علت بی قراری کودک سه ساله چیست؟ کودکان در هر سنی ویژگی‌های خاصی دارند و شما به عنوان والد در هر دوره با چالش‌های متفاوتی درگیر خواهید بود. سه سالگی دوره‌ای است که کودک به استقلال می‌رسد و به کشف دنیای پیرامون تمایل زیادی دارد. مهم‌‌ترین چالش این سن، به رسمیت شناختن استقلال کودک و محدود نکردن او برای شناخت دنیای اطراف است. به طور کلی اصلی‌ترین دلایل بی قراری کودک سه ساله شامل موارد زیر است:
- نداشتن برنامهی خواب منظم و خستگی جسمی و ذهنی کودک
- نداشتن برنامهی غذایی منظم یا عدم دریافت مواد مغذی ضروری
- ناراحتی و مشکلات جسمی
- شلوغی محیط و زیاد بودن محرک‌های محیطی
- کنترل زیاد والدین و محدود کردن کودک
- پاسخ ندادن به سوالات کودک
- عدم وجود ارتباط سالم و صمیمانه بین والدین و کودک (مثل پرخاشگری والدین، بی‌حوصلگی مداوم یا زمان صرف نکردن با کودک)
- ناتوانی کودک در مدیریت و بروز احساسات ناخوشایند مثل اضطراب، خشم یا اندوه
- رو به رو شدن با چالش‌های جدید
- نبود بازی‌‌ها و فعالیت‌های سرگرم‌کننده در برنامهی روزانه‌ی کودک
- اختلال‌های عصبی رشدی مثل بیش‌فعالی
در ادامه هر یک از این موارد را بیشتر توضیح می‌‌دهیم و راهکارهایی را برای هر مورد بیان می‌کنیم.
علت بی قراری کودک سه ساله
در این بخش، به طور مفصل‌تر به مواردی می‌پردازیم که ممکن است علت بی قراری کودک سه ساله باشد.
1- گرسنگی
در نظر داشته باشید که با رشد کودک، ساعت‌های گرسنه شدن او هم تغییر می‌کند و ممکن است در ساعت‌‌هایی متفاوت از برنامهی قبل، احساس گرسنگی داشته باشد. داشتن یک برنامهی منظم برای غذا خوردن و قرار دادن مواد غذایی مفید و ضروری در برنامهی غذایی کودک اهمیت بسیار زیادی دارد. گاهی نرسیدن مواد ضروری به بدن کودک یا بی‌نظمی در برنامهی غذا خوردن، او را کلافه و بی‌قرار می‌کند.
2- ناراحتی جسمی
ممکن است کودک از لحاظ جسمی دچار ناراحتی یا کلافگی باشد. لباس‌هایش را بررسی کنید؛ آیا با دمای محیط متناسب هستند؟ یا کودک در این لباس‌‌ها احساس راحتی دارد؟ (گاهی جنس لباس یا برچسب‌های پشت یقه ممکن است پوست کودک را آزار دهد.)
دل درد، دل‌پیچه و گوش درد هم دلایل رایج دیگری برای بیقراری کودک در این سن هستند. گاهی کودک حالات جسمی ناخوشایندی را تجربه می‌کند که قادر به توضیح دادن آن نیست. از او سوالات گوناگونی بپرسید تا ناراحتی جسمی‌اش را شناسایی کنید.
3- خستگی
کودکان باید یک برنامهی منظم و ثابت برای خواب داشته باشند. کیفیت پایین خواب شب یا بی‌نظمی در برنامهی خواب ممکن است کودک را بی‌قرار و بهانه‌گیر کند.
4- کلافگی ناشی از محرک‌های محیطی
در سایت healthline گفته می‌شود که محرک‌های محیطی زیاد، یکی از دلایل بی قراری کودکان است؛ مثلا صدای زیاد، جلوه های بصری یا قرار گرفتن بین افراد ناآشنا می توانند باعث گریه و بیقراری کودک شوند. ممکن است متوجه شوید که کودکتان قبل از شروع گریه به اطراف نگاه می‌کند یا سعی می‌کند پشت پای شما یا گوشه ای پناه بگیرد.
پس اگر در محیطی قرار دارید که محرک‌های زیادی وجود دارد، فرزندتان را به یک مکان خلوت ببرید تا کم کم با شرایط جدید آشنا شود.
5- تمایل کودک برای کشف دنیای بیرون و مخالفت والدین
به طور کلی می‌توان گفت که کودک سه ساله به استقلال رسیده است؛ از شیر گرفته شده، پوشک نمی‌شود، می‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند و حرف بزند، مهارت‌های درشت و ظریف حرکتی را به خوبی یاد گرفته و می‌تواند امورات خودش را پیش ببرد!
به دلیل شکل‌گیری استقلال کودک، او تمایل زیادی به کشف دنیای بیرون دارد و سعی می‌کند همه‌چیز را با آزمون و خطا یاد بگیرد. کودکان در این سن، در حال کشف استقلال خود هستند و می‌خواهند ابراز وجود کنند. این گام مهمی در رشد عاطفی آن‌هاست؛ چرا که یاد می گیرند خواسته‌ها و نیازهای خود را با سرسختی بیشتری بیان کنند.
بنابراین اگر به طور مدام به کودک تذکر دهید یا جلوی کشف و کنجکاوی‌اش را بگیرید، احتمالاً با بیقراری یا بهانه‌گیری او رو به رو خواهید شد پس لازم است در این موارد حتما به کنترل خشم در مقابل کودکان توجه کنید.
