غدد فوق کلیوی یا غده‌های آدرنال(Adrenal) یک جفت غده درون‌ریز هستند که هر کدام بر روی کلیه‌ها قرار دارند و وزن هر غده حدود ۵ گرم است. هر غده از دو بخش قشر(Cortex) و مغز یا مدولا (Medulla) تشکیل شده‌است که هرکدام از این دو بخش هورمون‌های جداگانه‌ای ترشح می‌کند.همیت قشر غده آدرنال از مغز یا مدولای آن بیشتر است، به‌طوری‌که برداشتن این بخش موجب مرگ می‌شود در حالیکه تخریب یا برداشتن بخش مدولا فقط اختلالاتی را ایجاد می‌نماید. قشر غده آدرنال هورمون‌هایی با عنوان کورتیکواستروئید را تولید می‌کند. در این مقاله از بخش بیماری های دکتر سلام در مورد سرطان آدرنال صحبت خواهیم کرد.
درباره غدد آدرنال
غدد آدرنال یا غدد فوق کلیوی غده های کوچکی هستند که بالای هر یک از کلیه ها قرار دارند. کلیه ها به طور عمقی در قسمت بالایی شکم قرار دارند. هر یک از غدد آدرنال ۲ قسمت دارد. قسمت بیرونی (کورتکس یا قشر خاکستری مغز) جایی است که بیشتر تومورها شکل می گیرند. کورتکس هورمون های مشخصی برای بدن تولید می کند. این هورمون ها یک ساختار شیمیایی مشابه دارند و به آن ها استروئید می گویند:
کورتیزول
کورتیزول سبب تغییراتی در متابولیسم می شود و به بدن کمک می کند که با استرس کنار بیاید.
آلدوسترون
آلدوسترون به کلیه ها کمک می کند که میزان نمک در خون را تنظیم کنند. به علاوه به تنظیم فشار خون نیز کمک می کند.
آندروژن آدرنال
آندروژن آدرنال می تواند به رایج ترین اشکال هورمون های جنسی (استروژن و تستوسترون) در سایر قسمت های بدن تبدیل شود. میزان این هورمون ها که ناشی از آندروژن آدرنال است در مقایسه با آن چه در سایر قسمت های بدن ساخته می شود ناچیز است. بیضه ها بیشتر آندروژن (هورمون مردانه) را در مردان تولید می کنند. تخمدان ها نیز بیشتر استروژن (هورمون زنانه) را در زنان تولید می کنند.
قسمت درونی غده آدرنال، مدولا (medulla)، امتدادی از سیستم عصبی است. هورمون های سیستم عصبی نظیر نوراپی نفرین و اپی نفرین (که به آن آدرنالین هم می گویند) در مدولا ساخته می شوند. تومورها و سرطان هایی که در مدولای آدرنال آغاز می شوند شامل فئوکروموسیتوم (که اغلب خوش خیم است) و نوروبلاستوما هستند.
تومورهای کورتکس سرطان آدرنال
دو نوع اصلی از تومورهای کورتکس آدرنال وجود دارد:
- آدنوم (تومور خوش خیم یا غیر سرطانی)
- کارسینوم (تومور بدخیم یا سرطانی)
این انواع تومور حتی هنگامی که سلول ها زیر میکروسکوپ بررسی می شوند، به راحتی قابل تشخیص از یکدیگر نیستند. گاهی تنها راه تشخیص این که تومور آدرنال سرطانی است هنگامی است که به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها و بافت ها منتشر شود. آدنوم فراتر از غده آدرنال منتشر نمی شود.
آدنوم کورتکس آدرنال
بیشتر تومورهای کورتکس آدرنال خوش خیم هستند و به آن ها آدنوم می گویند. معمولا این تومورها کمتر از ۲ اینچ (۵ سانتی متر) هستند. این تومورها اغلب در یکی از غدد آدرنال رخ می دهند اما گاهی می توانند در هر دو غده آدرنال هم رخ دهند. بیشتر افرادی که آدنوم آدرنال دارند هیچ علائمی ندارد و نمی دانند که تومور آدرنال دارند. خیلی از این تومورها به صورت تصادفی (ناگهانی) تشخیص داده می شوند.
