سکته چشم چیست؟ علل ابتلا به سکته چشم کدامند؟

انسداد شریان شبکیه

شریان‌ها خون را به بافت‌ می‌برند و وریدها خون را از بافت برمی‌گردانند، بنابراین در صورت انسداد شریان مرکزی شبکیه، درواقع شریانی که وظیفه خونرسانی به شبکیه را به عهده دارد، مسدود می‌شود. اولین دلیل می‌تواند تشکیل لخته‌ای در قلب به علت ضربان نامنظم قلب باشد که این شریان را می‌بندد. گاهی هم پلاک کلیسمی یا داخل شریانی از قلب یا از رگ‌های گردن کنده می‌شود و شریان مرکزی شبکیه را می‌بندد. وقتی هم این شریان بسته می‌شود، ناگهان دید فرد کاهش می‌یابد. بسته شدن شریان مرکزی شبکیه یکی از اورژانس‌‌های چشم‌پزشکی است؛ به این معنا که بیمار بلافاصله بعد از این‌که متوجه شد دیدش ناگهان کاهش یافته، باید به مراکز چشم‌پزشکی مراجعه کند تا درمان شروع شود، چون وقتی به بافتی خون نرسد، کم‌کم از بین می‌رود.  زمان طلایی درمان این اختلال فقط ۹۰ دقیقه است و اگر در این زمان بیمار خود را به پزشک برساند تا با جراحی یا دارو این شریان بسته شده، باز شود، خونرسانی به بافت شبکیه دوباره شروع می‌شود و بینایی‌ برمی‌گردد در غیر این صورت، بافت عصبی شبکیه می‌میرد و کاری نمی‌توان برای برگرداندن بینایی فرد انجام داد.

مسدود شدن ورید مرکزی شبکیه و سکته چشمی

لخته و پلاک؛ یعنی همان دلایلی که باعث بسته شدن شریان می‌شود، غلظت خون، اختلال‌های انعقادی فشارخون،‌ دیابت، بیماری‌های سیستم ایمنی و… می‌تواند باعث بسته شدن ورید مرکزی شبکیه شود. حتی مصرف برخی داروها مثل داروهای هورمونی بدنسازی که باعث غلظت خون می‌شود، می‌تواند باعث بسته شدن ورید شود، چون جریان خون غلیظ شده مختل می‌شود و وقتی خون جریان نداشته باشد، انسداد به وجود می‌آید که تغذیه بافت را دچار مشکل می‌کند و سکته چشمی به وجود می‌آید. در صورت انسداد ورید مرکزی شبکیه، زمان بیشتری برای درمان بیمار وجود دارد و درمان این نوع سکته چشمی به شدت آن بستگی دارد؛ از تزریق داخل چشم گرفته تا لیزر. در بعضی موارد نادر نیز جراحی برای باز شدن ورید انجام می‌گیرد.

عصب بینایی آسیب‌دیده هم به سکته چشمی می‌انجامد

عصب بینایی پشت شبکیه قرار دارد، کار این عصب انتقال پیام‌های بینایی که از سلول‌های شبکیه می‌آید، به مغز است. درواقع، این عصب، شبکیه را که مسئول بینایی است، به مغز وصل می‌کند. شبکیه چشم ما مثل فیلم عکاسی است. دوربین عکاسی اجزای متفاوتی دارد، ولی تصویر درنهایت روی فیلم ثبت می‌شود. در چشم هم این کار را شبکیه انجام می‌دهد یعنی تمام ساختار چشم برای این طراحی شده که تصویر به شبکیه برسد تا از طریق عصب بینایی، به مغز منتقل شود و فرد بتواند ببیند.  اگر خونرسانی به این عصب که وظیفه رساندن پیام‌های بینایی را به مغز دارد، در اثر مشکلاتی مثل ابتلا به دیابت، فشارخون و… مختل شود، در اثر این اختلال، عصب آسیب می‌بیند و دید فرد ناگهان کاهش می‌یابد چون پیام‌های بینایی به مغز منتقل نمی‌شود. به عنوان مثال: فرض کنید دستگاه تلفنی داشته باشید که خیلی پیشرفته باشد، ولی سیمی که باید به پریز تلفن وصل باشد، قطع شود. در این صورت حتی اگر بهترین دستگاه تلفن را هم داشته باشید، فایده‌ای نخواهد داشت، چون نمی‌توانید با آن کاری انجام دهید. وقتی هم عصب بینایی کارایی‌اش را از دست می‌دهد، فرد هیچ تصویری را نخواهد دید. این فوق‌تخصص شبکیه معتقد است: متاسفانه در صورت آسیب عصب، برگرداندن و ترمیم آن بسیار مشکل است. البته زمان طلایی درمان عصب، بیشتر از زمان طلایی درمان انسداد شریان است و بیمار حتی تا دو هفته فرصت دارد برای درمان مراجعه کند تا با تزریق داخل چشمی، داروهای خوراکی و در برخی موارد جراحی برای برداشتن فشار از روی عصب، بتوان به او کمک کرد آسیب به عصب چشم به حداقل برسد.