6- مراقبت بیش از حد یا کنترل‌گری والدین
طبق نکاتی که در مورد قبل بیان کردیم، کودک سه ساله ترجیح می‌دهد کارهایش را به تنهایی انجام دهد و مستقل رفتار کند. اگر به عنوان والد و به دلیل نگرانی، مدام به کودک تذکر بدهید یا برای جلوگیری از ریخت و پاش او را محدود کنید، کودک بهانه‌گیر و بی‌قرار می‌شود.
7- رو به رو شدن با چالش‌های جدید
استقلال و رو به رو شدن با چالش‌ها دو روی یک سکه هستند! اکنون که کودک مستقل شده است و درک بیشتری از دنیای پیرامون دارد، ممکن است با چالش‌های جدیدتری هم رو به رو شود. مثلا احساسات ناخوشایند یا استرس بیشتری را تجربه کند، نیاز به حل مسئله داشته باشد یا با چالش‌هایی مثل برقراری ارتباط با همسن و سالان درگیر شود. (به خصوص اگر کودک به مهد کودک می‌رود، قرار گرفتن در این محیط جدید و سازگاری با شرایط می‌تواند او را بی‌قرار یا بهانه‌گیر کند.)
8- تجربه‌ی احساسات ناخوشایند
کودکان در این سن احساسات جدیدی همچون ناامیدی، خشم، اضطراب و دلشوره را تجربه می‌کنند. از آن‌جایی که کودک سه ساله هنوز نمی‌تواند به شیوه‌ی صحیح احساسات گوناگون را مدیریت کند، ممکن است دچار بیقراری شود. در نتیجه، توصیه می‌شود که احساسات مختلف را به کودک آموزش دهید. (می‌توانید از نقاشی یا کتاب‌ها و کارت‌های مخصوص برای این کار استفاده کنید.)
9- عدم وجود ارتباط سالم و صمیمانه بین والدین و فرزند
کودکان نیاز دارند که دیده و شنیده شوند؛ در نتیجه، گاهی علت بی قراری کودک سه ساله، بی‌حوصلگی والدین یا عدم وجود ارتباط سالم و صمیمانه بین والدین و کودک است. سعی کنید با صبر و حوصله با فرزندتان رفتار کنید، احساساتش را به رسمیت بشناسید، با او حرف بزنید و روزانه زمان باکیفیتی را با کودک سپری کنید.
10- برطرف نشدن سوالات کودک
کودکان در سن سه سالگی و در پروسه‌ی کشف محیط، معمولاً سوالات بیشتری دارند و گاهی این سوالات، والدین را کلافه می‌کند. اما کودک به دنبال پیدا کردن جواب پرسش‌های خود است و زمانی که نتواند برای سوال‌های ذهنی‌اش جوابی پیدا کند، بی‌قرار و بهانه‌گیر می‌شود.
11- عدم وجود فعالیت‌های جذاب و سرگرم‌کننده در برنامهی روزانه‌ی کودک
سعی کنید فعالیت‌ها و بازی‌های متناسب با سن فرزندتان را در برنامهی روزانه‌ی او بگنجانید. فعالیت‌هایی مثل رنگ‌آمیزی، نقاشی و درست کردن کاردستی برای کودک سرگرم‌کننده است. داستان و شعر خواندن برای کودک و انجام دادن بازی‌های فکری مناسب برای این سن نیز به سرگرم شدن کودک کمک می‌کند.
از فعالیت‌های بدنی غافل نشوید! بازی‌های که انرژی بدنی کودک را تخلیه می‌کنند یا به صورت گروهی انجام می‌شوند هم بسیار مفید هستند.
12- اختلال‌های عصبی رشدی مثل بیش‌فعالی
و به عنوان مورد آخر، اگر هیچ یک از موارد فوق علت بی قراری کودک سه ساله‌ی شما نیست، شاید لازم است به بررسی نشانه‌های اختلال‌های عصبی رشدی مثل بیش‌فعالی یا اوتیسم بپردازید. اختلال کم‌توجهی ـ بیش‌فعالی با نشانه‌هایی مثل عدم توجه کودک به جزئیات، مشکل در حفظ توجه هنگام بازی، حواس‌پرتی مداوم، بالا رفتن از در و دیوار، ناتوانی در پرداختن به بازی‌های بی‌‌سر و صدا، فعالیت و حرکت مداوم و زیاد، ناتوانی در منتظر ماندن و … همراه است.
از نشانه‌های اختلال اوتیسم نیز می‌توان مواردی مثل نقص در رفتارهای ارتباطی غیرکلامی، نقص در ایجاد و حفظ روابط، اصرار به یکنواختی، علائق و رفتارهای تکراری و محدود، واکنش بیشتر از حد معمول یا کمتر از حد به محرک‌های حسی و … را نام برد. (البته تشخیص این اختلال‌ها باید زیر نظر فرد متخصص انجام شود و وجود چند نشانه لزوماً به معنای وجود اختلال نیست.)
کلام آخر
در این مقاله به اصلی‌ترین علت‌های بی قراری کودک سه ساله پرداختیم. برقراری ارتباط موثر با کودک کمک می‌کند تا دلایل بیقراری فرزندتان را بهتر شناسایی کنید. گاهی در حین فعالیت‌های مشترکی که باهم انجام می‌دهید (مثل نقاشی کشیدن، کارتون دیدن یا درست کردن کاردستی)، می‌توانید با او صحبت کنید و از کودک سوال بپرسید. گفتگو‌های صمیمانه به درک بهتر دنیای کودک کمک زیادی می‌کند.