برای مثال ممکن است هنگامی که سی تی اسکن یا MRI شکم به علت بیماری های دیگری انجام می شود به وجود این تومورها پی برده شود. حدود ۵% از افرادی که سی تی اسکن شکم را انجام می دهند، تومور آدرنالی دارند که به وجود آن شک نکرده بودند. خیلی از این تومورهای آدرنال غیر عملکردی هستند، به این معنا که هورمون های آدرنال ترشح نمی کنند.گاهی این تومورها را با نام اینسیدنتالوما (Incidentalomas) می شناسند زیرا سبب بروز هیچ مشکلی نمی شوند و به صورت اتفاقی یافت می شوند.
برخی از انواع آدنوم، هورمون های استروئید آدرنال زیادی تولید می کنند. گاهی هورمون های اضافی سبب بروز علائم یکسانی همچون کارسینوم آدرنال (سرطان) می شوند. آدنوم بیش از کارسینوم سبب ایجاد سطح بالای آلدوسترون می شود و می تواند سبب فشار خون بالا شود.
سرطان کورتکس آدرنال
نوعی از سرطان که در کورتکس غده آدرنال رشد می کند را کارسینوم کورتیکال آدرنال یا سرطان آدرنال می گویند. به این سرطان نادر سرطان آدرنوکورتیکال (یا کارسینوم) می گویند.
اغلب در این موارد به وجود سرطان آدرنال پی می برند:
اغلب به صورت تصادفی هنگامی که آزمایش تصویر برداری برای هدف دیگری انجام می شود، به وجود آن پی می برند. هنگامی که این سرطان هورمون هایی را ایجاد می کند که سبب تغییراتی نظیر افزایش وزن، تجمع مایعات، بلوغ زودرس در کودکان و رشد اضافی مو صورت و بدن در زنان می شوند به وجود آن پی می برند. هنگامی که این تومور بزرگ شود سبب بروز برخی علائم می شود. تومورهای بزرگ می توانند به سایر اندام ها در شکم فشار وارد کنند و سبب درد و احساس سیری شوند.
به طور کلی، سرطان آدرنال بزرگ تر از آدنوم آدرنال است. تومور آدرنالی که بزرگ تر از ۵ تا ۶ سانتی متر، به نظر می رسد که سرطان باشد. در یک مطالعه، میانگین اندازه سرطان آدرنال حدود ۱۳ سانتی متر در نظر گرفته شده بود. بیشتر سرطان هایی که در غده آدرنال وجود دارند از این غده شروع نمی شوند و سرطان آدرنال در نظر گرفته نمی شوند.
بلکه در سایر اندام ها یا بافت ها آغاز می شوند و سپس از طریق جریان خون به غدد آدرنال منتشر (متاستاز) می شوند. برای مثال سرطان ریه، ملانوما و سرطان سینه اغلب به غده آدرنال می رسند. وقتی سایر سرطان ها به غدد آدرنال برسند، سرطان آدرنال در نظر گرفته نمی شوند. این سرطان ها بر اساس جایی که شروع می شوند نامگذاری و درمان می شوند.
ژنتیک و سرطان آدرنال
بیش از ۱۰-۱۵ درصد از سرطان های آدرنال در بیمارانی با پیش زمینه سرطان رخ می دهند. افراد مستعد سرطان آدرنال باید برای مشاوره ژنتیکی و بررسی کامل ژنتیکی سرطان آدرنال به پزشکان مربوطه مراجعه کنند. تشخیص اختلالی که سبب سرطان در بیمار یا خانواده بیمار می شود می تواند روی نحوه درمان بیمار دچار سرطان آدرنال تاثیر بگذارد. علاوه بر این، بررسی ژنتیکی به تشخیص سایر انواع سرطان که بیمار در معرض آن ها قرار دارد کمک می کند.
پزشکان روش های غربالگری را برای تشخیص زود هنگام این انواع سرطان پیشنهاد می دهند. تشخیص سندرم سرطان خانوادگی به تشخیص سایر اعضای خانواده که می توانند در خطر بروز سرطان یکسانی قرار داشته باشند کمک می کند. در این شرایط اعضای خانواده که در معرض خطر قرار دارند، با اقدامات پیشگیری کننده و غربالگری به تشخیص زود هنگام تومور در مراحل اولیه کمک می کنند و احتمال درمان آن ها بالا می رود.
چه کسانی در معرض کارسینوم آدرنوکورتیکال (ACC) قرار دارند؟
برخی از بیماران پیش زمینه ژنتیکی دارند که این زمینه ارثی می تواند علت سرطان شان باشد اما در اکثر موارد این سرطان ارثی نیست. اوج این بیماری در سنین پنج سالگی، و دهه چهار یا پنجم زندگی است. ACC در بزرگسالان، تهاجمی تر از کودکان است. بیشتر زنان ACC عملکردی دارند، در حالی که اکثر مردان ACC غیر عملکردی دارند.