کاهش ناگهانی دید را جدی بگیرید

کاهش دید ناگهانی و شدید، مشخصه اصلی سکته چشمی است،  یک بیمار دیابتی یا فشارخونی چشمش به هر حال خونریزی می‌کند و برای رفع آن لیزر و اقدام‌های دیگری امکان دارد انجام شود ،ولی در اثر این مشکل ناگهان دیدش را از دست نمی‌دهد مثلا به این صورت که شب، بینایی داشته باشد و صبح روز بعد دیگر نبیند یا ناگهان در حال راه رفتن در خیابان دیگر چیزی نبیند، نیست. درواقع کاهش دید در دیابتی‌ها تدریجی است، ولی اگر همین بیمار ناگهان دچار کاهش دید شود، حتما با در نظر گرفتن این‌که سکته چشمی زمان طلایی درمان دارد، بخصوص اگر از نوع انسداد شریانی باشد، باید حتما آن را جدی بگیرد و بلافاصله به پزشک مراجعه کند. اگر سکته چشمی بیماران از نوع انسداد شریانی باشد، دیگر برایشان کاری نمی‌توان انجام داد به همین دلیل است که  خانم یا آقایانی که مشکل دیابت، فشارخون، قلبی ـ ‌عروقی، انعقادی و… دارند، جوانانی که داروهایی را خودسرانه مصرف می‌کنند یا به بیماری‌ای مبتلا هستند که باعث شده جریان خون دچار اختلال شود، چنانچه یکباره دچار کاهش دید شوند باید آن را جدی بگیرند و هر چه سریع‌تر اورژانسی به چشم‌پزشک و اورژانس بیمارستان چشم‌پزشکی مراجعه کنند تا زمان طلایی درمان‌ برای برگرداندن بینایی‌ از دست نرود.

در بیمارستان برای بیماران سکته چشمی چه می‌کنند؟

اولین قدم در معاینه چشم‌پزشکی، بررسی میزان دید بیمار است. معمولا بعد از این اقدام، در چشم بیمار قطره‌ای ریخته می‌شود تا مردمکش باز شود تا با دستگاه‌های مخصوص پشت چشم و شبکیه را بررسی شود. البته در مواردی به عکسبرداری از شبکیه و عصب نیاز است و آزمایش‌هایی هم انجام می‌شود. نتایج این بررسی‌ها هم به تشخیص مشکل بیمار کمک می‌کند تا براساس آن، درمان لازم برای بیمار انجام شود. نکته مهم اینست که: خیلی از بیمارانی که به پزشک مراجعه می‌کنند و سکته چشمی برایشان تشخیص داده می‌شود، نمی‌دانند دیابت، فشارخون یا مشکل انعقادی دارند و اصلا اولین علامت بالینی‌شان کاهش بینایی است. چشم ارگانی است که بسیاری از بیماری‌ها علامتی در آن دارند. خیلی وقت‌ها بیماران با شکایت از کاهش دید به پزشک مراجعه می‌کنند و بعد از معاینه، متوجه می‌شوند شبکیه‌شان خونریزی کرده است. وقتی از بیمار پرس‌وجو میشود، متوجه میشوند سال‌هاست اصلا چکاپی برای بررسی سلامتش انجام نداده و در حالی که به دیابت مبتلاست، از آن خبر ندارد.  چشم‌ تنها ارگانی است که می‌توان رگ‌های آن را بی‌واسطه دید و این امکان باعث پی بردن به خیلی از بیماری‌ها می‌شود. ، یافتن علت بروز سکته چشمی بسیار اهمیت دارد، زیرا اگر درمان نشود، این اتفاق دوباره می‌افتد و ممکن است چشم دیگر، قلب، مغز و دیگر ارگان‌های حیاتی آسیب ببینند.

درمان سکته چشمی

زمانی که سرخرگ بسته شود و یا اینکه خون به عصب بینایی نرسد، راهی برای درمان وجود ندارد، در حالی‌که اگر سیاهرگ بسته شود، آمپول هایی به چشم وارد می‌کنند که ورم چشم را کاهش می دهد و تا حدی بینایی را به چشم بر می گرداند.

اگر درمان با داروهای کورتیکواستروئیدی به موقع شروع شود، می تواند میزان بینایی را در این افراد افزایش دهد. این داروها جریان خون و ورم چشم را بهبود می دهند.

برخی پزشکان داروهایی را برای کاهش فشار چشم تجویز می کنند تا جریان خون را در عصب بینایی بهبود دهد.

برخی تحقیقات نشان داده است که داروهایی که از سلول عصبی محافظت می کنند، می توانند باعث ساختن مجدد رشته های عصبی در عصب بینایی گردند.

سایر روش های درمانی بر اساس کنترل عوامل خطر بیماری قلبی- عروقی هستند تا چشم دیگر هم دچار سکته نشود، زیرا 30 درصد احتمال دارد که چشم دیگر هم طی سه سال بعد دچار سکته گردد.