است.
  • كمترين ميزان ناهنجاري در عارضه لگن مايل( 7/3%) نشان داده شد.
  • بيشترين ميزان شيوع در عارضه كمر گود(4/73% )و شانه نامتقارن يا افتاده(8/66% ) مشاهده شده است.
  • رابطه افسردگي با شانه افتاده و گوژپشتي معنادار است.

به دلیل اینکه در سنین بالای 25 سال كمتر می توان به درمان عوارض اقدام نمود و فقط باید از افزایش عارضه پیشگیری کرد. بنابراین تشخیص و درمان در سنین پایین ضروری است و باید پس از تشخیص به درمان آن پرداخت.

ارائه اطلاعات علمی در خصوص ظاهر بدنی، تكنيك انجام حركات، انتخاب وسايل كاربردي مناسب و امید به انتقال این اطلاعات به خانواده ها بايد از دوران مدرسه و به طور مستمر صورت پذيرد. لازم به ذكر است كه بیشتر اینگونه تحقیقات در مدارس انجام گردیده است ولي متاسفانه آموزش مقطعي و نبود پيگيري در اين خصوص تاثير ماندگاري نشان نداده است و حتي در بسياري موارد، ارزياب ها با بی تفاوتی و مقاومت خانواده ها مواجه شده اند. استفاده از رسانه ها براي افزايش سطح فرهنگ جامعه در اين خصوص اهميت بسزايي دارد. انجام پژوهش در زمينه طراحي تجهيزات آموزشي و كاربردي با توجه به وضعيت صحيح بدني مختص هر فرد پيشنهاد مي گردد.

 

منابع

– انوری، مجید. (1386)؛مقایسه دامنه حرکتی مفاص اصلی اندام های فوقانی و تحتانی ستون فقرات کشتی گیران آزاد و فرنگی لیگ برتر کشور و مقایسه آنها با نورم استاندارد ؛ پایان نامه کارشناسی ارشد ؛ دانشگاه آزاد کرج .

– رجبي، رضا( 1375 ) بررسي و شناخت ناهنجاري هاي كودكان پيش دبستاني. مجموعه مفالات كنگره ورزش مدارس( ورزش دوره ابتدايي). انتشارات اداره كل تربيت بدني آموزش و پرورش. چاپ دوم 1378

– زاهدمنش، فروزان. (1375). بررسي وضعيت تغيير شكل هاي استخوان بندي دختران دبيرستان هاي تربيت بدني و علوم ورزشي شهر تهران. ( 1378). مجموعه مفالات كنگره ورزش مدارس( ورزش دوره ابتدايي). انتشارات اداره كل تربيت بدني آموزش و پرورش. چاپ دوم

– سخنگویی، یحیی. (1380). درد گردن و بازو . انتشارات اداره کل تربیت بدنی .

– سنه، افسانه. (1388 ). مقايسه ميزان شيوع ناهنجاري هاي وضعيتي در اندام فوقاني دانش آموزان راهنمايي دختر و پسر. فصلنامه نواوري هاي آموزشي.. شماره30، سال هشتم. ص 158-139

– فتحي، محمد. رضايي، راضيه. (1389). بررسي و مقايسه ناهنجاري هاي قامتي دانش آموزان دختر و پسر مقاطع راهنمايي و دبيرستان.مجله رشد تربيت بدني آموزش و پرورش. دوره 11. شماره يك. ص54-46

 

– Balvin M. E.D(2003) Analyzing and Correcting Posture and body alignment sports and exercise. 30 , 470-443

 

 

ناهيد صادقي1، محمدابراهیم مرجانی2

1- عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد پرند Nhd.sdgh@yahoo.com .

2- عضو هيئت علمي دانشگاه فرهنگیان تهران

 

این مقالع توسط خانم ناهید صادقی، برای مجله پزشکی دکتر سلام ارسال شده است و استفاده از آن در نشریات و سایت های مختلف فقط با ذکر منبع مجاز می باشد.