دلایل سرطان آدرنال
سن
معمولا سرطان آدرنال در کودکان یا بزرگسالان بین ۴۰ تا ۵۰ سال رخ می دهد.
سابقه خانوادگی
اگر چه به ندرت اما سرطان آدرنال می تواند به اختلالات ژنتیکی خاص (همچون نئوپلازی متعدد غدد درون ریز نوع ۱، سندرم لی فرامنی، سندرم بکویت ویدمن و پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی) ارتباط داشته باشد. اما بیشتر موارد سرطان آدرنال در افرادی رخ می دهند که هیچ سابقه خانوادگی ای از این بیماری ندارند.
سیگار کشیدن
اگر سیگار می کشید خصوصا اگر به میزان زیاد این کار را انجام می دهید در معرض سرطان آدرنال قرار دارید.
علائم و نشانه های سرطان آدرنال
در حدود نیمی از افرادی که سرطان آدرنال دارند، علائم این بیماری به علت هورمونی ایجاد می شوند که توسط تومور تولید می شود. در نیمی دیگر، علائم به این علت رخ می دهند که تومور بزرگ شده و به اندام های مجاور فشار وارد می کند.
اگر خودتان و فرزندتان هر یک از علائمی که در این مقاله به آن ها اشاره شد را دارید، بدون تاخیر آن ها را با پزشک تان در میان بگذارید. این علائم می تواند توسط تومور آدرنال یا توسط چیز دیگری ایجاد شوند. انجام آزمایش های درست، تنها راه برای تشخیص و درمان است.
علائم ایجاد شده توسط تولید آندروژن یا استروژن
در کودکان، علائم اغلب به علت آندروژن (هورمون های مردانه) ترشح شده توسط تومور رخ می دهند. رایج ترین علامت سرطان آدرنال رشد اضافی موهای صورت و بدن (خصوصا در ناحیه شرمگاهی و زیر بغل) است. این هورمون های مردانه می توانند سبب بزرگ شدن آلت تناسلی پسران و کلیتوریس در دختران شوند. اگر تومور، استروژن (هورمون های زنانه) ترشح کند دخترها می توانند زودتر به بلوغ برسند.
این هورمون سبب رشد زود هنگام سینه ها و شروع قاعدگی در دخترها می شود. تومورهای تولید کننده استروژن می توانند سبب بزرگ شدن سینه ها در پسرها نیز شوند. علائم سطح بالای هورمون های جنسی در بزرگسالان خیلی مشهود نیستند چون بزرگسالان هم اکنون به بلوغ رسیده اند، سینه هایشان رشد کرده اند و موهای بدن آن ها به الگوی مشخصی رسیده است.
زنان با تومورهای تولید کننده استروژن و مردان با تومورهای تولید کننده آندروژن، معمولا علائم خاصی را از هورمون ها تجربه نمی کنند، در نتیجه ممکن است علائمی نداشته باشند تا زمانی که تومور به اندازه کافی بزرگ شود و به اندام های اطراف فشار وارد کند. زمانی که تومور، هورمون هایی را تولید کند که مخصوص جنس مخالف هستند، علائم واضح تر خواهند بود.
برای مثال مردان دچار تومورهایی که استروژن تولید می کنند ممکن است احساس کنند که سینه هایشان در حال بزرگ تر شدن هستند. به علاوه ممکن است مشکلاتی نظیر اختلال نعوظ و از دست دادن تمایل جنسی را نیز تجربه کنند. زنان با تومورهایی که آندروژن (هورمون مردانه) تولید می کنند متوجه رشد اضافی موهای صورت و بدن، عقب رفتن خط مو، قاعدگی های نامنظم و بم شدن صدا می شوند.
علائم ایجاد شده توسط تولید کورتیزول
سطح اضافی کورتیزول سبب ایجاد مشکلی به نام سندرم کوشینگ می شود. برخی از افراد تمام علائم زیر را دارند اما بسیاری از افرادی که سطح بالایی از کورتیزول دارند تنها برخی از این علائم را دارند.
