چکیده : حالت سنکوپ که ممکن است آن را با اصطلاحاتی نظیر سنکوپ مغزی یا سنکوپ قلبی نیز به کار ببرند، نوعی اختلال هوشیاری گذرا است.
سنکوپ یک اصطلاح پزشکی است که مردم از آن تحت عنوان ” غش کردن” نام می‌برند. زمانی که جریان خون پمپاژ شده به مغز کاهش یابد، شخص هوشیاری خود را از دست داده و به زمین می‌افتد. این اتفاق معمولا بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول کشیده و با بازگشت جریان خون مغز به حالت طبیعی برطرف می‌شود. سنکوپ قلبی به دنبال بیماری‌ها قلبی مختلفی از جمله برادی کاردی، تاکی کاردی، افت فشارخون وضعیتی و… ایجاد می‌گردد.
سنکوپ به تنهایی بیماری نیست بلکه بیشتر به عنوان یک نشانه یا هشدار تلقی می‌گردد؛ مثلا علامتی برای وجود بیماری های قلبی از جمله تاکی کاردی، تنگی آئورت، اختلالات بطنی و… .
علائم سنکوپ چیست؟
فرد قبل از اینکه دچار سنکوپ یا غش بشود، ممکن است یک یا تعدادی از این علائم را تجربه کند:
- رنگ پریدگی
- سبکی سر
- حالت تهوع
- اختلالات بینایی
- کاهش میدان دید یا در اصطلاح دید تونلی ( یعنی فرد فقط آنچه در مقابلش قرار دارد را می‌بیند و میدان دیدش باریک می‌شود)
- تاری دید
- دیدن لکه
- احساس سرگیجه
- احساس بی ثباتی یا ضعف در هنگام ایستادن
- احساس خواب‌آلودگی
- تعریق
- احساس گرما
همچنین زمانی که شخص دچار سنکوپ شده، اطرافیان علائم زیر را در وی می‌توانند تشخیص دهند:
- حرکات تند و غیرطبیعی
- نبض آهسته و ضعیف
- مردمک های گشاد شده
همچنین توصیه می‌کنیم اگر به دنبال آگاهی کامل از انواع راه‌های تشخیصی و درمان سنکوپ هستید مقاله سنکوپ چیست؟ و راه‌های تشخیص آن را نیز بخوانید.
آیا سنکوپ خطرناک است؟
خود سنکوپ خطری ندارد اما از آن‌جایی که فرد هوشیاری خود را از دست داده و به همین جهت ممکن است به زمین افتاده، سقوط کرده یا تصادف کند؛ ممکن است آسیب ببیند. این آسیب در افراد مسن جدی‌تر و شدیدتر است.
همچنین سنکوپ می‌تواند نشانگر یک بیماری جدی باشد و از همین رو باید این هشدار بدن را جدی گرفت و با مراجعه به پزشک متخصص در شناسایی و درمان علت زمینه ای سنکوپ کوشا بود.
چطور از بروز سنکوپ جلوگیری کنیم؟
اگر غش کردن به دلیل یک محرک قابل شناسایی مثلا گرما یا دیدن خون است، در صورت امکان باید از این محرک‌ها اجتناب کرد. اگر تجمع خون در پاها باعث بروز سنکوپ است، استفاده از جوراب های فشاری و یا خم کردن پاها می‌تواند از این حادثه جلوگیری کند. همچنین مصرف مایعات به اندازه کافی و اجتناب از موقعیت استرس‌زا تاثیر به‌سزایی در عدم بروز سنکوپ دارد.
علت سنکوپ چیست؟
در ادامه برخی شرایط از شایع‌ترین شرایط پزشکی که باعث بروز سنکوپ می‌شوند را ذکر می‌کنیم:
- مشکلات قلبی
- بلوک قلبی
- برادی کاردی سینوسی
- تاکی کاردی بطنی و فوق بطنی
- انسداد جریان خون قلب به دلیل کاردیومیوپاتی و تنگی آئورت
- انواع آریتمی‌های قلبی
- افت فشار خون ارتواستاتیک
- از دست دادن خون
- از دست دادن مایعات بدن
- عوارض جانبی برخی داروها از جمله داروهای ضدافسردگی، داروهای قلب، داروهای مسکن مثل مورفین، داروهای مدر
- اختلالات عروق مغزی
- بیماری های موثر بر سیستم عصبی
- پارکینسون
- دیابت
- نارسایی اتونوم اولیه
- آمیلوئیدوز
- لخته شدن خون در شریان های ریوی
علل بروز سنکوپ وازوواگال:
شرایط مختلفی می‌تواند باعث بروز این نوع، که شایع‌ترین نوع سنکوپ هم هست، بشود که عبارتند از: استرس فیزیکی یا روانی، کم آبی بدن، خونریزی، محرک‌های عاطفی مثل ترس از سیب دیدن، گرما، دیدن خون، درد شدید و… . همچنین در مقاله انواع حالت سنکوپ می‌توانید با انواع مختلف سنکوپ، نشانه‌های آنها و درمان آشنا شوید.
درمان سنکوپ چیست؟
درمان سنکوپ براساس علت زمینه‌ای و با هدف درمان و جلوگیری از عود مشکلات جدی‌تر صورت می‌گیرد.