علائم و نشانه های رایج عبارتند از:
- افزایش وزن خصوصا بالای ترقوه، در ناحیه گونه و اطراف شکم
- رسوب چربی پشت گردن و شانه ها (بوفالو هامپ یا قوز بوفالو)
- ترک های پوستی بنفش روی شکم
- رشد اضافی مو در صورت، قفسه سینه و کمر در زنان
- نامنظم شدن قاعدگی
- ضعف و از دست دادن عضلات
- شکل گیری توده در پاها
- کبودی آسان
- افسردگی و بدخلقی
- ضعف استخوان ها (پوکی استخوان) که می تواند منجر به شکستگی شود.
- سطح بالای قند خون، که اغلب منجر به دیابت می شود.
- فشار خون بالا
سندرم کوشینگ می تواند به علت سرطان آدرنال یا آدنوم آدرنالی رخ دهد که سطح بالایی از کورتیزول (یا هورمون های مربوطه) را تولید می کند اما می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد. برای مثال، تومور خوش خیم غده هیپوفیز می تواند میزان زیادی از هورمونی به نام آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) را تولید کند. اغلب به این اختلال بیماری کوشینگ می گویند. سطح بالای ACTH سبب می شود که بافت عادی غده آدرنال کورتیزول بیشتری تولید کند.
این امر سبب بروز علائم یکسانی با سندرم کوشینگ می شود. به ندرت سایر تومورها می توانند ACTH تولید کنند و سبب علائم یکسانی شوند. برخی افراد با مشکلات سیستم ایمنی یا برخی سرطان ها (نظیر لنفوما)، با مصرف داروهای مربوط به کورتیزول درمان می شوند. از آن جایی که سطح بالای کورتیزول که می تواند منجر به سندرم کوشینگ شود، دلایل زیادی دارد؛ پزشکان آزمایش هایی انجام می دهند تا بفهمند آیا بیماران تومور کورتیکال یا سایر دلایل سندرم کوشینگ را دارند یا نه.
علائم ایجاد شده توسط تولید آلدوسترون
علائم و نشانه های ایجاد شده توسط تومورهای آدرنال تولید کننده آلدوسترون عبارتند از:
- فشار خون بالا
- ضعف
- گرفتگی عضلات
- سطح پایین پتاسیم خون
آدنوم های آدرنال اغلب آلدوسترون تولید می کنند اما سرطان های آدرنال به ندرت تولید آلدوسترون می کنند.
علائم ایجاد شده توسط سرطان آدرنال بزرگ که به اندام های اطراف فشار وارد می کند
با رشد سرطان آدرنال، به بافت ها و اندام های اطراف فشار وارد می شود. این امر سبب ایجاد درد اطراف تومور و احساس پر بودن در شکم می شود. به علاوه به علت پر بودن شکم، سبب بروز مشکلات غذا خوردن می شود.
تشخیص سرطان آدرنال و مراحل آن
بیشتر سرطان های آدرنال قبل از این که تشخیص داده شوند، برای مدت زیادی رشد کرده اند. این سرطان ها اغلب بعد از مراجعه بیمار به پزشک، برای علائمی که داشته تشخیص داده می شوند. برخی از تومورها هنگامی تشخیص داده می شوند که پزشک برای اختلالات دیگری، آزمایش های تصویر برداری را پیشنهاد می دهد.
بیماران با علائم شبیه سرطان آدرنال باید آزمایش هایی را انجام دهند تا دلیل علائم شان را تعیین کنند. اولین قدم از طریق بررسی تاریخچه بیماری و معاینه فیزیکی برای تعیین وسعت علائم و دلایل ممکن آن هاست.
بررسی بیشتر شامل این موارد است:
آزمایش خون و ادرار
آزمایش خون و ادرار برای بررسی سطح هورمون های آدرنال انجام می شوند. به یاد داشته باشید که آدنوم (تومورهای خوش خیم) می تواند سطح بالایی از هورمون های آدرنال را تولید کند. در نتیجه سطح بالای هورمون ها همیشه نشان دهنده سرطان آدرنال نیست. برخی از آزمایش های خون و ادرار بعد از استفاده از استروئیدی همچون دگزامتازون انجام می شوند. آزمایش های خون و ادرار بعد از مصرف دارو می توانند پاسخ بدن به استروئید را اندازه بگیرند، و وجود تومورهای ترشح کننده هورمون یا سایر مشکلات غدد آدرنال را نشان دهند.
سی تی اسکن (CT)
سی تی اسکن، تومورهای کوچک و رگ های خونی که تومور در آن ها یا اطراف شان رشد می کند را نشان می دهد. سی تی اسکن اندام های اطراف را برای انتشار (متاستاز) سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها در شکم بررسی می کند.
انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس زمان بیشتری می برد. در حین انجام آن فرد باید بدون حرکت روی یک میز دراز بکشد. گاهی به قرار گرفتن IV برای تزریق رنگ، قبل از اسکن نیاز است. به علاوه ممکن است نیاز باشد که قبل از آزمایش یک محلول کنتراست را بنوشید.
تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
اسکن MRI از مغناطیس برای تهیه تصاویری از درون بدن استفاده می کند. MRI تصاویر دقیق و شفافی از بدن تهیه می کند و می تواند در تشخیص آدنوم از سرطان موثر باشد.
سونوگرافی شکم
سونوگرافی می تواند با استفاده از امواج صوتی برای تهیه تصاویری از درون شکم، تومور را از توده تشخیص دهد. سونوگرافی سریع ترین و ارزان ترین آزمایش است اما نسبت به بقیه آزمایش ها خیلی دقیق نیست. تشخیص آدنوم از سرطان، با کمک سونوگرافی دشوار است. از سونوگرافی می توان برای هدایت پروسه بیوپسی برای سی تی اسکن استفاده کرد.
برش نگاری با گسیل پوزیترون (PET)
اسکن PET شامل تزریق قند رادیواکتیو به رگ است که با اسکن بدن برای بررسی قسمت هایی که قند را جذب کرده اند همراه است. سلول های سرطان سریع تر از بافت عادی قند را جذب می کنند در نتیجه قسمت های سرطانی می توانند با این آزمایش تشخیص داده شوند. مطالعات، تاثیر اسکن PET در تشخیص تومور آدرنال را نشان داده اند.
به هر حال مطالعات هنوز در حال پیشرفت هستند تا روی روش هایی تحقیق کنند که اسکن PET می تواند برای تعیین تفاوت بین سرطان آدرنال و آدنوم خوش خیم، و تعیین تفاوت میان سرطان اولیه آدرنال از تومور متاستاتیک که در سایر اندام ها آغاز شده اند، استفاده شود. یکی از این مطالعات از ماده ای به نام متومیدات به عنوان ماده رادیواکتیو استفاده کرد. برخی از مطالعات اظهار کرده اند که متومیدات می تواند در تشخیص تومورهای اولیه از تومورهای متاستاتیک موثر باشد.
آنژیوگرافی
غده آدرنال نزدیک شریان ها و عروق مهم قرار دارد. برای بررسی درگیری این رگ های خونی و تعیین این که آیا تومور به آن ها فشار وارد کرده یا سبب انسداد آن ها شده یا نه، به انجام برخی مطالعات نیاز است. به این مطالعات آنژیوگرافی یا ونوگرافی آدرنال می گویند.
تعیین مراحل سرطان آدرنال
به طور کلی سرطان آدرنوکورتیکال به ۴ گروه یا مرحله تقسیم می شود.
۴ مرحله سرطان آدرنال شامل این مواردند:
مرحله ۱
در این مرحله سرطان کوچک تر از ۵ سانتی متر است و فراتر از غده آدرنال منتشر نشده است.
مرحله ۲
سرطان بزرگ تر از ۵ سانتی متر است و فراتر از غده آدرنال منتشر نشده است.
مرحله ۳
سرطان به چربی اطراف غده آدرنال منتشر شده یا به غدد لنفاوی و سایر اندام های اطراف غده آدرنال رسیده است.
مرحله ۴
سرطان به اندام های مجاور/ سایر قسمت های بدن منتشر شده است.
سرطان آدرنال خیلی رایج نیست. به علاوه از چندین سیستم برای تعیین مرحله این سرطان استفاده می شود. سیستم تعیین مرحله ذکر شده در بالا اخیرا توسط سازمان جهانی بهداشت تعیین شده است.
جراحی برای سرطان آدرنال
درمان اصلی سرطان آدرنال برداشتن غده آدرنال توسط جراحی ای به نام آدرنالکتومی است. پزشک باید تلاش کند که به میزان ممکن سرطان را بردارد. به علاوه گاهی باید هر قسمتی که سرطان به آن جا منتشر شده نیز برداشته شود. اگر غدد لنفاوی اطراف بزرگ شوند باید برداشته شوند یا برای انتشار سرطان مورد بررسی قرار بگیرند. یک راه برای برداشتن غده آدرنال از طریق ایجاد برشی در کمر درست زیر دنده هاست.