درمان سنکوپ وازوواگال:
این نوع سنکوپ با رعایت اقدامات پیشگیرانه به راحتی قابل درمان است. بعنوان مثال، اگر هنگام خونریزی شخص غش می‌کند، بهتر است در حین پروسه‌ی نمونه‌گیری دراز بکشد. یا از محرک‌هایی که باعث بروز این حادثه می‌شوند اجتناب کند. در صورت عدم موفقیت اقدامات محافظه کارانه، درمان دارویی با بتابلاکرها، SSRI ها، هیدروفلودروکورتیزون، پروماتین و چند داروی دیگر ممکن است مفید باشد.
همچنین مانورهای ضدفشار هم در بهبود و پیشگیری از این نوع سنکوپ تاثیر به‌سزایی دارند. این مانورها عبارتند از:
- فشار دادن دست‌ها
- قراردادن پاها به صورت ضربدری و انقباض عضلات پا، باسن و شکم
- کشش بازو
درمان سنکوپ با علت افت فشارخون وضعیتی:
در افراد مبتلا به فشارخون ارتواستاتیک تکنیک هایی برای کاهش تجمع خون در اندام‌ها طراحی شده که می‌تواند باعث کاهش فشار خون در هنگام ایستادن شود. این روش‌ها عبارتند از:
- پوشیدن جوراب‌های مخصوص که بر روی پا و ساق فشار وارد می‌کند
- انقباض عضلات پا قبل و در هنگام ایستادن
- ایستادن به آرامی و به طور کلی تغییرتدریجی وضعیت بدن
- نوشیدن مایعات به اندازه کافی
درمان سنکوپ با علت بیماری‌های قلبی:
در درمان این دسته از افراد، از داروهای افزایش دهنده حجم خون مثل فلودروکورتیزون و یا منقبض کننده عروق مثل میدودرین استفاده می‌شود.
ضربان سازها دسته دیگری از مراحل درمانی است که برای این بیماران صورت می‌گیرد. این دستگاه کوچک در زیر پوست بیمار بوسیله جراحی قرار می‌گیرد و به تنظیم ضربان قلب کمک می‌کند. اگر سنکوپ ناشی از برادی کاردی سینوسی، حساسیت بیش از حد سینوس کاروئی یا بلوک قلبی باشد؛ اغلب ضربان‌سازها توصیه می‌شوند.
دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت یا ICD هم نوع دیگری از دستگاه‌هاست که به تنظیم ضربان قلب در آریتمی‌های بطنی کمک می‌کند.
تست سنکوپ:
ابتدا باید سنکوپ را از سایر شرایط غیرسنکوپی که باعث از دست دادن گذرا هوشیاری می‌شوند، متمایز کرد. سه راه اصلی برای شناسایی علل سنکوپ وجود دارد: تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش قلب.
تشخیص سنکوپ وازوواگال اغلب با معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به صدای قلب فرد گوش داده و فشار خونش را اندازه گیری می‌کند. اوهمچنین ممکن است شریان های اصلی گردن شخص را ماساژ دهد تا ببیند آیا این باعث احساس ضعف می‌شود یا خیر.
پزشک همچنین چندین آزمایش را برای رد سایر علل احتمالی غش، خصوصا مشکلات مربوط به قلب توصیه می‌کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- الکتروکاردیوگرام. این تست سیگنال های الکتریکی تولید شده توسط قلب را ثبت کرده، ریتم نامنظم قلب و سایر مشکلات قلبی را تشخیص می‌دهد.
- اکوکاردیوگرافی. این آزمایش برای مشاهده قلب و بررسی شرایطی مانند مشکلات دریچه‌ای کاربرد دارد
- تست استرس ورزشاین تست ریتم قلب را در حین ورزش مطالعه کرده و معمولا حین راه رفتن و یا دوین روی تردمیل انجام می‌شود.
- آزمایشات خون
- تست میز شیب. اگر به نظر برسد که هیچ مشل قلبی برای بروز سنکوپ وجود ندارد، ممکن است پزشک به پیشنهاد کند که این آزمایش را انجام دهید. فرد در طول آزمایش، روی میزی به پشت دراز می‌کشد که تغییر موقعیت می دهد و شخص را در زوایای مختلف به سمت بالا متمایل می کند. یک تکنسین ریتم قلب و فشار خون فرد را در طول آزمایش کنترل می‌کند تا ببیند آیا تغییر وضعیت بدن بر آنها تأثیر می گذارد یا خیر.
در موارد زیر فرد حتما باید به پزشک مراجعه کند:
- فرد بیش از یک بار غش کرده است.
- بیش از دو دقیقه طول کشیده تا به هوش بیاید.
- فرد مشکوک به بارداری است.
- فرد در حین بیهوشی کنترل مثانه یا روده خود را از دست داده است.
- ضربان قلب نامنظم و یا احساس درد در قفسه سینه دارد.
- سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا یا پایین و یا دیابت دارد.
در حالت سنکوب مراجعه به کلینیک آریتمی توانیر و پزشک متخصص و با تجربه در زمینه قلب و عروق و آریتمی می‌تواند کمک بسیار موثری به بیماران جهت درمان عارضه قلبی کند.
منابع:
https://www.uptodate.com/contents/syncope-fainting-beyond-the-basics
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK442006