این روش برای تومورهای کوچک عملکرد خوبی دارد اما معمولا برای تومورهای بزرگ تر استفاده نمی شود چون کامل دیدن تومورهای بزرگ دشوار است. گاهی جراح برشی در جلوی شکم ایجاد می کند. این برش به جراح این امکان را می دهد که به طور واضح تر تومور را ببیند و اگر منتشر شده باشد، دیدن آن را آسان تر کند. به علاوه به جراح این امکان را می دهد که سرطان بزرگی که اطراف بافت ها و اندام های مجاور غده آدرنال قرار دارد را بردارد.
برای مثال اگر سرطان به کلیه رسیده باشد، تمام یا قسمتی از کلیه باید برداشته شود. اگر سرطان به عضلات و چربی اطراف غده آدرنال رسیده باشد، این بافت ها نیز باید برداشته شوند. گاهی سرطان می تواند به بزرگ سیاهرگ زیرین هم برسد، سیاهرگی که خون را از قسمت پایین بدن به قلب منتقل می کند. اگر این اتفاق بیفتد برای برداشتن کامل تومور و حفظ رگ به جراحی نیاز است.
برای برداشتن تومور از رگ، جراح باید از مسیر انشعابی و فرعی برای جریان خون استفاده کند و این کار را با ابزاری همچون پمپی که برای جراحی قلب استفاده می شود انجام می دهند. اگر سرطان به کبد رسیده باشد، قسمتی از کبد که درگیر سرطان است باید برداشته شود. گاهی با یک لوله توخالی و چراغ دار (همراه یک دوربین کوچک در انتها) می توان برخی از تومورهای آدرنال کوچک را طی پروسه ای به نام لاپاراسکوپی برداشت.
به جای ایجاد برش های بزرگ روی پوست، برای برداشتن تومور چندین برش کوچک ایجاد می شود. جراح لاپاراسکوپ را در یکی از این برش ها قرار می دهد. این کار به او این امکان را می دهد که درون شکم را ببیند. سپس ابزار دیگری در این لوله یا سایر برش های کوچک جاسازی می شوند و برای برداشتن غده آدرنال از آن ها استفاده می شود. مزیت اصلی این روش این است که از آن جایی که این برش ها کوچک تر هستند، بیمار سریع تر از جراحی ریکاوری پیدا می کند.
اگر چه از جراحی لاپاراسکوپی برای درمان آدنوم آدرنال (تومورهای خوش خیم) استفاده می کنند، اما گاهی برای درمان سرطان آدرنال بزرگ تر نیز از این روش استفاده می کنند. برداشتن تومور به صورت یک جا اهمیت زیادی دارد. برای برداشتن تومور بزرگ با لاپاراسکوپ، ابتدا جراح باید آن را به قسمت های کوچک تر تقسیم کند. انجام این کار خطر انتشار سرطان را افزایش می دهد. برداشتن کامل سرطان های آدرنالی که در بافت اطراف یا غدد لنفاوی رشد کرده اند با روش لاپاراسکوپی می تواند دشوار باشد.
پرتودرمانی برای سرطان آدرنال
پرتودرمانی از اشعه ایکس با انرژی بالا برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می کند. پرتودرمانی معمولا به عنوان درمان ابتدایی سرطان آدرنال استفاده نمی شود زیرا کشتن سلول های سرطانی با اشعه ایکس کار راحتی نیست. پرتودرمانی می تواند بعد از جراحی استفاده شود تا از بازگشت تومور پیشگیری کند. به این روش ادجوانت درمانی (Adjuvant therapy) می گویند. پرتودرمانی می تواند برای درمان قسمت هایی که سرطان به آن جا منتشر شده (همچون استخوان ها و مغز) نیز استفاده شود.
انواع پرتودرمانی
پرتودرمانی اشعه خارجی (External beam radiation therapy):
این روش، پرتوها را با کمک یک دستگاه بیرون از بدن، روی سرطان متمرکز می کند. درمان معمولا یک یا دوبار در روز، ۵ روز هفته برای چندین هفته انجام می شود. درمان شبیه آزمایش اشعه ایکس است و دردناک نیست. پروسه درمان به تنهایی چند دقیقه زمان می برد. اما آماده شدن برای درمان و سایر موارد مربوط به درمان معمولا زمان بیشتری طول می کشند.
بیشتر بدانید: جلوگیری از ریزش مو در شیمی درمانی
قبل از شروع درمان، تیم درمان اندازه گیری های دقیقی انجام می دهند تا زاویه درست استفاده از پرتو و دوز مناسب پرتو را پیدا کنند. ملاقاتی با پزشک که روی برنامه ریزی تمرکز دارد و شبیه سازی نام دارد معمولا شامل استفاده از آزمایش های تصویر برداری نظیر سی تی اسکن و MRI است.
براکی تراپی (پرتودرمانی داخلی)
براکی تراپی شامل استفاده از گلوله های کوچک مواد رادیواکتیو است که نزدیک یا مستقیما در محل سرطان قرار داده می شوند. در این روش از لوله های پلاستیکی باریک استفاده می شود. لوله ها حاوی گلوله هایی هستند که برای چندین روز در محل قرار داده می شوند و سپس برداشته می شوند. زمان دقیق توسط قدرت گلوله رادیواکتیو و اندازه تومور تعیین می شود. این نوع پرتودرمانی اغلب برای درمان سرطان کورتیکال آدرنال استفاده نمی شود.
عوارض جانبی ممکن
عوارض جانبی ممکن پرتودرمانی عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال (اگر قسمتی از شکم تحت درمان است)
- تغییرات پوستی در محل درمان که شامل قرمزی، آبله و پوسته پوسته شدن است
- از دست دادن موها در محل درمان
- خستگی
- شمارش پایین سلول های خون
شیمی درمانی برای سرطان آدرنال
شیمی درمانی شامل استفاده از انواع مشخصی از دارو برای درمان سرطان است. به طور کلی داروهای شیمی درمانی به صورت تزریقی یا از طریق دهان (قرص) به فرد داده می شوند. این داروها وارد جریان خون می شوند و به بقیه بدن می رسند. این درمان برای سرطانی که به سایر اندام ها فراتر از غده آدرنال منتشر شده موثر است.
شیمی درمانی برای سرطان آدرنال عملکرد خیلی خوبی ندارد، در نتیجه اغلب برای سرطان های آدرنالی استفاده می شود که خیلی منتشر شده اند و نمی توان آن ها را با جراحی برداشت (اگر چه در این شرایط احتمال درمان سرطان پایین است).
میتوتان
میتوتان دارویی است که اغلب برای بیماران دچار سرطان آدرنال استفاده می شود. این دارو تولید هورمون توسط غده آدرنال را مسدود می کند و سلول های سرطان آدرنال و بافت های سالم آدرنال را از بین می برد. این دارو تولید هورمون های استروئید عادی آدرنال از غده آدرنال دیگر (که عملکرد عادی دارد) را نیز سرکوب می کند. این موضوع می تواند سبب سطح پایین کورتیزول و سایر هورمون ها شود و باعث شود که ضعیف و مریض به نظر برسید.
اگر این اتفاق بیفتد باید قرص هورمون استروئید مصرف کنید تا سطح هورمون ها را به میزان عادی برگردانید. میتوتان می تواند سطح سایر هورمون ها نظیر هورمون تیروئید یا تستوسترون را نیز تغییر دهد. اگر این اتفاق بیفتد، برای جایگزینی این هورمون ها به دارو نیاز دارید. گاهی برای مدتی پس از این که جراحی تمام سرطان را برداشت، به فرد میتوتان داده می شود. به این روش ادجوانت درمانی می گویند که به معنای از بین بردن سلول های باقیمانده و خیلی کوچک است.
بیشتر بدانید: تقویت ا فراد شیمی درمانی شده با ورزش
مصرف دارو به این روش، از بازگشت سرطان پیشگیری می کند یا آن را به تاخیر می اندازد. اگر سرطان کاملا توسط جراحی برداشته نشد یا اگر سرطان بازگردد، میتوتان به عقب کشیدن سرطان در برخی از بیماران کمک می کند. به طور میانگین تاثیر میتوتان حدود یکسال باقی می ماند اما می تواند برای برخی بیماران مدت بیشتری دوام داشته باشد. میتوتان به افرادی که سرطان آدرنال دارند و مشکلاتی به علت تولید هورمون های اضافی دارند کمک می کند.
حتی وقتی میتوتان به عقب زدن تومور کمک نکند، می تواند تولید هورمون های ناهنجار را کاهش دهد و سبب رهایی از علائم شود. اکثر بیماران با سطح بالای تولید هورمون، با مصرف میتوتان می توانند تا حدی بهبود پیدا کنند. میتوتان می تواند سبب بروز عوارض جانبی گسترده ای شود. رایج ترین عوارض جانبی این دارو شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال، دانه های پوستی، گیجی و خواب آلودگی هستند.
دوز پایین دارو می تواند هنوز هم موثر باشد و سبب بروز عوارض جانبی کمتری شود. این دارو ۳ تا ۴ بار در روز به عنوان قرص مصرف می شود. همچون سایر انواع داروهای شیمی درمانی، درمان با میتوتان باید تحت نظارت پزشک صورت بگیرد.
سایر داروهای شیمی درمانی استفاده شده برای سرطان آدرنال
گاهی داروها با میتوتان ترکیب می شوند تا موارد پیشرفته سرطان آدرنال را درمان کنند. داروهایی که اغلب استفاده می شوند شامل این مواردند:
- ترکیبی از سیس پلاتین، دوکسورابیسین (آدریامایسین) و اتوپوزاید (VP-16) به علاوه میتوتان
- استرپتوزوسین به علاوه میتوتان
داروهای شیمی درمانی که کمتر استفاده می شوند عبارتند از:
- پاکلیتاکسل (تاکسول)
- ۵-فلوروراسیل (5-FU)
- وینکریستین (انکووین)
این داروها می توانند در ترکیبات گوناگونی مورد استفاده قرار بگیرند و اغلب با میتوتان استفاده می شوند.
عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی سرطان را از بین می برند اما به سلول های عادی نیز آسیب می زنند و می توانند سبب بروز عوارض جانبی شوند. عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی به نوع دارو، دوز و ماندگاری درمان بستگی دارد.
بیشتر بدانید: اهمیت تغذیه در حین شیمی درمانی
عوارض جانبی رایج داروهای شیمی درمانی شامل این مواردند:
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن اشتها
- ریزش مو
- دانه هایی روی دست ها و پاها
- زخم شدن دهان
- اسهال
- خطر بالای عفونت (به علت کمبود گلبول های سفید خون)
- مشکلات خونریزی و کبود شدن پس از بریدگی یا آسیب های جزئی (به علت کمبود پلاکت خون)
- کم خونی، خستگی، تنگی نفس (به علت کمبود گلبول های قرمز خون)
علاوه بر خطرات بالا، برخی از داروهای شیمی درمانی می توانند سبب بروز عوارض جانبی دیگری نیز شوند. از تیم پزشکی بپرسید که بسته به داروی مصرفی تان، باید انتظار چه عوارض جانبی ای را داشته باشید. اگر عوارض جانبی را تجربه می کنید، این موضوع را با پزشک یا پرستار در میان بگذارید، زیرا اغلب راه هایی برای برطرف کردن آن ها وجود دارد. برای مثال می توان با مصرف دارو از حالت تهوع و استفراغ پیشگیری کرد.
سایر داروها برای درمان سرطان آدرنال
داروهایی غیر از میتوتان برای انسداد هورمون های ایجاد شده توسط سرطان یا کاهش تاثیر هورمون ها، استفاده می شوند. درمان با برخی از این داروها باید توسط متخصص غدد بررسی شود زیرا این داروها می توانند روی سیستم های هورمونی تاثیر بگذارند و ممکن است به جایگزین کردن سایر هورمون ها نیاز باشد. کتوکونازول و متیراپون به کاهش تولید هورمون استروئید آدرنال کمک می کنند. این داروها به رهایی از علائم ایجاد شده توسط این هورمون ها کمک می کنند اما سرطان را عقب نمی زنند.
برخی از داروها، تاثیر هورمون های ساخته شده توسط تومور را کاهش می دهند.
این موارد عبارتند از:
- اسپیرونولاکتون (آلداکتون)، که تاثیر آلدوسترون را کاهش می دهد.
- میفپریستون (کورلیم) که تاثیر کورتیزول را کاهش می دهد.
- تاموکسیفن، تورمیفن (فارستون) و فولوسترانت (فازلودکس) می توانند تاثیر استروژن را مسدود کنند. این داروها اغلب برای درمان سرطان سینه استفاده می شوند اما می توانند در درمان برخی از بیماران (خصوصا مردانی که تومور آدرنال تولید کننده استروژن دارند) موثر باشند.
آیا تومور آدرنال قابل پیشگیری است؟
تومور آدرنال قابل پیشگیری نیست. عوامل مخاطره آمیز این تومور قابل پیشگیری نیستند و اغلب به ژنتیک ارتباط دارند (از والدین تان به شما رسیده اند).
